شهر سوسنگرد یکی از شهرهای تابع شهرستان دشت آزادگان است که در اوایل جنگ کنترل آن به دست دشمن بعثی افتاد، ولی با توجه به اینکه این شهر برای تصرف شهر اهواز که هدف اساسی عراق در جنگ به شمار میآمد بسیار مهم و حیاتی بود. خارج شدن آن از دست دشمن برای رزمندگان ایرانی بسیار حائز اهمیت بود.
منطقهای که سوسنگرد در آن قرار داشت جبهه میانی خوزستان بود و منطقه ای وسیع شامل حمیدیه، سوسنگرد و بستان را شامل میشد. عراق با کنترل آن میتوانست در هر قسمت از آن به جاده اصلی اهواز - حمیدیه - سوسنگرد و بستان دست پیدا کند. عراق در این منطقه دارای یک لشکر رزهی با سه تیپ، یک گردان نیروهای مخصوص، یک گردان پیاده، دو گردان کماندو، یک گردان شناسایی و ۹۰۰ نفر از افراد «جیش الشعبی» مستقر کرده بود در حالی که کل نیروهای ایرانی را تیپ سوم لشکر ۹۲ زرهی، رزمندگان سپاه پاسداران، نیروهای ژاندارمری سوسنگرد و گروه جنگهای نامنظم شهید چمران تشکیل میداد.
کتاب «مجموعه داستانهای جنوبی» اثری به قلم عرب یلالی است که توسط انتشارات سرزمین خوز در سال 1385 منتشر شد.
این مجموعه 72 صفحهای حاوی دو داستان تحت این عناوین است: "شکست حصر سوسنگرد" و "شیخه کدبانوی دشت آزادگان". برای نمونه داستان دوم، روایت سه برادر با نام "حسین"، "منصور" و "ناصر" است. حسین صاحب هفت فرزند پسر و "ناصر" تنها صاحب یک دختر با نام "شیخه" است. حسین پس از مرگ پدر، تمام داراییهای او را بین خود و برادرانش به شکلی عادلانه تقسیم میکند. به طوری که به هریک از آنها قطعه زمین به همراه گاو و گاومیش میرسد. پسران حسین همواره از این تقسیم عادلانه ناراحت بوده و به او گوشزد میکنند که عموناصر تنها صاحب یک دختر است در حالی که ما هفت نفریم، پس ما باید صاحب ارث بیشتری باشیم. آنها تا حدی پدر را تحریک میکنند که باعث درگیری دو برادر میشوند. ناصر پس از این جریانات به همراه دخترش شیخه به منطقهای دوردست کوچ میکند و همواره خود را از چشم برادر و پسرانش دور نگه میدارد. تا این که بر اثر پیشآمد حادثهای، پسران حسین، مکان زندگی او و دخترش را مییابند. در این حال شیخه یک تنه به مبارزه با آنها برمیخیزد و...
کتاب «تاو» شامل خاطرات گروه موشک تاو دامغانیها در شکست حصر سوسنگرد است. این کتاب توسط ابوالفضل عالمی نوشته شده و انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع) آن را در سال 1394 منتشر کرد.
در این کتاب 84 صفحهای خاطرات گروه موشک تاو دامغانیها در شکستن حصر سوسنگرد در سال ۱۳۵۹ نقل شده است. این اثر با حمایت اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس و مجمع پیشکسوتان جهاد و شهادت جبهۀ سوسنگرد استان سمنان تهیه شده است. خاطرات چهار تن از رزمندگان غیور و شجاع دامغان در خصوص نقش رزمندگان استان سمنان در حماسه آزادسازی و شکست حصر سوسنگرد در این کتاب گردآوری شده است. از شروع جنگ تا رسیدن به اهواز، اولین ماموریت به سوسنگرد، پاکسازی شهر، شکستن حصر، هوشیاری دکتر چمران، عملیات دیوار و ... از جمله خاطراتی است که در این کتاب بازگو شده است.
کتاب «بازسازی سوسنگرد: چیزی مثل جنگ» در واقع جستاری کوتاه بر نقش مازندران در بازسازی سوسنگرد است. این کتاب توسط سمیه اسلامی نوشته شده و نشر سرو سرخ وابسته به اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان مازندران آن را در سال گذشته روانه بازار نشر کرد.
این کتاب شامل دو بخش اصلی است در بخش اول موضوع جنگ مطرح میشود، عناوینی مانند خوزستان در جنگ و مازندران و نقش این استان در جنگ در بخش اول گنجانده شده است. در بخش دوم بازسازی سوسنگرد و چگونگی آن مطرح شده است.
کتاب «دیدار در سوسنگرد» نگاهی میاندازد به نقش رزمندگان اردبیلی در جنگ تحمیلی، این کتاب توسط سید سعید اطهر نیاری در 212 صفحه نگاشته شده و انتشارات خط هشت آن را روانه بازار نشر کرده است.
در بخش مقدمه این اثر برای معرفی نقش رزمندگان اردبیلی به قلم اطهر نیا آمده است: «رزمندگان سلحشور لشکر 31 عاشورا و خاصه رزمندگان غیور اردبیل در کنار دیگر رزمندگان اسلام با صلابت و داوطلبانه در رزوهای ابتدایی جنگ تحمیلی و قبل از آغاز جنگ در غائله کردستان انجام وظیفه نمودند. نیروهای اردبیلی با وظیفه شناسی و بصیرت کامل در راستای دفاع از میهن و ارزشهای انقلاب اسلامی و آرمانهای کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) همیشه در صحنه بودهاند...»
کتاب «تبیین شکست محاصره سوسنگرد» اثری به قلم غلامرضا ملکی، مسعود مصدق و محمدرضا شیدایی است که توسط انتشارات دافوس وابسته به ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است. این کتاب در سال 1395 منتشر شد.
در این کتاب 195 صفحهای نگارندگان بر آن هستند تا عمليات شکست محاصره سوسنگرد، از مقاومت تا آزادسازي از حصر، را با استفاده از منابع مختلف و مستند بررسي و تشريح شود. در فصل اول شرايط سياسي، اقتصادي و وضعيت نظامي طرفين درگيري، اوضاع عمومي آغاز جنگ بررسي و ارائه ميشود. در فصل دوم به کيفيت اجراي فرمان تاريخي حضرت امام مبني بر آزادسازي سوسنگرد پرداخته شده است. در فصل سوم به بيان تقويم روزشمار وقايع مربوط به مقاومت و عمليات آزادسازي سوسنگرد اشاره شده است. در فصل چهارم نتايج و بازتابهاي متعدد و متنوع اين عمليات مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.
کتاب «من و عکس او (سوسنگرد)» کتابی در حوزه ادبیات نوجوانان است و توسط شرکت انتشارات سوره مهر به قلم داوود بختیاری دانشور منتشر شده است. این کتاب در سال 1382 در 35 صفحه منتشر شد. این اثر داستان تصویری است از جنگ ایران و عراق و مقاومت شهر سوسنگرد در برابر متجاوزان ;به ویژه آن که راوی، به همراه دوستش در شهر میمانند و به فرماندهی "دکتر چمران "از شهر خود دفاع میکنند.
کتاب «گیرنده: سوسنگرد» هم یک رمان نوجوان به قلم لیلا عباسعلیزاده است که توسط نشر ویدا در سال 1394 منتشر شد. این کتاب داستانی برای نوجوانان است که در آن نویسنده سال ۶۵ و ۶۶ را روایت میکند. در این رمان دختر نوجوانی که ساکن نیشابور است و بهطور طبیعی دور از محیط جنگ زندگی میکند، اما بهطور اتفاقی نامهای از یک رزمنده در جبهه دریافت میکند و تصمیم میگیرد به آن جواب دهد. این نامهنگاری در ادامه داستان ادامه پیدا میکند و حتی تا دو سال بعد از جنگ هم ادامه پیدا میکند و حوادث این رمان نیز بر این اساس شکل میگیرند. در داستان میخوانیم: «این جمله بدترین جملهای بود که میشد صبح اول صبح به یک دانشآموز درسخوان و سربهزیر کلاس اول راهنمایی گفت».
کتاب «شهر من پرواز کن: سوسنگرد» از جمله آثار نشر امیر کبیر است که در سال 1390 منتشر شد. این کتاب توسط مصطفی حیدری نوشته شده است. این کتاب زیر مجموعه «مناطق جنگی ایران» است که مروری اجمالی و داستانواره بر برخی رخدادهای جنگی و موضوعات مرتبط با آن دارد.
این کتاب 160 صفحهای جلد دوم از این مجموعه است که در آن به رخدادهای به وقوع پیوسته در سوسنگرد ـ شهری در استان خوزستان ـ پرداخته میشود. بدین ترتیب مطالب این مجلد در معرفی اهمّ اقدامات ضدانقلاب در سوسنگرد تا قبل از شروع جنگ تحمیلی، شرح هجوم ارتش عراق؛ اشغال، آزادسازی سوسنگرد، شرح عملیاتهای «غیور اصلی»، امام علی(ع) و... روایت روزهای پُرمخاطرة سوسنگرد از زبان رهبر انقلاب و... خلاصه میشود.
کتاب «حصر دوست داشتنی: مجموعه شعر» اثری با شعرهای سارا صابری است که زیر نظر مصطفی سپهری نیا برای این کتاب انتخاب شده و یکتا شیرکوند نیز تصاویری متناسب با حال و هوای اثر و اشعار برای آن ترسیم کرده است. این کتاب 98 صفحهای توسط نشر گیوا در سال 1397 منتشر شده است.
کتاب «فرشتههای آزادی» در واقع روایتی مستند از عملیات آزادسازی سوسنگرد است که توسط سید بهزاد میر احمدی و محمد رستمی به رشته تحریر درآمده و انتشارات آتشبار (وابسته به سازمان حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، معاونت فرهنگی و هنری ستاد مشترک ارتش) در سال 1393 آن را روانه بازار نشر کرد.
این کتاب 424 صفحهای بیانی مختصر از رشادتها، ازخودگذشتگی و ایثار سربازان گمنامی است که بدون هیچ چشمداشتی از جان خود گذشتند تا مردم این سرزمین، کشوری مقتدر و سربلند داشته باشند. در این کتاب سعی بر آن بوده با بیانی ساده و روان، همانند گفتگوی دو نفر با یکدیگر، توسط نگارنده جهت آگاهی همه مردم از چگونگی تلاشهای انجام شده در وقایع سوسنگرد از اسارت تا آزادسازی به رشته تحریر درآمده که تمام نوشتهها، یادداشتها و روایات مستند توسط کسانی که خود در صحنه نبرد حاضر بودهاند، گردآوری شده است.
کتاب «تحلیل راهبردی عملیات شکست محاصره سوسنگرد» توسط غلامرضا ملکی و مسعود مصدق نوشته شده است. این کتاب در سال 1398 توسط نشر دافوس در 346 صفحه منتشر شد. کتاب شامل 5 فصل است که به ترتیب عبارتند از: کلیات، راهبردهای ایران و عراق، محیط شناسی و تشریح عملیات شکست محاصره سوسنگرد، تاریخ شفاهی عملیات شکست محاصره سوسنگرد و پیامدها و نتایج راهبردی عملیات سوسنگرد.
کتاب «تحلیل راهبردی عملیات شکست محاصره سوسنگرد» ویرایش دوم کتاب یاد شده در بالاست که نشر دافوق از غلامرضا ملکی و مسعود مصدق در سال 1401 منتشر کرده است. عناوین فصلهای این ویرایش عبارتند از: کلیات، مواضع قدرتها و سازمانهای بینالمللی در آستانه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، راهبردهای عراق و ایران در اوایل جنگ تحمیلی، محیط شناسی صحنه عملیات جنوب، تشریح عملیات شکست محاصره سوسنگرد، عملیات شکست محاصره سوسنگرد به روایت فرماندهان و مسئولان.
کتاب «نبرد امام مهدی (عج): مبدا تحول و بستری برای آزادسازی سوسنگرد» توسط مهدی حاجی خداوردی خان نوشته شده و انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در سال 1398 در 248 صفحه آن را منتشر کرد.
این کتاب روايت و بازخواني عمليات امام مهدي (عج) است که در ۲۶ اسفند ۱۳۵۹ در منطقه عمومي دشت آزادگان و بهطور اختصاصي، جبهه سوسنگرد، يکي از مهمترين محورهاي عملياتي جنوب کشور، اجرا شد. جبههاي که ارتش عراق در آغاز جنگ براي دسترسي سريع به هدف اصلياش، يعني اشغال اهواز، آن را برگزيد و در خيال خود اميد داشت مردم آن شهر - به دلايل مختلف - يارياش ميکنند؛ اما مردم منطقه علاوه بر آنکه مانع دستيابي نيروهاي متجاوز به هدف خود شدند، با همياري رزمندگان، قواي دشمن را متوقف و زمينگير و تلفات و خسارات چشمگيري به آنها وارد کردند.
کتاب «سوسنگرد قطعهای از بهشت» اثری به قلم محسن بیگدلی است که انتشارات آموزشی تالیفی ارشدان این کتاب را در 184 صفحه منتشر کرده است. این اثر تاریخشمار وقایع جنگی سوسنگرد در سال ۱۳۵۹ است که، نویسنده خاطرات خود از سوسنگرد را در این کتاب به رشته تحریر درآورده است. نویسنده که بهعنوان نیروی امدادی در بیمارستان سوسنگرد برای رسیدگی به وضعیت مجروحان خدمت میکرد، در بخشی از کتاب تاریخچهای از وضعیت جنگی سوسنگرد و حملات ناجوانمردانه صدام را ذکر کرده است.
بیگدلی در بخشی از کتاب مینویسد: «عملیات آزادسازی سوسنگرد پس از فرمان امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه سوسنگرد تا فردا (۲۶آبانماه سال ۱۳۵۹) آزاد شود و تدبیر و مدیریت مقام معظم رهبری که آن زمان عضو شورایعالی دفاع بودند، انجام شد و با رشادتهای شهید مصطفی چمران و پایمردی رزمندگان سپاه، ارتش و نیروهای مردمی به پیروزی رسید. سوسنگرد واقعا قطعهای از بهشت بود و با تمام سختیها و بمباران و خستگیها یک لذت روحی خاصی برای انسان داشت. من در تمام عمرم همیشه فکر میکنم فقط همان دوران دوساله حضور در سوسنگرد را در عمرم لذت بردم و برای خدا کار کردم و برای خدا زندگی کردم...».
کتاب «مقاومت در سوسنگرد» کتابی از خاطرات علی بالشی است که توسط شرکت انتشارات سوره مهر منتشر شده است. این کتاب توسط سید قاسم یا حسینی در 108 صفحه به رشته تحریر درآمده است. این اثر با موضوع جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹ـ۱۳۶۷) گوشهای از رشادتهای به یادماندنی و ستایشآمیز مردم عرب سوسنگرد و دشت آزادگان در مقابله با نیروهای بعثی صدام است. حوادث از زبان «علی بالشی»، یکی از جوانان مبارز و انقلابی و پایهگذار سیاه پاسداران سوسنگرد نقل میشود. کتاب، با هدف نشان دادن رشادتها و مقاومتهای مردم درگیر در جنگ و مشکلات آنها برای بیرون راندن دشمن بعثی تهیه شده است.
کتاب «عملیات آزادسازی سوسنگرد» توسط علیرضا عشقی فکور و فائزه رجبی فر نوشته شده و مرکز انتشارات راهبردی نهاجا آن را در سال 1400 منتشر کرد. این کتاب 36 صفحه دارد.
کتاب «قطعهای از آسمان؛ سوسنگرد» زیر مجموعه «قطعهای از آسمان» است که با هدف معرفی مناطق جنگزده کشور، به رشته تحریر درآمدهاند. درواقع هرکدام از این کتابها را باید شناسنامه مختصر و مفیدی از یک منطقه دانست. نویسنده در هر کدام از کتابها، ابتدا تاریخچهای از پیشینه منطقه روایت میکند و در ادامه به شرح اتفاقات دفاع مقدس در منطقه میپردازد. ذکر خاطرات تاریخسازان مناطق جنگی با زبانی ساده از ویژگیهای مهم این مجموعه کتابها است.
کتاب «قطعه ای از آسمان؛ سوسنگرد»، تألیف گلعلی بابایی در 104 صفحه از سوی انتشارات صریر منتشر و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.
«روح فرشتگان سوسنگرد» توسط سید حسن فیروزآبادی نوشته شده، او در زمان حیاتش این کتاب را با استفاده از مجموعه خاطرات رهبر معظم انقلاب اسلامی، خاطرات و نامههای نوشته شده فرماندهان درباره آزادسازی سوسنگرد به نگارش درآورده است.
این کتاب توصیف کاملی است از عملیاتی که در شب و روز شکست حصر سوسنگرد به انجام رسید. نویسنده در این اثر جزئیات، نام فرماندهان، جبههها، مسیرهای حرکت، نوع عملیات و فداکاریهای فرماندهان و افراد را بیان کرده است. در پایان کتاب «فرشتههای سوسنگرد»، نامههایی که برای اعزام نیرو از سوی مقام معظم رهبری ارسال شده بود، آورده شده است. این کتاب در 72 صفحه از سوی انتشارات روایت فتح روانه بازار نشر شده است.
کتاب «یادداشتهای سوسنگرد» خاطرات روزانه شهید غلامرضا صادقزاده است که با بیانی ساده و روان همه حوادث را با ساعت دقیق و محل وقوعشان ثبت و تعریف کرده است. در یادداشتهای این شهید، لحظاتی هستند که خواننده را مستقیم به جبهههای جنگ میبرد. کتاب حاضر با زندگینامه و وصیتنامه شهید آغاز شده و در ادامه یادداشتهای او قرار دارد. این اثر در 84 صفحه از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
کتاب «آینههای روبرو» در بخش نخست به شرح زندگی و چگونگی به شهادت رسیدن زنان شهید شهرستان سوسنگرد در دوران جنگ تحمیلی اختصاص دارد و در بخش دیگر کتاب نیز معرفی اجمالی این شهدا فراهم آمده است. دوازده خاطره و مشخصات شناسنامهای و نحوه شهادت 256 نفر از زنان شهيده سوسنگرد، در اين كتاب گنجانده شده است.
يادنامه زنان شهيد شهرستان سوسنگرد مربوط به شهدایی است که در هشت سال دفاع مقدس در مقاومتها نقش داشتند و این کتاب با عنوان «آينههای روبرو»، تألیف قاسم یاحسینی در 168 صفحه، با شمارگان 1500 نسخه توسط نشر نيلوفران به چاپ رسيده است.
کتاب «سوسنگرد به جای منچستر» شرحی بر زندگی و شهادت شهید اکبر چهرقانی است. وی در سال ۱۳۳۷ در تهران متولد شد. او در دوران جوانی تحصیل در انگلیس را رها کرد و دل به مقتدای خویش «مصطفی چمران» بست و بهسوی جبهههای جنگ شتافت.
رهبر انقلاب که در روزهای شکست حصر سوسنگرد در منطقه حضور داشت در خاطرات خود از شهید چهرقانی یاد کرده و این طور مینویسد: «شب عجیبی بود، من بودم و چمران و سرهنگ سلیمی و جوان دیگری به نام اکبر [چهرقانی] که از محافظان و [همراهان] شهید چمران بود. یک پسر شجاع، خوش روحیه، متدین و جوان برازندهای که فردای همان روز کنار چمران شهید شد.»
گفتنی است کتاب «سوسنگرد به جای منچستر»، به همت گروه فرهنگی شهید ابراهیم هادی در 144 صفحه و از سوی انتشارات شهید ابراهیم هادی روانه بازار نشر شده است.
نظر شما