به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، جنگ جهانی اول از بزرگترین فجایعی بود که ایران از زمان نخستین برخوردش با دول اروپایی با آن رویاروی می‌شد. این کشور به رغم بیطرفی و عدم شرکت رسمی در جنگ، همانند اغلب ممالک درگیر در آن، آسیب‌های جدی دید. تمام ساختار اقتصادی و بنیان سیاسی ـ اجتماعی آن زیان‌های جبران‌ناپذیر یافت و کشور به بیغوله‌ای وهمناک مبدل شد. مداخلات مهار گسیخته قوای مهاجم و لشگرکشی‌ها و تاخت و تازهای متوالی و بی‌امان دول متخاصم و نبردهای مدافعان مجاهد، سرانجام جای جای کشور را به میدان‌های جنگ تبدیل کرد. جنگ جهانی اول را به عنوان جنگ بزرگ می‌شناسند و بسیاری معتقدند که دنیا بعد از جنگ جهانی اول شکل دیگری گرفت. در این گزارش به کتاب‌های (چاپ نخست و بازچاپ) پرداخته‌ایم که درباره جنگ جهانی اول نوشته شده است. 



تاریخ مخفی: علل پنهان جنگ جهانی اول/ ناشر: دهکده هوسم
پدیدآوران: گری داخرتی، جیمز مک‌گرگور - مترجم: مصطفی آقایی
تاریخ جنگ جهانی اول دروغی است که عامدانه جعل شده؛ و یک قرن است که حقیقت این که جنگ چطور آغاز شد و چطور به عمد و بی آنکه ضرورتی باشد. پس از سال ۱۹۱۵ تداوم یافت را با موفقیت پنهان کرده‌اند و به دقت، تاریخی تحریف شده آفریده‌اند تا این واقعیت را پنهان کنند که بریتانیا مسئول آغاز جنگ بود نه آلمان. این حقیقت، چنانچه پس از سال ۱۹۱۸ آشکار می‌شد، دستگاه امپراتوری بریتانیا تبعاتی تاریخ‌ساز در پی می‌داشت. این کتاب، در صدد اثبات آن است که مردان بی شرافت که در بریتانیا رگ و ریشه داشتند، در طلب جنگی بودند که آلمان را خرد کند و برای دستیابی به این هدف، حوادث لازم را از پی هم قطار کردند.



به شهادت سکوت: مجموعه مقالات همایش جنگ جهانی اول
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
در جنگ جهانی اول، ایران باوجود اعلام بی‌طرفی در جنگ، از سوی قوای انگلیس و روس اشغال شد. یک سال پس از آغاز جنگ یعنی در 1915 قراردادی شوم بین قوای اشغال‌گر منعقد شد که براساس آن ایران بین آن دو قدرت تقسیم و در پایان جنگ جهانی بنا بود کشوری به نام ایران وجود نداشته باشد. با وقوع انقلاب بلشویکی یکی از طرفین قرارداد 1915 خود دچار تغییر رژیم و انقلابات داخلی شد و عرصه برای جولان دادن انگلیسی‌ها در ایران برای رسیدن به مقاصد خود مهیا شد و جنگ، ناآرامی‌های داخلی، بی‌ثباتی دولت‌ها، مشکلات سیاسی و اقتصادی، ناتوانی دولت‌ها در تامین معیشت و امنیت مردم و جامعه شرایطی ناگوار برای مردم ایران به وجود آورد.



سال آزارو در بوشهر: آنفلوانزای اسپانیایی در اواخر جنگ جهانی اول: ۱۳۳۷ ه‌ق. / ۱۹۱۸م.
پدیدآور: یاحسینی، سیدقاسم- ناشر: پاتیزه
تاریخ‌نگاری آنفلونزا در ایران در آغاز راه است. نه تنها اطلاعات ما در باب شهذهایی چون تهران هنوز بسیار کم و اندک است، بلکه درباره شیوه این بیماری در برخی از شهرهای مهم، باوجود گذشت بیش از یک قرن، حتی یک مقاله مستقل نیز نوشته نشده است. شهرهایی چون آذربایجان، خراسان، اصفهان، تبریز، کرمان؛ یزد، رشت، قزوین و... هنوز یک کتاب ابتدایی و مستقل نیز درباره تاریخ شیوع آنفلونزای 1918 در ایران نوشته نشده است. 



آلمانی‌ها در ایران: نگاهی به تحولات ایران در جنگ جهانی اول بر اساس منابع دیپلماتیک فرانسه
پدیدآور: باست، الیور - مترجم: بنی‌احمد، حسین/ ناشر: شیرازه کتاب ما 
تاریخ معاصر ایران که اصولا تاریخ پیچیده‌ای است، با پیش‌آمد جنگ اول جهانی و در نتیجه گره خوردن ناگهانی بسیاری از تحولات کشور با انبوهی از حرکت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای که تا پیش از آن در عرصه رخدادهای کشور منشا تاثیر نبود، جنبه‌ای یافت به مراتب پیچیده‌تر از پیش. درک و شناخت تحولات این دوره که در مقام نقطه پایان بر یک دوره از تاریخ ایران- انقلاب مشروطه و همچنین پیش درآمدی بر یک دوره جدید از اهمیتی تعیین‌کننده برخوردار است؛ مستلزم شناسایی و بررسی جز به جز تحولات در هم تنیده این دوران است.



تاریخچه ارومیه: یادداشت‌هایی از سال‌های جنگ اول جهانی و آشوب بعد از آن
پدیدآور: توفیق، رحمت‌الله / ناشر: شیرازه کتاب ما 
این کتاب دربرگیرنده خاطرات یکی از شاهدان عینی حوادث و تحوّلات ارومیه از بدو شروع جنگ اول جهانی (1914-1918 میلادی) که این سرزمین را دستخوش رویاویی‌های خانمان برانداز خارجی و داخلی ساخت تا اعاده نظم و حاکمیت مرکز در مراحل نخست دهه 1300 خورشیدی و پس از روی کار آمدن رضا خان ابتدا به عنوان سردار سپه و سپس در قامت شاهنشاه ایران، که به این سرگذشت هولناک پایان بخشید. ارومیه در دوران جنگ جهانی روزگار دشواری را می گذارند. در ان دوران، میسیونرهای خارجی به بهانه حمایت از اقلیت دینی مسیحیان وارد ارومیه شده بودند ولی هدف نهایی و غایی انان نه حمایت از اقلیت های دینی که تامین منابع کشورهای خود بودند چرا که مسیحیان ارومیه، سالیان مدیدی در کنار مسلمانان می‌زیستند و خود را نه مسیحی که ایرانی می‌دانستند. این کتاب، یکی از خواندنی‌ترین روایت‌ها از آن روزهای خونبار است.



جنگ جهانی اول/ موسسه فرهنگی آرمان رشد
پدیدآور: عشقی، حمید
جنگ جهانی اول، که بیشتر از آن به عنوان جنگ بزرگ یا جنگ برای پایان دادن به همه جنگ‌ها یاد می‌شود، بین 35 کشور اتفاق افتاد. بسیاری از سربازان مجهز بودند و به دلیل تعدد سربازانی که فراخوانده شده بودند، در برخی مکان‌ها سلاح کافی وجود نداشت. تصور می‌شود که بیش از 45 میلیون نفر کشته شده باشند و تلفات و جراحات این فاجعه غیرقابل تصور است. قدرت‌های اصلی اروپایی در عصری به نام «صلح مسلح» در قرن نوزدهم زندگی می‌کردند. آلمان، روسیه، انگلستان، ایتالیا، اتریش-مجارستان، فرانسه و امپراتوری عثمانی همگی در این مدت سلاح‌های مدرن تولید کردند. در نتیجه، در سراسر اروپا، قوای ناپایدار پدید آمده بود. از سوی دیگر، کشورها رایزنی‌های فراوانی بر سر ایجاد بلوک‌های متحد به منظور ایجاد امنیت بیشتر و بهبود حفاظت خود در برابر حملات کشورهای دیگر انجام دادند. در همین حال، سابقه مبارزه تاریخی فرانسه و آلمان، که به زمان بیسمارک و نگرانی از حمله مجدد آلمانی برمی‌گشت، فرانسه را به اتحاد با انگلیس سوق داد، و روسیه که خود را حامی دولت‌های اسلاوی شرق اروپا می‌دانست، برای جلوگیری از پیشرفت آلمانی‌های اروپای مرکزی، به این اتحادیه آورده ملحق شد. ایتالیا از سال 1882 بخشی از اتحادیه سه جانبه با آلمان و اتریش بود اما در سال 1902 ، وزیر امور خارجه فرانسه با ایتالیا درباره یک توافق محرمانه مذاکره کرد که بر اساس آن ایتالیا در صورت درگیری بین فرانسه و آلمان بی طرف می‌ماند.


کتاب صلحی که همه صلح ها را بر باد داد / نشر ماهی
پدیدآور: دیوید فرامکین- ترجمه: حسن افشار
صلحی که همه‌ صلح‌ها را بر باد داد روایتی است از وقایعی که به فروپاشی امپراتوری عثمانی در طول حنگ جهانی اول انجامید و مایه‌ تغییر اساسی در خاورمیانه شد و بنا به عقیده‌ نویسنده، به شروع جنگی دامن زد که همچنان ادامه دارد. این کتاب تنها به نقش اروپا در خاورمیانه نمی‌پردازد، بلکه تأثیر این دگرگونی در خود اروپا را نیز دربرمی‌گیرد. گاه خواننده را با خود به دل بیابان‌های شبه‌جزیره‌ عربستان می‌برد و با ماجراجویی‌های لارنس همگام می‌کند و گاه از اختلافات و مناقشات دولتمردان اروپایی در پایتخت‌هایشان پرده برمی‌دارد. می‌توان تاریخی را که این کتاب بدان پرداخته سفر پیدایش قرن بیستم و خاورمیانه‌ امروزی دانست. این کتاب در سال ۱۹۸۹ منتشر شد و به فهرست نهایی جایزه‌ پولیتزر هم راه یافت.



کتاب جنگ جهانی اول/ انتشارات فرهنگ جاوید
پدیدآور: دیوید اونز مترجم: بابک محقق
می‌گویند هیچ حادثه‌ای همچون قتل آرشیدوک فرانتس فردینانت، وارث تاج‌وتخت پادشاهی اتریش‌ـ‌مجارستان، و همسرش سوفی در ژوئن ۱۹۱۴ چنان آثار فاجعه‌باری برجا نگذاشته است. لیکن آیا به‌راستی ماجراجویی جوانی صرب تنها عامل بروز جنگی عالم‌گیر بوده است یا بسی پیش‌تر رقابت‌های آشکار و پنهان امپراتوران و پادشاهان اروپایی، ملی‌گرایی افسارگسیخته و مطامع استعماری قدرت‌های بزرگ زمینه‌ساز نبردهای متفقین و نیروهای مرکزی در گالیپولی، ایپْر و بسیاری مناطق دیگر شده بود. جنگ جهانی اول علاوه بر خسارات جانی و مالی سرسام‌آوری که نصیب ملل درگیر جنگ کرد، طومار چند امپراتوری و دودمان سطلنتی بزرگ را در آلمان، اتریش‌ـ‌مجارستان، روسیه و ترکیه درهم پیچاند تا ناقوس گسست قطعی با نظم دیرپای قرون گذشته را به‌صدا درآورد. قربانیان اصلی همچون همیشه مردم و به‌خصوص  جوانانی بودند که به‌قول رادیِرد کیپلینگ فریفتۀ سخنان پوچ «پدران» خود شدند.



کتاب توپ‌های ماه اوت/ نشر ماهی
پدیدآور: باربارا تاکمن، ترجمه: محمد قائد
تو‌پ‌های ماه اوت بر اولین ماه از جنگ جهانی اول تمرکز دارد که اوت ۱۹۱۴ شروع شد و چهار سال به طول انجامید؛ جنگی خانمان‌برانداز که میلیون‌ها کشته بر جای گذاشت. باربارا تاکمن با جزئیاتی دقیق رویدادها و تصمیماتی را که منجر به این جنگ شدند، شرح می‌دهد و سپس به تشریح توانایی‌های نظامی کشورهای شرکت‌کننده در جنگ و سابقه‌ی این توانایی‌ها می‌پردازد. او مردانی را موشکافی می‌کند که این جنگ را رقم زدند و آنچه در کابینه‌ها و ستادها و جبهه‌ها گذشت روایت می‌کند. جنگی که به سه قاره کشید و ارتش‌های چهار قاره در آن جنگیدند، نقطه‌ای از تاریخ که دنیای مدرن آغاز می‌شود و قرن نوزدهم پایان می‌گیرد. 



کتاب ایران و جنگ جهانی اول 
اثر تورج اتابکی ققنوس
کتاب «ایران و جنگ جهانی اول» به مساله جنگ جهانی اول در ایران می‌پردازد. جنگ جهانی اول که منجر به سرنگونی رژیم قاجار و جایگزینی رضاشاه به جای او شد، در تاریخ ایران مدرن بسیار مهم بود. انقلاب مشروطه 1906-1909 با هدف لغو رژیم خودسرانه و ایجاد قانون اساسی و پارلمان مدرن انجام شد. اما ناآرامی‌ها و شورش‌های فزاینده استانی توسط مردم کوچ نشین، هرج و مرج و بی‌ثباتی را به همراه داشت که با فشارهای جنگ و مداخله قدرت‌های خارجی تشدید شد. ایران در آستانه فروپاشی قرار داشت، مدرنیزاسیون شکست خورده بود و ناامیدی و فشار فزاینده طبقات متوسط سرخورده، روشنفکران و جمعیت شهری، زمینه را برای تمرکز قدرت در زمان «مرد نظم» - رضاشاه - فراهم کرد.



کتاب شهر فرنگ اروپا/ نشر ماهی
پدیدآور: پاتریک اوئورژدنیک، ترجمه: خشايار ديهيمی
در پایان قرن نوزدهم مردم در شهرها بی‌صبرانه منتظر و چشم به راه قرن تازه بودند، چون احساس می‌کردند قرن نوزدهم مسیرهایی را که باید بشر در آینده طی کند مشخص کرده است. چهارده سال بعد نخستین جنگ جهانی شروع شد، و به فاصله بیست و یک سال پس از پایان آن دومین جنگ جهانی آغاز شد. اتریک اوئورژدنیک با بیان صدای غیررسمی و مسحورکننده خود، قرن بیستم را در میان تمام تضادها و توهمات بزرگش نمایان می‌کند و نشان می‌دهد که هیچ چیز اساسی بین سال‌های 1900 و 1999 تغییر نکرده است - بشریت هنوز به آینده امیدوار است و هنوز درگیر همان درگیری‌های قدیمی است. او نشان می‌دهد که هیچ چیز را نمی‌توان تنها به یک دیدگاه درست کاهش داد. اوئورژدنیک حقایق سخت و مشاهدات احمقانه را با هم مخلوط می‌کند، و با اینکار وحشت و پوچ بودن قرن بیستم و پوچی بیشتر در تلاش برای روایت این تاریخ را برجسته می‌کند.
شهر فرنگ اروپا داوری نمی‌کند: حوادث غالبا حیرت‌انگیز هستند (نسل‌کشی، جنگ، ایدئولوژی، محو) اما راوی نمی‌خواهد بگوید که چیزی خوب یا بد است. شهر فرنگ اروپا یک کتاب حسابداری است که حقایق و اطلاعات را جمع آوری می‌کند. ایده‌های ضد و نقیض - به ویژه ایده‌های بهتر کردن بشریت با کشتن افراد زیاد - ثابت است، اما راوی حتی به خود زحمت بیان کردن این متناقض‌ها برای خواننده را نمی‌دهد، بلکه در عوض صرفا لیست، توصیف و ترکیب را انتخاب می‌کند. هر گونه استنتاج توسط خواننده صورت می‌گیرد (هرچند که برخی از ارائه‌ها کاملا آشکار است). این کتاب به بخش‌هایی تقسیم شده است که طول آنها یک الی دو صفحه است. که هر یک از آنها از لحاظ جنبه‌های قرن بیستم یا برخی از وقایع خاص تقسیم می‌شود. جنگ‌های جهانی، مذاهب و ایدئولوژی‌های مختلف و پیشرفت‌های فناوری از جمله موضوعاتی هستند که اغلب به آنها باز گشته می‌شود، اما جنبه‌های مختلف.


کتاب تراژدی مردم/ نشر نی
پدیدآور: اورلاندو فایجس، مترجم: احد علیقلیان
شمار اندکی از مورخان از جسارت پرداختن به موضوعات سترگ برخوردارند، و شمار کمتری در چنین کار خطیری کامیاب می‌شوند. تراژدی مردم بیش از هر کتاب دیگری به درک ما از انقلاب روسیه کمک می‌کند.» این تاریخ در یک مقیاس حماسی اما انسانی است. دامنه وسیع، جامع در تحقیقات، با اشتیاق و مهارت روایی و همچنین همدردی انسان نوشته شده است . «تراژدی مردم روسیه» یک گزارش عمیق از انقلاب روسیه برای نسل جدید است. بسیاری انقلاب روسیه را مهمترین واقعه قرن بیستم می‌دانند. محقق برجسته، اورلاندو فیگز، در آستانه آن انقلاب، پانورامایی از جامعه روسیه ارائه می‌دهد و سپس داستان این که چگونه این نیروهای اجتماعی با خشونت پاک شدند، روایت می‌کند. در محدوده جنگ و انقلاب، تاریخچه‌های مینیاتوری افراد وجود دارد، که فیگس سرنوشت بازیکنان اصلی را دنبال می‌کند زیرا دیدند امیدهایشان می‌میرند و جهانشان به ویرانه تبدیل می‌شود. برخلاف حساب‌های قبلی که ریشه انقلاب را در رسیدن به نیروهای و آرمان‌های سیاسی فراوان ردیابی می‌کند ، فیگز معتقد است که شکست دموکراسی در سال 1917 عمیقا ریشه در فرهنگ و تاریخ روسیه داشت و آنچه که به عنوان انقلاب مردم آغاز شده بود شامل دانه‌های انحطاط آن بود. به خشونت و دیکتاتوری. تراژدی مردم یک سنتز استادانه و اصلی است که توسط یک محقق بالغ انجام می‌شود و در یک روایت قانع‌کننده و قابل دسترسی انسانی ارائه شده است.