لیلی حائری، مدیر آژانس ادبی «کیا»، امیر بیک‌محمدی، مدیر آژانس ادبی «تماس»، احمد ذوعلم، مدیر آژانس ادبی «دایره مینا» و مریم رونق، دبیر نشست و کارشناس نشر بین‌الملل برگزار شد.
رونق، درباره برگزاری سلسه نشست‌های «دوشنبه‌ها با نشر بین‌الملل» گفت: گرنت یک بحث حمایتی دارد که شامل نشر و ترجمه آثار ایرانی به زبان‌های خارجی و ارائه آثار در بازارهای بین‌المللی است؛ علاوه‌براین بحث آموزش و توانمندسازی ذی‌نفعان را نیز تدارک دیده است. ذی‌نفعان این حوزه علاوه بر ناشران، کارگزارن یا آژانس‌های ادبی مختلف هستند و با توجه به دایره وسیع فعالیت در این حوزه، توانمندسازی این افراد ضرورت دارد. آژانس‌های ادبی یا کارگزاران ادبی، یکی از اضلاع و بازوان اصلی این بحث هستند. در این زمینه، نخستین نشست از سلسله نشست‌های «دوشنبه‌ها با نشر بین‌الملل» برگزار می‌شود.
به دنبال راهکارهایی برای حضور پررنگ تر در فضای بین‌الملل
در ادامه این نشست، حائری، مدیر آژانس ادبی کیا در سخنانی با اشاره به حضور بیش از 20 ساله خود در حوزه نشر بین‌الملل گفت: بیشتر فعالیت‌های آژانس ادبی کیا، در حوزه کودک و نوجوان و کتاب‌های مصور از‌جمله رمان‌های مصور است؛ البته در بعضی موارد، رمان‌های بزرگسال را نیز کار کردیم.
وی ادامه داد: حیطه کاری آژانس ادبی کیا، بیشتر کشورهای اروپایی، آمریکا، آمریکای شمالی، کانادا، استرالیا و ترکیه است و بیشتر براساس تقاضاهایی که به دست من می‌رسد جلو می‌روم.
حائری در ادامه به نقش آژانس‌های ادبی در صنعت نشر اشاره کرد و گفت: طی سال‌های اخیر حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی موجب شده است، گروهی از ناشران به ناشرانی که قانون کپی‌رایت را عایت می‌کنند، بپیوندند.
وی افزود: مساله اینجا است ناشرانی که کپی‌رایت را رعایت می‌کنند، تعداد محدودی هستند؛ بنابراین نقش آژانس‌های ادبی در ایران خیلی پیچده است، همیشه امید داشتم راه‌هایی برای بهبود شرایط پیدا کنم و اگر بتوانم از جانب ناشر ایرانی و خارجی کار را می‌گرفتم اما به مرور همه راه‌ها، مرحله به مرحله مسدود شد.
حائری با بیان اینکه الان جایگاهی برای حضور آژانس‌های ادبی نیست، تاکید کرد: اکنون وضعیت به‌گونه‌ای شده است که ناشران بین‌المللی کتاب‌هایشان را بدون کپی‌رایت منتشر نمی‌کنند، اما کسانی که به دنبال رایت کتاب هستند امکانات برایشان محدودتر می‌شوند.
به گفته وی، ناشرانی از‌جمله افق، طوطی و هوپا با توجه به اینکه وجهه بین‌المللی و در نمایشگاه‌های خارجی حضور دارند به خرید رایت کتاب اقدام می‌کنند.
حائری در ادامه صحبت‌های خود درباره فعالیت طرح‌های حمایتی مثل گرنت، گفت: این طرح‌ها برای معرفی کتاب‌های زبان مهجوری مثل فارسی در سطح بین‌الملل بسیار کارساز است، اما به شرایط و امکانات بستگی دارد. خوشبختانه از چند سال پیش، در اجرای طرح گرنت تغییرات عمده‌ای را شاهد هستیم.
وی یادآور شد: در تعاملاتم، ابتدا کتاب‌ها را برای ناشران خارجی معرفی می‌کنم و اگر تمایل به خرید کتاب داشته باشند، با گرنت ارتباط برقرار می‌کنیم. در این مسیر توانستیم کتاب‌های فارسی زیادی را به زبان‌های دیگر ترجمه کنیم.
حائری با بیان اینکه پیش از این پیشنهاد دادیم، تعامل و ارتباط آژانس‌های ادبی از طریق بخش فرهنگی سفارت‌ها انجام شود، گفت: مساله اینجا است این پیشنهاد عملی نشد، اما به‌صورت کلی، طرح‌های حمایتی بسیار خوب است و در کشورهای اسپانیا، نروژ و سوییس هم نمونه آن اجرا می‌شود.
به گفته وی، آژانس‌های ادبی و مجموعه‌های فرهنگی برای توسعه برنامه‌های فرهنگی راهکار نشان می‌دهند و معمولا مبلغ حمایتی را از طریق سفارت می‌گیرند و به دست مترجم و ناشر می‌رساند.
حائری همچنین درباره محدودیت خرید رایت کتاب‌های ایرانی توضیح داد: مساله اینجا است که به دلیل محدودیت‌‌های کرونایی، نویسنده و تصویرگر، تولیدات بیشتری داشت. اولویت ناشران خارجی تولید و چاپ این کتاب‌ها است تا خریداری رایت و همین موضوع موجب شده که خرید کتاب ایرانی کمتر شود.
وی با بیان اینکه به‌عنوان آژانس ادبی باید نویسنده و تصویرگر را به جوامع بین‌المللی معرفی کنیم، عنوان کرد: در مسیر معرفی محدودیت‌هایی وجود دارد، برخی ناشران دوست دارند که نویسنده و تصویرگر در کشورشان برای برنامه‌های تبلیغی حضور داشته باشند، به عنوان مثال یک ناشر چینی چند سال پیش از 6 اثر از تصویرگران ایرانی خریداری کرد که الان برای کارهای تبلیغی می‌خواهد این افراد به چین بروند.
وی تاکید کرد: در این زمینه معتقدم باید راهکارهایی برای حضور پررنگ تر در فضای بین‌الملل ایجاد شود تا زمینه‌های معرفی و حضور نویسنده و تصویرگر خارجی در کشورهای مقصد ایجاد شود، بخصوص الان بعد از رفع شرایط کرونایی، باید زمینه‌های حضور مهیا شود.
آژانس‌های ادبی محلی برای مشاوره و هدایت صنعت نشر
در بخش دیگری از این مراسم، امیر بیک‌محمدی، مدیر آژانس ادبی «تماس» به سابقه دو ساله فعالیت خود در این حوزه اشاره کرد و گفت: ما در این حوزه از همکاری و مشاوره همکاران خود بهره گرفتیم و سعی کردیم بر اساس اهدافی که یک آژانس ادبی باید داشته باشد از حضور همکاران استفاده کنیم.
وی افزود: افتخار داریم که در این مدت با استادان زبان و ادبیات فارسی و افرادی که در حوزه بین‌الملل فعالیت دارند، ارتباط داشته باشد و تیم آژانس از تخصص‌های مرتبط با فعالیت‌های این حوزه در بخش بزرگسال و کودک و نوجوان استفاده کند.
بیک‌محمدی در ادامه درباره نقش آژانس‌های ادبی طی سال‌های اخیر، گفت: اگر بخواهیم به تعریفی از نقش آژانس‌های ادبی برسیم باید بگویم که ما فاصله زیادی با آژانس‌ها داریم زیرا این مجموعه‌ها معمولا نقش مشاور ادبی در همه حوزه‌ها برای افرادی است که در حوزه ادبیات تولید محتوا می‌کنند.
وی با بیان اینکه نقش آژانش‌های ادبی صرفا به بخش کپی‌رایت برنمی‌گردد، گفت: وقتی این تاریخچه را مرور می‌کنیم شاهد یک تیم کارکشته، باتجربه و باسابقه هستیم که سال‌های زیادی در مجموعه‌های مختلف نشر سابقه حضور دارند و بدنه نشر کشور با آن‌ها ارتباط نزدیک دارد.
بیک‌محمدی تاکید کرد: در دنیا آژانس‌های ادبی محلی برای مشاوره و هدایت تمام فعالان حوزه نشر فعالیت می‌کنند و شامل دپارتمان حقوقی، ادبی و .. هستند.
وی با بیان اینکه در ایران به دلایل مختلف این ظرفیت برای آژانس‌های ادبی ایجاد نشده است، ادامه داد: وضعیت نشر ما ثابت نیست و عوامل متعدد موجب شده که آژانس‌های ادبی به نقش واقعی خود نرسند و ظرفیت‌ها تکمیل نشود.
امیربیک همچنین بر ضرورت برنامه‌ریزی برای فعالیت در بدنه فرهنگی کشور تاکید کرد و گفت: این برنامه‌ریزی باید برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی و معرفی ادبیات داخلی به خارج در بین ناشران، آژانس‌های ادبی و بدنه فرهنگی دولت باشد.
به گفته وی، در این زمینه یک آموزش دوسویه و همه جانبه باید در حوزه بین‌الملل وجود داشته باشد، نبود آموزش نبود برنامه و نبود دانش باید برطرف شود تا شاهد تقویت حضور و برنامه‌های فرهنگی در کشور باشیم.
امیربیک با بیان اینکه اگرچه آژانس ادبی می‌تواند ظرفیت‌های بسیار خوبی داشته باشد اما قسمت کوچکی از این فضا است و بایدنقش مولفه‌های دیگر را هم ببینیم، تاکید کرد: دولت باید برای بخش آموزش بین‌الملل تدابیری داشته باشد و از افرادی که به صورت حرفه‌ای در خارج کشور کار می‌کنند مشورت بگیرد و باید تضارب افکار، تضارب ایده و چالش با افراد فعال در این حوزه سیاست‌گذاری کند.
وی یادآور شد: آموزش تاثیر زیادی در پیشرفت این فضا دارد تا چالش‌ها و تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کنیم، اگر فضای بین‌المللی بر این اساس شکل بگیرد که جمعی از ناشران ایرانی با وجود نبود ضوابط و قوانین کپی‌رایت، علاقه‌مند به احترام به کپی‌رایت هستند این تهدید فضای خوبی را به ما می‌دهد.
ناشران حرفه‌ای و فرهنگسازی در حوزه نشر
در بخش دیگر این نشست، احمد ذوعلم، مدیر آژانس ادبی «دایره مینا» با بیان اینکه آژانس ادبی به‌عنوان یک مجموعه کمک می‌کند که کیفیت نشر بالا برود، گفت: بخشی از مشکلات کنونی به‌دلیل وجود آشفتگی در صنعت نشر است که مشکلات زیادی برای کشور ایجاد می‌کند، به‌طوری که از یک کتاب، گاهی حدود 30 ترجمه وجود دارد.
ذوعلم با بیان اینکه قبل از حضور در عرصه‌های بین‌الملل باید از محتوای داخلی حمایت کنیم، گفت: وقتی از یک کتاب بیش از 10 ترجمه در ویترین کتابفروشی‌ها است، مخاطب سردرگم می‌شود. این موضوع، وضعیت نابسامانی از وضعیت نشر کشور به نمایش می‌گذارد.
وی با بیان اینکه در این زمینه آژانس‌های ادبی در کنار بحث کپی‌رایت و کنوانسیون برن باید زمینه‌سازی فرهنگی کنند، گفت: اگر نشر به سمت حرفه‌ای شدن و صنعتی شدن نشر حرکت کند، جایگاه بخش‌های مختلف مشخص می‌شود و نویسنده احساس نمی‌کند که باید به ناشر برای یک یا دو درصد بیشتر صحبت کند.
ذوعلم تاکید کرد: طی 20 سال گذشته چیزی به اسم پخش کتاب در صنعت نشر نداشتیم و عمدتا توزیع کتاب به شکل تبادل کتاب از سوی ناشران فعال در حوزه کتابفروش انجام شده است.
وی با بیان اینکه اگر نشر حرفه‌ای باشد، نقش آژانس ادبی از شکل دلال به یک نقش مهم تبدیل می‌شود، گفت: اکنون کار با ناشران حرفه‌ای در فضای داخلی و خارجی مشغول کار هستند راحت‌تر است؛ زیرا قواعد کار در فضای بین‌الملل را می‌شناسند.
در ادامه این نشست ذوعلم با بیان اینکه حرفه‌ای شدن یک فرآیند است، گفت: باید رصد کرد که ترکیه طی 15 سال گذشته یا امارات در 10 سال گذشته چه کردند و اکنون به چه سمتی می‌روند و بعد به مسیری که خودمان آمدیم نگاه کنیم.
ذوعلم یادآور شد: مساله اینجا است که بدانیم هر گامی که برمی‌داریم چیست و باید چه کاری بکنیم؟ به‌نطر می‌رسد، زنجیره اتفاقاتی که باید رخ دهد تا حرفه‌ای بشویم را باید بدانیم و براساس آن حرک کنیم تا موفق باشیم؛ زیرا معتقدم، ظرفیت نشر کشور از ظرفیت نشر ترکیه و منطقه هم بالاتر است، اما این ظرفیت‌ها به درستی معرفی نشده است.
وی با بیان اینکه در این میان نقش آژانس‌ها مشخص است، گفت: آژانس‌های ادبی شبکه ارتباطی می‌سازند، قرارداد می‌نویسند، تراکنش‌‌های مالی انجام می‌دهند و مذاکره می‌کنند. اگرچه برخی از این کارها ساده به نظر می‌آیند اما کارهای بسیار پیچیده‌ای هستند.
ذوعلم افزود: نقدی که به آژانس‌های ادبی دارم این است که با هم گفت‌وگو نمی‌کنیم و کنار هم نمی‌نشینیم و حس می‌کنیم رقیب هم هستیم. فکر می‌کنم اگر آژانس‌ها کنار هم باشند و ظرفیت‌های یکدیگر را بشناسند می‌توانند موفق‌تر عمل کنند؛ همچنین نباید اجازه دهیم با کلیدوژه‌هایی مثل تحریم و کپی‌رایت از واقعیتی که در آن قرار داریم دور شویم.
نظر شما