خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه بعد از یکسال وقفه، آبان‌ماه و همزمان با سی‌‌‌‌امین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، برگزار می‌شود، این جشنواره که در آستانه ورود به سومین دهه فعالیت خود است، یکی از جشنواره‌های پرمخاطب در حوزه کتاب و رسانه به شمار می‌آید.
جشنواره کتاب و رسانه، جشنواره‌ای قدیمی در حوزه کتاب و از رویداد‌های شناخته شده این حوزه است، ماموریت و رسالت جشنواره، شناسایی، حمایت و ترغیب و ترویج فعالیت‌های رسانه‌ای موفق در زمینه کتاب و هر فعالیت رسانه‌ای است که بتواند به نحوی در خدمت کتاب کتابخوانی و صنعت نشر کشور باشد.
سیاوش صلواتیان، دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه صدا و سیما به‌عنوان دبیر بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه انتخاب شده است، فردی که سال‌های زیادی در حوزه رسانه و کتاب تجربه دارد، تاکنون از صلواتیان کتاب‌های «رسانه‌ها و مدیریت بحران»، «منابع و بانک‌های اطلاعاتی فیلم‌های سینمای ایران»، «جریان‌سازی سه پدیده رسانه‌ای»، «آینده‌نگاری رسانه‌ها»، «تاب‌آوری سازمانی خبرگزاری‌های ایران» و «مدیریت رسانه‌ای بلایای طبیعی محلی با رویکرد به نقش شبکه‌های استانی صدا و سیما» منتشر شده است.
صلواتیان در این گفتوگو با اشاره به رویکردهای جدید جشنواره در تجربه بیستم، از مردمی‌تر شدن، پیش‌دستانه بودن، تعامل دوسویه و توجه به گونه‌های جدید رسانه‌ای خبر داد و گفت که این دوره از جشنواره در دو بخش آثار منتشر شده، طی دو سال گذشته و ایده‌های تولید محتوا طی یکسال آینده برگزار می‌شود، جایزه بخش مردمی، جایزه ناشر برتر در استفاده از ظرفیت رسانه‌ای و جایزه اقدامات نوآورانه رسانه‌ای نیز از دیگر بخش‌های جشنواره امسال است.
ارزیابی شما از برگزاری 19 دوره جایزه کتاب و رسانه چیست؟
رسانه‌ها، ابزارهای مهمی در هدایت افکار عمومی، فرهنگسازی، آموزش و اطلاع‌رسانی هستند، می‌توان گفت که در جهان رسانه‌ای‌شده امروز، رسانه‌ها جزو جدایی‌ناپذیری از زندگی هر فرد محسوب می‌شوند. اگر بتوانیم جایگاه کتاب و هر موضوع مرتبط با صنعت نشر کتاب در رسانه‌ها را برجسته کنیم، می‌توانیم از ظرفیت ویژه رسانه‌ها برای ترویج، آموزش، توسعه و هدایت افکار عمومی در حوزه کتاب استفاده کنیم. در این زمینه خانه کتاب و ادبیات ایران با توجه به رسالت پیش‌بینی شده، طی 19 دوره جشنواره را به‌صورت ویژه برگزارکرده است، این جشنواره هر سال فراخوانی را اعلام و از همه تولیدکننگان محتوا می‌خواهد محصولات رسانه‌ای خود که در آن به کتاب پراخته‌اند را در محورهای مختلف برای دبیرخانه ارسال کنند و دبیرخانه نیز پس از فرآیند داوری برگزیدگان را اعلام می‌کند؛ البته سال گذشته به دلیل همه‌گیری بیماری ناشی از شیوع ویروس کرونا بیستمین دوره جشنواره برگزار نشد و به سال 1401 موکول شد؛ این وقفه یک‌ساله قاعدتا آسیب و ضررهایی داشته اما در کنار آن فرصتی برای دست‌اندرکاران و سیاست‌گذاران جشنواره در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برای بازبینی و بازطراحی این جشنواره فراهم کرد.
جشنواره بیستم چه تغییراتی نسبت به دوره‌های گذشته خواهد داشت؟
امسال جشنواره به شیوه جدیدی برگزار خواهد شد و اساسا رویکردهای متفاوتی برای اجرای آن تمهید شده، قرار است جشنواره امسال با یک پوست‌اندازی جدی روبه‌رو باشد. جشنواره با چهار رویکرد جدید و متفاوت بازطراحی شده است.
رویکرد نخست؛ امسال حرکت به سمت مردمی‌تر شدن جشنواره است، به این معنی که قرار است جشنواره رسالت خود در استفاده از ظرفیت رسانه‌ها در راستای فرهنگسازی برای عموم مردم را به نفع حوزه کتاب انجام دهد. در این میان قاعدتا نسبت به رسالت خود توجه ویژه‌ای به مردم خواهد داشت؛ به‌عبارت دیگر بازنگری در شاخص‌های ارزیابی آثار اتفاق افتاده، علاوه بر شاخص‌های سنجش میزان حرفه‌ای بودن تولیدات به اثرگذاری در افکار عمومی و کارکرد ترویجی آثار در بین مردم توجه ویژه‌ای خواهد شد؛ علاوه براین با توجه به رویکرد جدید، بخشی به جشنواره اضافه و آثار برتر از دیدگاه مردم انتخاب خواهد شد. به‌عبارت دیگر انتخاب اثر مورد استقبال مردمی را هم در جشنواره خواهیم داشت که جزئیات آن همزمان با فراخوان و آئین‌نامه جشنواره اعلام خواهد شد.
دومین رویکرد جشنواره چه خواهد بود؟
رویکرد دوم جشنواره؛ تغییر از رویکرد «پس‌نگر» به رویکرد «پیش‌دستانه» است؛ به این صورت که هرساله جشنواره یکسال پس از فعالیت اهالی رسانه فراخوانی را اعلام می‌کرد و می‌گفت که فعالیت و محصولات رسانه‌ای یکسال گذشته خود را ارسال کنید؛ این بخش طبق وظیفه و ذات جشنواره برای تشویق فعالان حوزه رسانه بود؛ اما در این دوره، بخش جدیدی به جشنواره اضافه خواهد شد که شامل رویداد ایده‌پردازی تولید محتوا در زمینه کتاب و اکوسیستم صنعت نشر کشور است. یعنی علاوه بر اینکه اهالی رسانه می‌توانند آثار تولید شده خود در حوزه کتاب را ارسال کنند، می‌توانند ایده‌های تولید محتوای خود برای یکسال آینده را نیز ارسال کنند. این ایده‌ها در یک رویداد ایده‌پردازی مستقل با کمک راهبرانی که در زمینه تولید محتوا حرفه‌ای هستند، پخته می‌شوند و در روز اختتامیه در قالب یک رویداد کوچک، برای هیات داوران ارائه می‌شود، در نهایت نیز ایده‌های برتر برای تولید محتوا مورد حمایت قرار می‌گیرند. پس از اینکه موضوع انتخاب شد، با حمایت‌های خانه کتاب و ادبیات ایران، نسبت به فعالیت‌های رسانه‌ای سال آینده در حوزه کتاب ریل‌گذاری انجام می‌شود.
درباره رویکرد سوم جشنواره بیستم هم برایمان بگویید.
سومین رویکرد جشنواره امسال، خروج از رابطه انفعالی صنعت نشر در مواجهه با رسانه‌ها است، رویکرد پیشین جشنواره تاکنون به این نحو بود که رسانه‌ها به‌عنوان بازیگران فعال، خودشان انتخاب می‌کردند و به سراغ کتاب و صنعت نشر می‌روند و با پرداختن به موضوعات مختلف از صنعت حمایت می‌کنند، اما نکته مهم اینکه با توسعه رسانه‌های جدید به‌خصوص میکرو مدیاها یا رسانه‌های خرد و کوچک، همه بازیگران صنعت نشر این امکان را دارند تا خودشان فعالانه به سراغ رسانه‌ها بروند نه اینکه منفعلانه منتظر باشند تا رسانه‌ها به سراغشان بیایند، این تعامل دوسویه، رویکرد جدیدی است که در جشنواره به آن توجه شده است. در این رویکرد سعی شده دو اتفاق ویژه بیفتد؛ نخست اینکه جایزه ویژه‌ای برای ناشر برتر در استفاده از ظرفیت رسانه‌ای اختصاص پیدا کند، یعنی علاوه بر اینکه به اهالی رسانه که ورود و پرداخت موفقی به حوزه کتاب داشتند جایزه می‌دهیم، به ناشرانی هم که توانسته باشند از ظرفیت رسانه‌ها در خدمت خودشان استفاده کنند نیز جایزه می‌دهیم.
نکته دوم اینکه، آموزش‌هایی برای ناشران در نظر گرفته شده است، به‌عبارت دیگر ناشران با نحوه استفاده بهینه و موثر از رسانه‌ها آشنا می‌شوند. مجموعه برنامه‌های این بخش، از قبل مراسم اختتامیه آغاز می‌شود و تا چند هفته بعد جشنواره هم ادامه دارد. در این بخش به بازیگران عرصه نشر کتاب، آموزش داده می‌شود تا چگونه به سراغ رسانه‌ها بروند و از ظرفیت رسانه‌ها در خدمت اهداف این صنعت استفاده کنند.
در صحبت‌هایتان به نگاه ویژه جشنواره به رسانه‌های جدید اشاره کردید، امسال چه رویکردی برای آن در نظر گرفته شده است؟
این موضوع را در رویکرد چهارم جشنواره امسال دیده‌ایم. در ادوار گذشته جشنواره به گونه‌های جدید، رسانه‌ای و کارکردهای جدید رسانه‌ای کمتر توجه شده بود. جشنواره در دوره‌های قبل بیشتر به عرصه رسانه‌های خبری و کارکرد اطلاع‌رسانی رسانه‌ها بیشتر توجه داشته است؛ اما در جشنواره بیستم به گونه‌های جدید و نوظهور رسانه‌ای مثل رسانه‌های اجتماعی، رسانه‌های بر‌بستر نت، پادکست‌ها و گونه‌های متفاوتی که اخیرا ظهور پیدا کردند توجه می‌کند و در فراخوان دریافت آثار به‌صورت ویژه به آن‌ها توجه می‌شود؛ بنابراین آئین‌نامه و شاخص‌های ارزیابی بازنگری شده است که در فراخوان اطلاع‌رسانی می‌شود تا در کنار گونه‌های پیشین، گونه‌های جدید رسانه‌ای هم دیده شود؛ البته مبتنی بر رویکرد چهارم، جایزه‌ای برای اقدامات نوآورانه رسانه‌ای به‌صورت ویژه در نظر می‌گیریم که سطح بالایی از خلاقیت را داشته باشند و در نهایت به تولید محصولات نوآورانه برای ترویج کتاب و کتابخوانی و در خدمت اکوسیستم نشر کتاب منجر شوند.
با توجه یکسال وقفه در برگزاری جشنواره کتاب و رسانه، آیا ارسال آثار بازه زمانی 99 تا 1401 را شامل می‌شود؟
یک‌ساله وقفه در برگزاری جشنواره کتاب و رسانه فرصتی برای بازنگری ساختار و بازطراحی فرآیندهای جشنواره برای ارتقاء، به‌روز کردن و متناسب کردن آن با اقتضائات کنونی فراهم کرد. برای اینکه تولیدات فعالان رسانه که بین سال‌های 1399 تا 1400 منتشر شده، اما به دلیل برگزار نشدن جشنواره، ارزیابی نشدند و به آن‌ها بی‌عدالتی و بی‌توجهی نشود، بازه پذیرش جشنواره برخلاف سال‌های گذشته دو ساله است، برای جشنواره امسال، آثار رسانه‌ای تولید شده از 1 مهر 1399 تا 31 شهریور 1401 را پذیرش می‌کنیم و در کنار آن نیز ایده‌های تولید محتوا برای یکسال آینده را نیز در نظر می‌گیریم.
در دوره هجدهم از سوی دبیرخانه جشنواره، اعلام شد آیین‌نامه جشنواره تدوین شده است، آیا امکان دسترسی به این آیین‌نامه وجود دارد یا اصلاح و تغییراتی در آن ایجاد شده است؟
خوشبختانه همکارانی که در دوره‌های قبل به‌عنوان دبیر جشنواره فعال بودند زحمت تهیه آیین‌نامه‌ای برای جشنواره را کشیده بودند که با تغییرات ساختاری و بازطراحی‌ای که در شکل و اجرا و اهداف جشنواره رخ داده، این آیین‌نامه به‌صورت کامل، مجددا بازنگری شده و به‌صورت مفصل آماده شده است. اکنون نیز در مرحله تصویب در هیات سیاستگذاری جشنواره است تا در زمان اعلام فراخوان جشنواره در اختیار کسانی که تمایل به ارسال آثار یا ایده خود دارند قرار گیرد.
در دوره‌های هفدهم و هجدهم، سامانه‌ای برای جشنواره طراحی شد و در دوره 19 نیز از آن استفاده شد، آیا امسال هم از آن استفاده می‌شود؟
سامانه بسیار قوی و جامعی برای جشنواره در دوره‌های گذشته در نظر گرفته شده بود که با اصلاح و تغییر سامانه همچنین به‌روز کردن آن مطابق با معیارها، رویکرد و شکل جدید جشنواره، در دسترس قرار می‌گیرد. این سامانه اکنون به‌روز شده و مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد، در دوره بیستم نیز فرآیند دریافت، ارزیابی، امیتاز‌دهی آثار و ایده‌ها به‌صورت اتوماسیون در سامانه جامع جشنواره اتفاق خواهد افتاد.
فراخوان ارسال اثر چه زمانی منتشر می‌شود؟
فراخوان جشنواره مهر‌ماه اعلام می‌شود، امکان ارسال آثار و ایده‌های تولید یا محتوای رسانه‌ای، همزمان با اعلام فراخوان، فراهم، سپس سامانه جشنواره برای پذیرش باز می‌شود. مدت زمان فراخوان ارسال اثر 15 روز است و در این مدت اصحاب رسانه و علاقه‌مندان حوزه فعالیت رسانه‌ای در حوزه کتاب می‌توانند آثار و ایده‌های خود را ارسال کنند؛ همچنین محدودیت‌هایی در زمینه ارسال اثر خواهیم داشت و از هر فرد حقیقی و حقوقی، تعداد محدودی اثر دریافت می‌شود.
سه‌شنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ - ۰۹:۱۷
نظر شما