خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همان‌طور که از نام شبکه رادیویی فرهنگ پیداست، یکی از شبکه‌هایی است که دغدغه فرهنگ و شاخه‌های مرتبط با آن را دارد. کتاب و مباحث مرتبط با حوزه نشر نیز به عنوان یکی از اصلی‌ترین موضوعات فرهنگی در این شبکه رادیویی جایگاه پررنگی داشته است؛ به‌طوری که به گفته مدیران آن، این شبکه، دست‌کم یک روز در هفته به موضوع کتاب و کتابخوانی می‌پردازد. بدون شک رادیو فرهنگ نیز به عنوان یک رسانه، می‌تواند ظرفیت‌های قابل توجهی در راستای گسترش فرهنگ کتابخوانی و موضوعات مرتبط با حوزه نشر داشته باشد. این موضوع بهانه‌ای شد تا با سیدمرتضی كاظمی‌دینان، مدیر شبکه رادیویی فرهنگ گفت‌و گویی داشته باشیم و درباره نحوه پرداختن رادیو به موضوع کتاب گپ بزنیم.
برنامههای حوزه کتاب در صدا و سیما بیشتر به معرفی محتوای کتاب می‌پردازند، در‌حالی که آسیب و چالش‌های صنعت نشر مانند قاچاق کتاب و بحث فرهنگسازی که صنعت نشر نیازمند آن است نیز می‌تواند موضوعی برای این برنامه‌ها باشد و نقش آگاه‌سازی داشته باشد. چرا کمتر شاهد تولید برنامه در این محور‌ها هستیم؟
دینان: با توجه به اینکه سه‌چهار سال به‌عنوان نماینده نظارت و ارزیابی سازمان در «کمیته کتاب» سازمان حضور داشتم با مشکلات صنعت نشر آشنایی دارم. عمده‌ترین مساله ناشران، مالی است. اوضاع اقتصادی برخی ناشران در حدی است که حتی نمی‌توانند هزینه معرفی کتاب را پرداخت کنند. این موضوع برای من همیشه دغدغه بود. شبکه رادیویی فرهنگ و سایر برنامههای رادیویی، درباره این مشکلات برنامه‌هایی ساخته‌اند و پخش کرده‌اند اما گویا، شنیده نشده یا کمتر شنیده شده است؛ به‌نظر میرسد، برنامههای کتاب‌محور بین برنامههای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گم می‌شود.
کارشناسان و ناشرانی را در برنامههای کتاب‌محور رادیو فرهنگ دعوت و مشکلات ناشران و چاپ اولی‌ها را بررسی می‌کنیم. به‌عنوان مثال درباره دلایل و آسیب‌های تاخیر در چاپ کتاب ـ از زمان تولید ـ گاهی نویسنده به‌دلیل مسائل مالی مجبور است، کتاب 800 صفحه‌ای را خلاصه و تبدیل به 200 صفحه تبدیل کند؛ چرا‌که می‌داند جامعه توان خرید کتاب 800 صفحه‌ای را ندارد، کتابی که برای آن زحمت کشیده شده، مطالب قابل‌اعتنا جمع‌آوری شده و باید در 4 مجلد چاپ شود. گاهی هم به دلیل مسائل مالی آنقدر کیفیت چاپ کتاب‌ها نازل است که واقعا به‌صرفه نیست و مخاطب رغبت نمی‌کند آن کتاب را با آن کیفیت و قیمت بخرد. در برنامههای رادیویی، این‌دست مسائل را پیگیری می‌کنیم، همچنین از معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای تخصصی حوزه کتاب و نشر پیگیر این مسائل هستند. اهتمام، مطالبه‌گری و پیگیری که همکاران در گروه کتاب رادیو فرهنگ دارند را جایی سراغ ندارم. هر چند اهمیت جایگاه کتاب آنقدر بالاست که بیشتر از این باید انجام شود.
شبکه رادیویی فرهنگ تنها شبکه سازمان است که بخش ویژه کتاب دارد و به‌اصطلاح بار تولید برنامه با محوریت کتاب را بردوش دارد. به‌عنوان کارشناس و مدیر رادیو فرهنگ، چرا از جلوه‌های بصری تلویزیون برای پرداختن به کتاب و مساله کتابخوانی کمتر توجه می‌شود؛ می‌دانیم تلویزیون برنامههای پرمخاطب قابل توجهی با محوریت سرگرمی و تفریح تولید می‌کند حتی یکی از رویکردهای عمده به‌ویژه در چند سال اخیر، تولید برنامههای استعداد‌یابی است؛ حتی کشف استعداد در رشته کشتی!
- چنین طرحی را برای شبکه آموزش برای نوجوانان کتابخوان مطرح کردیم. مروجان کتابخوانی در روستاها ظرفیت زیادی برای ساخت برنامههای این چنینی دارند و گروهی با عنوان مروجان کتاب در روستاها و عشایر داشتیم. به جد پیگیر این طرح هستیم که سال 1402 اجرایی شود. نوجوانان در این طرح بسیار علاقه‌مند به کتاب هستند. سه کانون بزرگ در استان تهران از‌جمله در شهریار شناسایی شده که در زمینه شرح و نقد کتاب و حتی گویندگی کتاب، بسیار قدرتمند پیش می‌روند. اتفاقاتی از این دست در رسانه کم است. رادیو فرهنگ به تنهایی سه برابر کل شبکه‌های سیما برنامههای «کتاب‌محور» تولید می‌کند؛ با افزوده شدن برنامههای کتاب‌محور رادیو گفتوگو و رادیو جوان این رقم افزایش پیدا می‌کند. در‌حالی‌که سیما در تولید برنامههای کتاب‌محور به گرد پای رادیو نمی‌رسد اما رادیو متاسقانه برای اعلام موفقیت‌های خود بولتن یا بیلبوردی ندارد!
یکی از طرح‌های پیشنهادی گروه کتاب رادیو فرهنگ، برای افزایش هم‌افزایی دو معاونت صدا و سیما، دعوت از خبرنگاران خبرگزاری صدا و سیما برای تولید برنامه از مراحل تولید برنامههای رادیویی و حضور تهیه‌کننده یا مدیر گروه کتاب در برنامه گفت‌وگوی ویژه شبکه خبر است. هدف از این طرح، معرفی برنامههای مختلف کتاب‌محور رادیو است تا فعالیت‌ها نمود بیشتری پیدا کند.
با توجه به تکثر چالش‌ها و مسائل مختلف صنعت نشر، بهره‌مندی از کارشناسان و مجری‌های خبره در برنامههای مختلف رادیویی یک ضرورت است؛ به‌ویژه اینکه رادیو فرهنگ در تولید برنامههای «کتاب‌محور» پیشگام و دغدغه‌مند است. با این وجود به نظر میرسد، گاهی این خبرگی و تسلط وجود ندارد.
در حوزه چاپ و نشر، کارشناسان خبره‌ای در برنامه حضور دارند؛ آن‌ها علاوه براینکه کتابخوان قهاری هستند، تجربه فعالیت در حوزه نشر را نیز دارند.
یکی از رویکردهای مهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت جدید این بود که تولید در زمینه کتاب‌های کودک و نوجوان را افزایش دهد و سیاست‌هایی هم در بحث حمایت‌های دولتی و کاغذ اتخاذ کرده است. رادیو برای تقویت و به نتیجه رسیدن اهداف دولت در ارتقاء جایگاه تالیف کتاب کودک چه ظرفیت‌هایی دارد؟
از سه ماه پیش به همه گروهای برنامه‌ساز شبکه رادیویی فرهنگ اعلام شد، طرح‌ها به اصطلاح به سمتی برود که مناسب ذائقه کودک و جوانان نیز باشد. طبق نظرسنجی، متوجه شدیم بیشترین مخاطبان رادوی فرهنگ در رده سنی 50 سال به بالا هستند، بنابراین تصمیم گرفتیم مخاطبان جوان‌تر را نیز به جمع مخاطبان ثابت این رادیو اضافه کنیم. این هدف‌گذاری را انجام داده‌ایم. طرح‌های گروه کتاب نیز به این سمت خواهد رفت بنابراین با معرفی کتاب کودک و نوجوان، کتابخوانی را در این گروه سنی ترغیب کنیم.
می‌توانیم ادامه این طرح را در فضای مجازی داشته باشیم. تاکید داریم باید به فضا‌هایی ورود کنیم کودکان و نوجوانان مشغول آن‌ها هستند؛ مانند پیام رسان‌ها. جهت‌گیری مسئولان رادیو فرهنگ به این صورت است که برنامه‌هایی در حوزه کتاب تولید کنیم که ادامه و تداوم آن در فضای مجازی به‌صورت بسته‌های جذاب و کوتاه قرار بگیرد و ادامه آن را از رادیو فرهنگ پیگیری کند.
چهارشنبه ۹ آذر ۱۴۰۱ - ۱۰:۴۰
نظر شما