به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی بررسی تاریخ سیاسی معاصر عراق با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج سیدمحمد الحیدری؛ از شاگردان شهید صدر و نویسنده دوره شش‌جلدی تاریخ سیاسی عراق در حسینیه هنر(تهران) برگزار شد.

در ابتدای این نشست، محمدمهدی شریعتمدار، رایزن فرهنگی سابق ایران در لبنان در سخنانی گفت: من شاید از ایام کودکی افتخار این را داشتم که به نوعی با خاندان بزرگ الحیدری در عراق و ایران ارتباط داشته باشم. اولین دیدار من با حجت‌الاسلام الحیدری در بزرگسالی، سال ۱۳۵۰ بود. در سوریه اولین بار بود که به محضر ایشان شرفیاب شدم و مدت کوتاهی بعد از آن ایشان به تهران آمادند و همراه با شهید بزرگوار مرحوم آیت‌الله سیدمحمد باقرحکیم به تاسیس مجلس اعلا و سایر کارهای مبارزه و خیزش اسلامی عراق پرداختند و در اینجا فرصت‌هایی دست می داد که به محضر ایشان برسیم و از دور و نزدیک در جریان فعالیت‌ها و تلاش‌های ایشان هستم، این را از این جهت گفتم که بگویم آنچه خواهم گفت در واقع یک تجربه زیسته است، یک روایت از نزدیک و مستقیم است. صحبت من در دو  بخش خواهد بود. 

وی ادامه داد: یک بخش مربوط به شخصیت، مجاهدت و فعالیت‌های حجت‌الاسلام حیدری است و بخشی هم اگر لازم بود راجع به کتاب شش جلدی ایشان است. ما در برابر یک شخصیت چندوجهی و با کارویژه ها و کارکردهای متعدد و متنوع هستیم. کمتر شخصیت‌هایی از این دست، نقش اثرگذارتری در حرکت‌های اجتماعی دارند. حجت‌الاسلام حیدری فرزندی از خاندان الحیدری است، خود خاندان حیدری جای آن را دارد که نشست هایی در موردش تشکیل شود.  فرزند مرحوم آقای سید محمد حیدری که امام جماعت مسجد نامدار خلانی در بغداد است. این مسجد، در واقع مسجدی است که نایب دوم امام زمان(عج) در آنجا دفن شده، علاوه بر قداست ناشی از این، یک پایگاه فرهنگی مهمی در بغداد است. ما داریم در مورد جامعه‌ و فضایی صحبت می‌کنیم که هم به لحاظ مکانی و هم زمانی و تاریخی بسیار دور بوده است از فضاهایی که ما به فضل انقلاب اسلامی ایران در آن به سر می‌بریم. بنابراین تلاش فرهنگی در چنان فضایی بسیار مهمتر است.

حجت‌الاسلام الحیدری از حواریون شهید صدر هستند
شریعتمدار افزود: خاندان حیدری و بزرگان این خاندان از جمله مرحوم آقا سید نقی و مرحوم طاهر که به شهادت رسیدند. یادم هست که روز شهادت ایشان، صبح زود مرحوم آقای حکیم به من زنگ زد و گفت که بیا من با شما کار دارم. من با شهید حکیم از روز ورود ایشان به ایران تا روز عظیمتشان به عراق کم و بیش ارتباط داشتم. وقتی رفتم خدمت ایشان رسیدم، ایشان درباره مرحوم آقا سید محمد طاهر حیدری و شهادتشان و زندان و اینکه به چه شکل آزاد  شدند و به شهادت رسیدند صحبت کردند و از من خواستند که این را منتقل کنم و من همان روز صبح رفتم به مجلس شورای اسلامی. مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی رییس مجلس بود در آن زمان. قبل از شروع جلسه به آقای هاشمی رفسنجانی عین نکات مرحوم شهید حکیم را عرض کردم و ایشان در نطق پیش از دستور از مرحوم آقای سید محمد حیدری با تجلیل یاد کردند. ایشان در چنین خاندانی و از چنان پدری یعنی عالم، شاعر و دارای ارتباطات وسیع اجتماعی و مردمی و فعالیت های فرهنگی هستند، کتابخانه و مسجد خلانی را به یک پایگاه فرهنگی مهمی تبدیل کرده بودند.

رایزن فرهنگی سابق ایران در لبنان در همین باره اظهار داشت: این کتابخانه در سال ۱۹۴۵ تاسیس شد و ده ها هزار کتاب در آنجا نگهداری می‌شود. کتابخانه امام صادق(ع) هم در حسینیه حیدریه است. حسینیه حیدریه هم از پایگاه‌های مهم فرهنگی در کاظمین است و مدفن بزرگان خاندان حیدری از جمله مرحوم آیت الله سیدمهدی حیدری است که از رهبران قیام ۱۹۲۰ عراق بود. این کتابخانه هم در سال ۱۳۱۵ هجری قمری تاسیس شده و مرحوم آقای حسینعلی محفوظ از دانشمندان سرشناس شیعه در عراق درباره این کتابخانه یک گزارشی دارد، از جمله گفته است ۲۰۰ نسخه خطی در آن زمان در این کتابخانه نگهداری می‌شده است. ما با چنین شخصیتی از لحاظ خاندان و پیشینه روبرو هستیم. 

وی خاطرنشان کرد: جناب آقای حیدری از تحصیل در رشته ریاضی در دانشکده علوم دانشگاه بغداد که مهم‌ترین دانشگاه مادر عراق  است به حوزه نجف می روند. خود این رویکرد و عظیمت از دانشگاه به حوزه در آن زمان مسئله است. امروز سخن وحدت حوزه و دانشگاه و همزمان بودن اینها در ایران، ممک است یک بحث معمولی تلقی بشود اما در فضای دینی و فرهنگی عراق، چنین کاری، خیلی مهم تلقی می‌شد. ایشان از شاگردان و ملازم شهید صدر بودند و امروز هم کارهای مهمی درباره شهید صدر انجام  دادند و در حال انجام آن هستند. 

شریعتمدار تصریح کرد: کتابی را با عنوان صدر در خاطرات شهید حکیم منتشر کرده‌اند، کتاب دیگری هم دارند صدر درخاطرات مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی. مرحوم حکیم و شاهرودی از شاگردان بارز شهید صدر بودند. گفته می‌شود که از 5 نفر حواریون شهید صدر تلقی می‌شوند. جناب حیدری از نگاه دو تن از برجسته‌ترین حواریون شهید صدر کتاب‌هایی را نوشتند و البته کتاب دیگری را هم موسسه‌شان در دستور کار دارد که راجع به کارهای شهید صدر است.

تلاش برای روایت تاریخ سیاسی عراق با نگاه شیعی و اسلامی
رایزن فرهنگی سابق ایران در لبنان در ادامه سخنانش بیان کرد: در عالم سیاست ایشان جز مؤسسین مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق طبق نامگذاری آن زمان که بعدها به نام مجلس اسلامی عراق تبدیل شد، هستند و همراه شهید حکیم و اصولگرایی ایشان در حوزه سیاست و تکیه و تاکید همیشگی ایشان بر حفظ اصول و ضوابط و رعایت همه اینها زبانزد بوده. در پس چهره آرام که از ایشان دیده می‌شود دنیایی از تلاش، مجاهدت و پرکاری و پرنشاط بودن وجود دارد، گذشته ایشان سرشار از جهاد نهفته و بی‌نام و نشان هست و ایشان سال‌های سال، جانشین نماینده محترم ولی فقیه در سپاه بدر بودند. این چهره روحانی مجاهد سیاستمدار در کنار همه این اشتغالات و درگیری‌های روزمره و اقتضاهای کار جهادی، اقدام به تاسیس بانک اطلاعات عراق در سال ۱۳۷۰ می‌کنند. از جمله کارهایی که این مرکز بعد از سقوط انجام داد جمع‌آوری اسناد مختلف در عراق است، این کار فوق العاده‌ای است، با اینکه در یک چارچوب غیردولتی صورت می‌گیرد نشان‌دهنده فکر بلند و عمیق و آینده نگرانه حجت‌الاسلام حیدری است. از جمله اطلاعات جمع‌آوری شده، هزاران سند مربوط به دادگاه جنایات سران رژیم بعث است جناب حیدری فکر می‌کنم حدود پانزده اثر از جمله کتاب شش جلدی تاریخ سیاسی معاصر عراق درین باره دارند.

وی با اشاره به اهمیت دوره شش جلدی حجت‌الاسلام حیدری و با بیان اینکه تا علم و تمدن توسط غربی‌ها نوشته شده و از طرفی هم تاریخ اسلام را هم عامه مسلمین و شاگردان مکتب خلافت نوشته‌اند، گفت: تا 50-60سال پیش تقریبا می‌شود گفت یک تاریخ اسلام با نگاه شیعی نداشتیم، درباره تاریخ عراق هم به ویژه در نیم قرن اخیر به دلیل سلطه بعثی‌ها و حتی پیش از احمد حسن البکر و صدام حسین هم به نوعی بعثی ها حضور جدی داشتند. از زمان عبدالکریم قاسم و حتی کمی از او در حوزه کنش های سیاسی بعثی ها مسلط بودند، کمتر کار شده و اگر کار شده با دیدگاه آنها نوشته شده است. اینکه تاریخ عراق با یک دیدگاه اسلامی و شیعی تاریخ نوشته و مستندسازی بشود و نقش حوزه و مرجعیت و جنبش اسلامی شیعی در عراق کار بشود، مهمترین ویژگی چنین کارهایی از جمله این کتاب است.

شریعتمدار یادآور شد: بخش قابل توجهی از این کتاب، تجربه زیسته جناب آقای حیدری است و اتکای ایشان به تاریخ شفاهی و یادداشت‌هایی که از این مواجهه با افراد مختلف و کنشگران سیاسی در این دوره داشتند، بعضی از مجلدات این دوره تا حدود ۲۵سند قابل توجه دارد. این تجربه زیسته و بررسی‌های مبتنی بر تاریخ شفاهی و اسناد، این دوره شش جلدی را یک تاریخ کاملا قابل استناد و معتبر می‌سازد و چون خارج از فضای قدرت های حاکم و تاثیرات آنها بر تاریخ نگاری و تاریخ نگاران نوشته شده است اعتبار خاصی به آن می‌بخشد.

وی ادامه داد: ویژگی دوم کتاب این است که وقایع نگاری نیست بلکه جنبه تحلیلی دارد و به بیان علت ها و ضمینه های وقوع حوادث تاریخی می پردازد و در اینجا هم لزوما تمام حوادث نه بلکه مهمترین بزنگاه های تاریخی را ذکر می‌کنند و البته تقسیم تاریخ و نگاه تاریخیشان را بر اساس اهمیت این حوادث و اثرگذاری آنها پایه گذاری می کنند که نسبت به وقایع نگاری صرف نگاه بسیار عمیق‌تری است. ویژگی سوم انصاف فوق العاده ای است که در این کتاب دارند ایشان حتی نسبت به مخالفان هم نگاه بسیار منصفانه‌ای دارند. در جایی نوشته‌اند که من مثلا نسبت به فلانی دید و موضع منفی‌ای دارم اما این مانع از این نشد که عبدالکریم قاسم در جاهایی اگر اقدامات خوبی داشته است آن را بیان نکنم.

نگاه ایشان و ارزیابی ایشان براساس اشخاص نیست، بر اساس عملکرد است. این نگاه منصفانه و یا حتی عدم اغراق در مورد افراد خودی که ایشان به آنها وابستگی دارد، مثلا در مورد مرحوم آیت الله سید مهدی حیدری که از رهبران قیام ‍۱۹۲۰ عراق است و ایشان به آن خاندان بستگی و وابستگی دارد شما نمی بینید که در این کتاب مثلا در مورد مرحوم ایت الله حیدری اغراق کرده باشد. ویژگی دیگری که باید ذکر کرد تصحیح تحریفات تاریخی و توجه به ناگفته هایی از تاریخ از جمله درباره حرکت جنبش اسلامی عراق و مرجعیت و علما که معمولا کمتر به آنها اشاره و توجه شده و در عین حال پاسخ به شبهات و اهتمام ایشان به ارتباط بین وقایع ایران و عراق مانند انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و مسایل دیگری که فعلا جای آنها نیست.

تاریخ‌نگاری عراق را تکلیف شرعی می‌دانم
حجت‌الاسلام سید محمد الحیدری نیز در سخنانی عنوان کرد: زمانی که با تاریخ‌نگاری عراق نگاه می‌کنیم می‌بینیم که تلاشی برای تحریف تاریخ قدیم و معاصر وجود داشته و دارد. کتاب‌هایی که از طرف حزب بعث منتشر می‌شد سعی داشت تاریخ عراق را تحریف کند خصوصا در زمینه جنگ عراق و ایران. بعد از اینکه مرکز اطلاعات عراق، به انتشار کتب تاریخ عراق اقدام کردیم و قبل از این دوره شش جلدی، کتابی به اسم اتفاقات و وقایع را منتشر کردیم که البته بدون تحلیل و صرفا بر مبنای سندنگاری و ثبت تاریخ عراق بدون قضاوت است. تلاش در این زمینه را تکلیف شرعی خود می‌دانیم تا درباره نکات مهمی که در تاریخ عراق اتفاق افتاده، روشنگری بکنیم و برای کسانی که دوستدار مطالعه در این زمینه هستند، تاریخ‌نگاری انجام داده باشیم. بعد از انتشار کتاب قبلی که بیشتر وقایع‌نگاری بوده است باید به جنبه مطالعه عمیق و تحلیل تاریخ عراق پرداخته می‌شد که لذا برای نگارش این کتاب شش جلدی اقدام کردیم.

این پژوهشگر و نویسنده عنوان کرد: بعد از اشغال عراق توسط انگلیس در سال 1914 تلاش زیادی برای تاسیس نهادهای حکومتی در عراق بجز مجلس نمایندگان عراق شد اما هیچوقت به پارلمان توجه ویژه‌ای نشد بخاطر اینکه هیچوقت نمی‌خواستند دموکراسی در عراق شکل بگیرد. هیچگاه پارلمان هم تلاش نکرد و نتوانست نخست وزیر یا حاکمی را براندازد و برعکس همیشه دیگران بودند که دخالت می‌کردند و پارلمان را برمی‌انداختند. سعی کردیم تاریخ نگاری را کاملا بی‌طرفانه و نظرات دیگران را در این کتاب شرح بدهند و کتابی باشد که همه از آن استفاده بکنند. 

حجت‌الاسلام حیدری با اشاره به محتوای کتاب خود اظهار داشت: در تقسیم بندی تاریخی که در این کتاب آمده است هم بر همین اساس عمل کردیم. در جلد اول کتاب از زمان استعمار و شروع اشغالگری انگلیس هست که ۱۹۱۴ تا ۱۹۵۸ که سال سقوط رژیم سلطنتی برآمده از استعمار انگلیس است. جلد دوم کتاب از ۱۹۵۸ رژیم سلطنتی تا ۱۹۶۸ یعنی شروع حضور بعثی ها در سیاست عراق، جلد سوم از ۱۹۶۸ یعنی ورود بعثی ها به عرصه سیاست تا ۱۹۷۹ که به دست گرفتن قدرت توسط صدام حسین است، جلد چهارم از ۱۹۷۹ یعنی ۱۳۵۸ تا ۱۹۸۸ و جلد بعدی از ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱ است که شامل اشغال خاک کویت توسط صدام و جنگ برای آزادسازی کویت و همینطور انتفاضه شعبانیه را شامل می‌شود. آخرین جلدی که تا کنون منتشر شده مربوط به دوران محاصره سنگین بین المللی علیه عراق است. جلد ششم که هنوز منتشر نشده از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ است که به دوران اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا تا زمان تشکیل دولت و تدوین قانون اساسی مربوط می‌شود.

ماجرای جنایات «ابوتبر» در دوره صدام
وی ادامه داد: اتفاق مهمی که باید می افتاد دسترسی به منابع دقیق بود که در کتاب توانستیم از آنها استفاده کنیم. بعد از سقوط رژیم بعث، خیلی از شخصیت ها به حرف زدن شروع کردند و کتاب‌های زیادی نوشته شد، تالیفات، مدارک و اسناد زیادی بدست آمد که نشان می داد همه جنایاتی را که داعش انجام داد را بعثی ها قبلا انجام دادند. در شروع دهه هفتاد یک سری اتفاقات و جنایاتی اتفاق افتاد که مشهور شد به ابوتبر، بخاطر اینکه با تبر سر افراد را قطع می‌کردند. در یکی از این کارها سر یک زن و شوهر را با تبر قطع کردند، سر کودکشان را در گلدانی قرار دادند برای اینکه در دل مردم، رعب و وحشت ایجاد کنند. بعد از انتفاضه شعبانیه یکی از جنایت هایی که اتفاق افتاد، فراخوان و جایزه‌هایی بود که برای کشتار مجاهدینی را که در تالاب‌ها پنهان شده بودند، فقط در یک مورد، هشتاد سر قطع شده برای حزب بعث هدیه داده شد. 

این پژوهشگر تاریخ سیاسی عراق عنوان کرد: در ماجرای اشغال عراق توسط آمریکا و متحدانش، انتظار حزب بعث این بود که مردم مقاومت کنند منتها بجز در بصره هیچ مقاومتی در بغداد و غرب و شرق عراق اتفاق نیفتاد و این خودش انگیزه برای آمریکایی‌ها شد که بخواهند حافظ اسد در سوریه و جمهوری اسلامی را بتوانند ساقط بکنند. 
وی خاطرنشان کرد: امریکایی‌ها مدتی بعد از اشغال عراق تصمیم گرفتند که اوضاع را آرام بکنند و افتادند به سمت مقابله با شیعیان و فلسطینی‌ها و اقلیت‌ها، اما در نهایت اتفاقی که افتاد این بود که شیعیان و اقلیتی از اهل سنت برای خروج امریکا از عراق فشار آوردند و این اتفاق هم افتاد.

حجت‌الاسلام سید محمد الحیدری در پایان سخنانش بیان کرد: یکی از خوبی‌ها و ضرورت‌های برگزاری و انعقاد چنین نشست‌هایی این است که ما رویکرد گذشته‌نگر نداشته باشیم بلکه تجربه گذشته را برای حال و آینده جهان اسلام را مورد بررسی قرار بدهیم. ما امروز شاهد هجمه وسیعی از سوی رسانه‌های معاند و مخالف علیه جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت و نیز شیعه هراسی و ایران هراسی هستیم که در شبکه‌های مختلف صورت می‌گیرد تا ایرانی‌ها را در چشم اعراب زشت جلوه بدهند و بالعکس، همه اینها به این دلیل است که ما همچنان با یک جریان نیرومند برای تحریف تاریخ و وقایع تاریخی روبرو هستیم و لذا وظیفه ما برای تدوین تاریخ آنچنان که بوده و هست و ارائه آن ادامه دارد.

ترجمه دوره شش جلدی تاریخ سیاسی معاصر عراق نوشته حجت‌الاسلام سید محمد الحیدری به فارسی از سوی انتشارات «راه یار» شروع شده و در آینده نزدیک منتشر می‌شود.