به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «اندیشه پیشرفت و تحولات جدید جامعه ایران» مهم‌ترین پژوهش‌ها و مطالعات تهرانیان را برای نخستین‌بار منتشر و بررسی می‌کند، اما فراتر از آن به تحولات جدید جامعه‌ ایرانی و مسئله‌ توسعه و ارتباطات در ایران امروز نیز می‌پردازد. 

میان تاریخ سیاسی جنبش‌ها و انقلاب‌ها و تاریخ اجتماعی توسعه و پیشرفت در ایران، هم‌سرشتی‌ها و پیوندهایی استوار برقرار است. هر دو دسته از این تلاش‌ها در فضایی انتزاعی و دور از عوامل و شرایط اجتماعی و تاریخی و فرهنگی و سیاسی ایران شکل نگرفته و نمی‌گیرند و هر دو تحت تأثیر مسائل پیشینی و پسینی و مزمن و جدید بوده و هستند. پس مطالعه‌ تاریخی توسعه و سیاست در ایران مطالعه‌ای توأمان و به‌هم‌پیوسته است که «مسئله‌ ایران به‌مثابه‌ جامعه‌ در حال گذار» در کانون آن قرار دارد. مسئله‌ای که اگرچه کلی و مبهم است اما از ظرفیت گفت‌وگو بر سر کم‌ و کیف موضوع برخوردار است.

حوزه‌ ارتباطات و توسعه به‌عنوان حوزه‌ای «مسئله‌بنیاد» و «میان‌رشته‌ای» که جوهر آن گفت‌وگو و رویارویی سازنده میان اندیشه‌ها و تجربه‌‌هاست به این موضوع اهتمام ویژه داشته و دارد و فضل تقدم در این کار با مرحوم مجید تهرانیان است که، پس از اخذ مدرک دکتری اقتصاد سیاسی از دانشگاه هاروارد و ورود به ایران در سال ۱۳۵۳، با تأسیس «پژوهشکده‌ علوم ارتباطی و توسعه‌ ایران» به مطالعات علمی و ملی در این زمینه سامان داد. او از میان تحقیقات مختلف نتیجه گرفت که «آن راهبرد توسعه‌ای که اولویت را به گسترش ظرفیت‌های انسان و نهادهای اجتماعی بدهد، از راهبردی که پیشینگی را به توسعه‌ ظرفیت‌های تولیدی می‌بخشید مؤثرتر و انسانی‌تر عمل می‌کند.»

درک دشواری‌ها، ‌کامیابی‌ها و ناکامیابی‌های توسعه در هر وجه و بخشی که باشد، بدون تأمل و بازاندیشی در تجربه‌‌های پیشین و نمونه‌های دیگر، ناممکن است. «مطالعات تاریخی» و «مطالعات تطبیقی» پیمودن راه توسعه را کم‌هزینه‌تر و امکان دسترسی به راهبردهای مؤثر را بیشتر می‌کنند. این ضرورت عام برای جامعه ایرانی که مدام دستخوش مسائل خاص و پیچیده و درهم‌تنیده توسعه بوده و هست، ‌نیازی مضاعف است. از این‌رو برای فهم چیستی و چگونگی گذار تاریخی ایران از وضعیت‌ها و ساختارهای گذشته به نو، باید رهیافت‌ها و دستاوردهای مختلف نظری و عملی را بازخوانی کرد.

تلاش برای توصیف و تبیین این گذار که زمان آن حداقل از درک نخستین وجوه و مصادیق عقب‌ماندگی جامعه ایرانی در مواجهه با دنیای مدرن تاکنون به طول انجامیده است، کوششی دیرپا، اما گسسته، ‌چندپاره و ناتمام بوده است. بازتاب این تلاش را می‌توان در عرصه پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی با تمایل به رهایی از پیش‌فرض‌های معمول و نظریه‌های جهان‌شمول در بخشی از مطالعات حوزه «توسعه» و گرایش به تعریف و تبیین مفاهیمی نظیر «پیشرفت» و «توسعه ملی» بهتر دید.

فصل مشترک این دسته از مطالعات و تحقیقات آن است که نظریه‌های کلاسیک رشد و توسعه را از آن‌رو که کوشیده‌اند تجربه مغرب‌زمین را به بقیه جهان تعمیم دهند، در توصیف و تبیین مسائل و تنگناهای توسعه در ایران ناتوان می‌دانند. از این‌رو می‌کوشند برای پاسخگویی به این نیاز،‌ طرح نو بیابند. گام‌های پیموده و ناپیموده در این راه نیز بسیارند. اما بیشتر از آن‌که مبتنی بر نظرورزی‌ها و تجربه‌اندوزی‌های پیوسته باشند، در چنبره و چرخه گسستگی‌ها تکرار شده‌اند.

در مقدمه این کتاب مولف آورده است: «اکنون که من به سال‌های پایانی تدریس در دانشگاه نزدیک می‌شوم و احساس می‌کنم باید تجربه قریب سه دهه دغدغه و دل مشغولی را در حوزه ارتباطات و توسعه به گونه‌ای سامان دهم، ترجیح می‌دهم که این مهم را با اتمام همان کار ناتمام آغاز کنم «بازخوانی تجربه‌ها» استوارترین گام در آموختن و دانستن و پژوهش کردن است. مجموعه‌ای که در چنین فرازها و فرودهایی فراهم شد شکل یافته همان طرح مشترک پیشین با اندکی تغییرات است که با محوریت اندیشه پیشرفت و توسعه ملی در ایران ستون اصلی مورد نظر تهرانیان را از میان انبوه پژوهش‌ها و مطالعات او در بر گرفته است. اندیشه دانشگاه از این مجموعه به ضرورت هماهنگی و همخوانی بیشتر جدا و پیش از این با افزودن برخی مباحث مطالعات متناظر فرهنگی و علمی تحت عنوان  «دانشگاه ارتباطات و توسعه علمی» منتشر شد. همه مطالب و متون برگزیده حتی در آنجا که صورت آموزشی داشته‌اند به صورت کامل و با همان شیوه نگارش آمده‌اند و اگر چه بعضاً حال و هوای آن برهه از تاریخ را دارند اما هنوز ناظر بر مسائل جدید ایران هستند. البته برای تشریح مباحث و ترسیم فضای گفتمانی آنها در همه فصول درآمدهایی نگاشته شد و فصول پنجم و هشتم نیز از زبان انگلیسی ترجمه گردید. دو فصل اول و نهم نیز به منظور تنظیم و تکمیل منظومه نظری از سویمن تدوین و به کتاب افزوده شده است.»

نشر نی کتاب «اندیشه پیشرفت و تحولات جدید جامعه ایران؛ بازخوانی مطالعات مجید تهرانیان در حوزه‌های توسعه، فرهنگ و ارتباطات» نوشته هادی خانیکی را در 387 صفحه و با قیمت 160000 تومان روانه بازار نشر کرده است.