دبیر جایزه نقد زرین با اشاره به اینکه فصلنامه نقد ادبی و انجمن علمی نقد ادبی در سال 1387 در دانشگاه تربیت مدرس تاسیس شد، افزود: نشریه روایت‌شناسی به سردبیری حمیدرضا شعیری دریچه نوین دیگری را به روی مطالعات نقد ادبی گشوده و از سال 1396 گرایش نقد ادبی نیز در برخی از دانشگاههای ایران از جمله نخستین بار در دانشگاه تربیت مدرس راه‌اندازی شده است.
وی با بیان اینکه انجمن علمی نقد ادبی در 14 سال فعالیت خود منشا خدمات چشمگیری در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی شده است، گفت: چاپ نشریه روایت‌شناسی و کمک به انتشار فصلنامه‌های مختلف، برگزاری هشت همایش ملی نظریه و نقد ادبی و بیش از 120 نشست تخصصی، چاپ چهار دوره مجموعه مقالات نقد ادبی با ناشران همکار، امضای تفاهمنامه با مراکز و دانشگاههای همسو، تاسیس حلقه‌ها و شاخه‌های نقد ادبی و نیز کمک به گسترش و نهادینه‌شدن مطالعات بین رشته‌ای در حوزه پژوهش‌های نقد ادبی، کمک به شکل‌گیری نگرش انتقادی به سنت، تغییر زاویه دید در مطالعات و میراث ادبی بخشی از فعالیت‌های انجمن علمی نقد ادبی ایران است.
دبیر دوسالانه نقد زرین شکل‌گیری بنیادهای نظری نقد ادبی ایران را مدیون کوشش‌های منتقدان بیرون از دانشگاه و استادان دانشگاه عنوان کرد و افزود: نقد ادبی امروز ما در دوره گذار از تقلید و ترجمه با عطف توجه عمیق به مبانی فکری و فلسفی شاهکارهای خودی و در نهایت حرکت به سمت تثبیت بنیادهای نقد ادبی ویژه این زیست‌بوم است.
وی تصریح کرد: بانیان جایزه ملی دوسالانه نقد زرین، یادنام استاد زرین‌کوب با لحاظ سه شاخص مهم یعنی مسئله بومی، نوآوری نظری و رویکردی انتقادی به موضوع در اندیشه تثبیت، تبیین و تقویت بنیادهای ملی نقد ادبی در ایران هستند.
خدایار به روال داوری آثار این دوره از جایزه اشاره کرد و گفت: داوران این جایزه در دومین دوره در سه مرحله داوری با بررسی 51 نشریه ادبی و 3317 مقاله چاپ‌شده در طی سال‌های 1399 و 1400 و حدود 100 مقاله ارسال‌شده به دبیرخانه جایزه، صاحبان سه مقاله را برگزیده کردند.
وی اظهار امیدواری کرد که این حرکت علمی و فرهنگی بتواند جریان اصیل نقد ادبی در ایران را به جامعه علمی بشناساند و آن را تقویت کند.
ضرورت توجه به زیست‌بوم در نقد ادبی
در این آیین همچنین، علی نظری، رئیس دانشگاه لرستان در سخنانی با اشاره به اینکه زبان موجودی زنده و درحال تحول است، گفت: شاعر و نقد نیز زنده و پویا هستند.
وی به معلقات سبع اشاره کرد و افزود: امرو‌القیس که یکی از معلقات سبع به وی اختصاص دارد از مشاهیر ادبیات کهن عربی در دوره جاهیلیت است که در شعر خود دارای تصویرسازی‌های بسیاری است که این نشان می‌دهد شعر کهن عرب بیشتر تصویری بوده است. حافظ نیز در اشعارش به تصویرسازی و پرداختن از جزء به کل می‌پرداخته و به عنوان نمونه می‌توان به این بیت اشاره کرد که وقتی می‌خواهد گریه خود را توصیف می‌کند می‌گوید «چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت/ شیوه جنات تجری تحتها الانهار داشت». نقد ادبی آثار گذشتگان ما می‌تواند سبب شود شاعران امروز نیز از میراث گذشتگان استفاده کنند و نگاهی جدید بیافرینند.
نظری تاکید کرد: ناقدان همواره می‌توانند به عنوان اندیشمند، شعرساز باشند یا تنها به توصیفگری بپردازند.
.jpg)
وی همچنین بر ضرورت توجه به زیست‌بوم در حوزه نقد ادبی تاکید کرد و گفت: بی‌شک زیستگاه و محل شکل‌گیری شخصیت و فرهنگ هر شاعر و نویسنده می‌تواند در نقد آثارش موثر باشد.
دنیای بی‌ایران قابل تحمل نیست
همچنین در این نشست، روزبه زرین‌کوب، استاد دانشگاه تهران در سخنانی با ابراز خرسندی از برگزاری مراسم اختتامیه نقد زرین در آستانه صدمین زادروز استاد عبدالحسین زرین‌کوب، عنوان کرد: بهتر است در چنین نشست‌هایی که مزین به نام و یاد زرین‌کوب است کتاب و نوشته‌ای از وی نیز خوانده و بررسی شود. زرین‌کوب شش تک‌نگاری درباره شخصیت‌های نامی ایران دارد که شامل «از کوچه رندان»، «فرار از مدرسه»، «پله‌پله تا ملاقات خدا»، «پیر گنجه در جست‌وجوی ناکجاآباد»، «شعله طور» و «صدای بال سیمرغ» است و نیکوست مورد نگاه خاص و ادیبانه قرارگیرد. همچنین نمایشواره‌هایی دارد که از جمله آنها می‌توان به «گفت‌وشنودی درباره ابدیت ایران» و «چگونه می‌توان ایرانی بود و چگونه می‌توان ایرانی نبود» اشاره کرد.
وی تصریح کرد: به اعتقاد زرین‌کوب دنیای بی‌ایران قابل تحمل نیست و هیچ سرزمینی در تاریخ به اندازه ایران در انسانیت و ساختن جهانی بهتر سهم نداشته است.
.jpg)
رسانه نقد ادبی نداریم
همچنین در این نشست، حمیدرضا شعیری، استاد دانشگاه تربیت مدرس در سخنانی با تاکید بر اینکه لذت متن متفاوت از شعف متن است، گفت: متن شعف‌آفرین، دارای زایش است و خواننده را منقلب می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه امروز نقد ادبی کشورمان بیش از اندازه علم‌زده شده است، افزود: این امر آسیب زیادی را بر پیکر نقد ادبی وارد کرده است. اگر فقط مقاله علمی تولید شود کجا باید به دنیال نقد ادبی واقعی باشیم؟ باید دانشگاه را از حصار دانشگاه خارج کنیم و تشکیل یک رسانه نقد ادبی یک ضرورت است.
شعیری با تاکید بر ضرورت بیناگفتمانی شدن جریان نقد ادبی تصریح کرد: اکنون رابطه و تعامل کارآمد میان ادبیات و سایر حوزه‌ها از جمله هنر وجود ندارد. متاسفانه در کشوری که ادبیات فاخری دارد بسیاری از آثار بی‌نقد مانده‌اند و در این حوزه فقیر مانده‌ایم.
وی با بیان اینکه امروز نقد ادبی دردمند نداریم و آنچه داریم نقد ادبی مکانیکی و امتیازآور است، افزود: نشریه‌های نقد ادبی ما بیشتر ابزاری هستند و اثرگذاری اجتماعی ندارند. برای ترویج و اعتلای نقد ادبی باید بتوانیم نقد مفهومی را تولید کنیم؛ چراکه اگر نقد ادبی رویکرد محور باشد تنها بخشی از نیازها را برطرف می‌کند و برای اجتماعی شدن باید از چارچوب دانشگاه خارج شود و شهودی و فهم‌گرا شود.
شعیری معتقد است باید در حوزه نقد ادبی آثاری تولید شوند که بتوانند رویکردهای علمی را از دل ادبیات بیرون بکشند.
در پایان این نشست از میان نامزدان دومین جایزه نقد زرین به ترتیب قدرت قاسمی‌پور برای مقاله «تبیین نظری شکل گیری ژانرها و مناسبات بین ژانرها و خلاقیت ادبی»، فواد مولودی برای مقاله «نسبت اسطوره و داستان ایرانی از منظری فلسفی» و مصطفی صدیقی برای مقاله «بوطیقای کلیله و دمنه: تحلیل سازوکارهای حاکم بر مقدمه‌ها و متن کلیله و دمنه» به عنوان صاحبان مقام‌های اول تا سوم جایزه نقد زرین معرفی و تقدیر شدند.
قاسمی‌پور نیز در سخنانی از زرین‌کوب به عنوان استاد یگانه در عرصه تحقیق در ساحت‌های گوناگون به‌ویژه ادبیات عرب، ادبیات فارسی و ادبیات مغرب زمین یادکرد و گفت: همواره در نوشته‌های خود به آثار زرین‌کوب نظر دارم.
.jpg)
برگزیده دوسالانه نقد زرین تاکید کرد: متاسفانه میان تحقیقات دانشگاهی امروز و آثار پژوهشگران بزرگی چون صفا، زرین‌کوب و خانلری فاصله افتاده و امیدواریم چنین جشنواره‌‌هایی در ایجاد پلی میان ادبیات امروز و اندیشه‌های اصیل نقد ادبی موثر باشد.
نظر شما