به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، فرهنگ رجایی در مراسم اعطای «جایزه دوسالانه دکتر حمید عنایت» در رابطه با مطالعات خاورمیانه گفت: چون حمید عنایت شاگرد اول دانشگاه شده بود در فهرست دریافت بورس تحصیلی قرار گرفت اما در دولت کودتا؛ فضل‌الله زاهدی چنین تصمیم‌گیری کرد که بورسیه به رشته‌های علوم انسانی تعلق نمی‌گیرد و عنایت با هزینه خود و زحمت زیادی که ضمن تحصیل کشید، به خارج از کشور رفت و به ادامه تحصیل در کالج لندن مشغول شد. 

او افزود: این یادآوری تاریخی مهم است برای اینکه بدانیم که چطور در حکومت‌های جهانگیر اولین قربانی فهم بشر و جهانداری است. 

این استاد دانشگاه کارلتون با اشاره به ویژگی شخصیت استاد نامدار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بیان کرد: حمید عنایت یکی از فرزانگان فرهنگ و ادب ایران با تخصص علوم و اندیشه سیاسی بود. تحقیقات علمی و حرفه‌ای او را به شخصیتی تبدیل کرد که حتی پدر علم سیاست ایران نامیده شده است. اما من عنوان فرزانه فرهنگ و ادب برای من والاتر است. چون او شخصیتی فرهیخته هم از ادب برخوردار است هم در حوزه تخصصی خویش برجسته و قابل توجه بود.

فرهنگ رجایی در بخش دیگری از سخنانش گفت: نکته جالبی که درباره نگرش عنایت به خاورمیانه وجود دارد، پیش از آنکه ادوارد سعید سیاست خاورمیانه‌شناسی را تحت عنوان «شرق‌شناسی» مطرح کند، عنایت در 1352 پیش از ادوارد سعید بحث مهم سیاست ایران‌شناسی و خاورشناسی را عنوان کرد که چطور مطالعات خاورمیانه سیاست‌زده است و او سعی می‌کند که در تحقیقات و مطالعاتش سیاست‌زده نباشد.  

او ادامه داد: حمید عنایت در نوشته‌هایش بر آن بود که حرف حساب بزند چه از نظر زبانی چه محتوایی. از نظر زبانی او نه فقط نثر فاخری داشت بلکه از بیان فاخری نیز برخوردار بود، گرچه زبانش خالی از تقلید و تاثیر بود. 

جایزه‌ای برای ارتقای خاورمیانه‌پژوهی
این استاد دانشگاه بیان کرد: عنایت در مطالعات و تحقیقاتش داوری می‌کرد نه قضاوت. لذا او داور بود که در مطالعاتش نسبت به موضوعی تردید و تفسیر می‌کرد اما با ذهنی گسترده و بی‌طرف. از لحاظ زمینه و زمانه‌شناسی نیز او دستی پر داشت. هر چند باید یادآوری کنم زمانه و زمینه را به این دلیل باید بپردازم که نباید درباره یک مولف یا متفکر می‌گویند باید زمینه و زمانه او را شناخت تا بتوان آثارش را بررسی کرد یا این عبارت کلیشه‌ای و بی‌معنا که متفکر فرزند زمان خودش است. بر عکس متفکر هیچ وقت فرزند زمانه خودش نیست. شاید متفکر زبان زمان باشد اما فرزند زمان نیست.

فرهنگ رجایی گفت: این تعبیر درباره متفکر کاملا تعبیری مادیگرا و مارکسیستی است نه مارکس فلسفه‌دان و اقتصادشناس بلکه مارکس ایدئولوگ. با این تعبیر که شما بگویید چه می‌کنید و زندگی مادی شما چگونه است تا ما بگوییم کیستی؟ اما زمینه و زمانه برای انسان پرسش می‌آورد. یادآوری که حمید عنایت در کلاس‌هایش می‌کرد که زمینه و زمانه را بشناسید که چه چالش‌هایی در زمینه و زمانه فرد وجود دارد نه اینکه فرد را با زمینه و زمانه‌اش بشناسید.  

عبدالامیر نبوی، دبیر جایزه حمید عنایت گفت: در بررسی کتاب‌ها و پایانامه‌هایی که طی سه سال از 1398 تا 1401 بررسی شد تحت تاثیر نامه‌ها و عناوین قرار نگرفتیم و سعی کردیم در بررسی آثار به محتوای علمی تمرکز کنیم تا بتوانیم به داوری دقیق و علمی به انتخاب خاورمیانه‌پژوهان برتر بپردازیم.    

او افزود: در نخستین دوسالانه جایزه حمید عنایت که با همت مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه و چند نهاد مستقل پایه‌گذاری شده است از هیچ نهاد دولتی کمکی دریافت نشد و بودجه جوایز آن از سوی خیرین تامین شد به این امید جایزه با نام بزرگی که دارد بتواند گام‌های مثبتی در رشد و پرباری مطالعات خاورمیانه‌شناسی داشته باشد. 

ردی از نام عنایت در دانشگاه تهران
حمید احمدی، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران یکی دیگر از سخنرانان این برنامه گفت: به نظرم متولی این جایزه باید دانشگاه تهران باشد که به دلایلی به او کم توجهی کردند و حتی ما با دشواری توانستیم یکی از سالن‌های نوساز دانشکده را به نام حمید عنایت نامگذاری کنیم. 

او افزود: به هر حال بحث خاورمیانه‌شناسی مطرح است و اینجا هم مرکز مطالعات خاورمیانه است که به همت دکتر حسین موسوی پایه‌گذاری شد و استادان مطرح علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در اینجا زحمات زیادی را متحمل شدند تا به یکی از مراکز مهم مطالعات خاورمیانه‌پژوهی تبدیل شد.

این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: متاسفانه رشته خاورمیانه‌شناسی در ایران اهمیت زیادی ندارد و به آن بی‌مهری شده است. در دوره کارشناسی دو واحد درباره خاورمیانه شناسی داشتیم که جزء دروس اصلی بود که سال 95 در پروژه اسلامی‌سازی علوم انسانی حذف شد! در حالی که ما یکی از کشورهای مهم خاورمیانه هستیم و بسیار تاسف آور است که دانشجوی کارشناسی با مفهوم خاورمیانه بیگانه می‌ماند.

حمید احمدی گفت: زمانی که عنوان خاورمیانه را به کار بردند دقیقا به دلایلی مسائلی بود که در خلیج‌فارس رخ داد. منظور این است که در دوره کارشناسی ارشد نیز دو سه درس خاورمیانه بود، آنها را نیز حذف کردند! ما نمی‌دانیم چه کسانی این تصمیمات را می‌گیرند در حالی که آن موقع من مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران بودم اما هیچ کس با من مشورت نکرد که ما در حال برنامه‌ریزی درسی کارشناسی ارشد هستیم. 

مرگ آب، درخت و انسان در خاورمیانه
حسین دهشیار، آمریکاشناس در ادامه این برنامه عنوان کرد: خاورمیانه پرحزن است چون در خاورمیانه روشنفکر زیاد وجود دارد اما روشن‌اندیش نه. روشنفکر به انسان شان و مقام نمی‌دهد بلکه قدرت برتر را تئوریزه می‌کند، حالا این قدرت برتر می‌تواند نظامیان باشد مثل مصر یا یک خانواده مثل هاشمی در اردن. 

او افزود: در اینجا از ناامیدی و حزن زیادی صحبت شد، چون روشنفکر در خاورمیانه هدفش منطق عقلانی نیست که شان و عزت به طبیعت بدهد و معتقد است که باید با هر چه به انسان شان می‌دهد باید مخالفت کرد. مثلا من طرفدار یکی از دو تیم آبی و قرمز هستم، اما این تیم آنقدر مزخرف است که من می‌گویم خاک بر سر این ...

این استاد دانشگاه علامه بیان کرد: شاید من یک نهاد مطالعاتی را دوست داشته باشم اما وقتی درست کار نمی‌کند از آن انتقاد می‌کنم. به این نحوه برخورد با یک تیم یا نهاد متعلق به یک روشن‌اندیش است نه روشنفکر. چون روشنفکر نهادی را که تاسیس می‌کند نسبت به کارکرد آن انتقادی ندارد. خب، چرا شما حزن و اندوه در خاورمیانه دارید؟ به دلیل اینکه خاورمیانه مملو از روشنفکر است نه روشن‌اندیش. درخت، آب و انسان در خارومیانه ضایع می‌شود برای همین افرادی مانند امثال عنایت خیلی کم پیدا می‌شود.