خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، توسعه صادرات صنعت چاپ و بسته‌بندی، از‌جمله خواسته‌های جدی فعالان صنعت چاپ است که طی سال‌های اخیر اهمیت مضاعفی پیدا کرده است اما وجود برخی موانع موجب شده، فعالیت در این حوزه با چالش‌های نفس‌گیری برای دست‌اندرکاران این بخش همراه باشد. برخی از کارشناسان صنعت چاپ بر این باور هستند که افزایش صادرات محصولات این حوزه، نیازمند فراهم کردن تسهیلات ویژه‌ای ازسوی بخش دولتی است؛ علاوه‌براین کاهش هزینه‌های تولید و زنجیره تامین به بازنگری در حقوق عوارض گمرکی برای واردات مواد اولیه و واسطه‌ای نیاز دارد. در این زمینه دولت باید روش‌های حمایت از تولیدکنندگان داخلی را جدی بگیرد و با اختصاص تسهیلات حمایتی و مشوق‌های مختلف زمینه این کار را توسعه دهد.
امیرهومن محمدی، نایب‌رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ، که سه دوره به‌عنوان صادرکننده برتر سال و کارآفرین برتر صنعت چاپ برگزیده شده، بر این باور است که اگر تحریم‌های ظالمانه علیه ایران نبود، کشور با توجه به صنایع و ذخایر، نیروی تخصصی و ماهر، در ردیف قطب‌های اصلی صادرات غیرنفتی در جهان از‌جمله صنعت چاپ قرار می‌گرفت.
با توجه به تجربه سال‌ها فعالیت در عرصه صادرات صنعت چاپ و توانمندی‌های فعالان چاپ در کشور، چشم‌انداز صادراتی این صنعت را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
رونق صادرات، یکی از عوامل مهم دستیابی به رشد و توسعه پایدار اقتصادی و مهمترین هدف سیاست‌گذاری در بخش تجارت خارجی شناخته می‌شود؛ این اصول در همه صنایع تعمیم‌پذیر است. افزایش صادرات غیرنفتی و تاکید بر آن، که موجب کسب درآمدهای ارزی برای تامین نیازهای وارداتی کشور می‌شود، نیازمند آماده‌سازی زمینه‌ها و زیربناهای لازم و مناسب است که با توجه به جهش یکباره صنعت چاپ ایران در سال‌های گذشته، ورود ماشین‌آلات ـ با سختی‌های فراوان ـ نوسانات قیمت ارز و بی‌ثباتی بازار، قانون‌های سخت‌گیرانه گمرکی و دیگر موضوعات، همه و همه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تا حدودی به سرانجام رسیده است. همکاری همه‌جانبه مدیران نهادها و سازمان‌های ذیربط برای سهولت در امر صادرات، پشتوانه‌سازی و حمایت دولتمردان را می‌طلبد تا این صنعت با توجه به ظرفیت دیده‌شده در آن به‌عنوان یکی از صنایع پیشرو در امر صادرات غیرنقتی نقش بسزایی در اقتصاد کلان کشور داشته باشد.
سهم صنعت چاپ ایران در بازارهای خاورمیانه چه میزان است؟
با توجه به بازارهای به وجود آمده در خاورمیانه و کشورهای همسایه، سهم ایران افزایش پیدا کرده است. در عراق، افغانستان، ارمنستان و دیگر کشورها شاهد حضور تجار، بازرگانان و نمایندگان کشورهای همسایه برای عقدقرارداد همکاری در رویداد‌های نمایشگاهی این صنعت هستیم؛ بی‌تردید توانمندی‌های خوب فعالان این صنعت به چشم آمده است و این جای خوشحالی دارد، کشوری که در سخت‌گیرانه‌ترین تحریمها به سر می‌برد با راهکار و ابزارهای مختلف توانسته خود را در سطح استاندارد و درخور توجهی حفظ کند.
بارها درباره این موضوع صحبت شده است که اگر تحریم‌های ظالمانه علیه ایران نبود، کشور با توجه به صنایع و ذخایر، نیروی تخصصی و ماهر، یکی از قطب‌های اصلی در بحث صادرات غیرنفتی در جهان مطرح بود. باید گفت که چشم‌انداز عملکرد صادرات در صنعت چاپ که یک صادرات غیرنفتی محسوب می‌شود در گرو موفقیت سیاست‌های اتخاذ شده است. مهمتر از همه، تعیین بازار هدف و شناسایی توانمندی‌های صادراتی که می‌تواند ایران را به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان برتر به خاورمیانه و اروپا معرفی کند و رشد چشمگیری در اشتغال‌زایی- سرمایه‌گذاری- بهبود فضای کسب و کار و ایجاد بازار رقابتی باشد.
چگونه می‌توان از ظرفیت‌های موجود برای ارتقای فعالیت‌های صادراتی بهره گرفت؟
بیایید واقع بینانه به مسأله نگاه کنیم؛ به گواه بسیاری از کارشناسان صنعت چاپ، این صنعت همچنان ظرفیت سرمایه‌گذاری‌های مناسب را دارد اما در شرایط فعلی کمتر کسی حاضر به سرمایه‌گذاری می‌شود. افرادی که در حال سرمایه‌گذاری هستند، شاید به تعداد انگشتان دو دست باشند. قطع به یقین، چاپخانه‌های حوزه بسته‌بندی یکی از فعالینی هستند که می‌توانند از ظرفیت‌های مناسب موجود برای ارتقای فعالیت‌های صادراتی بهره ببرند اما سوال اینجا است که آیا تحریمها اجازه واردات ماشین‌آلات و فناوری‌های روز دنیا را داده است یا همچنان باید مصرف‌کننده دست دوم با فناوری 10 سال گذشته باشیم؟ همچنین آیا زمینه و زیرساخت‌های لازم مهیا شده است؟ آیا سازمان‌ها و نهادهای قانونگذار با توجه به شرایط فعلی، برای سهولت در انجام کار و انگیزه به فعالان این صنعت تغییراتی در قوانین خود ایجاد کرده‌اند؟
شاید بتوان گفت با توجه به سرعت پیشرفت فناوری و به وجود آمدن بازارهای رقابتی تنها و تنها تا دو سال آینده می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود برای ارتقای فعالیت‌های صادراتی بهره ببریم؛ همان‌طور که بیان شد تغییر دیدگاه جهانی نسبت به بسته‌بندی و به وجود آمدن بازارهای رقابتی در همه صنایع، به‌خصوص صنایعی که وابستگی کامل به حوزه چاپ و بسته‌بندی دارند روز به روز در حال پیشرفت و به‌روز شدن است و هنگامی موفق خواهید بود، که صاحب و خالق اثری جدید باشید. شاید در بازار داخلی صنایع، قانع به امکانات حال حاضر باشند اما در بازار جهانی و صادرات بی‌تردید، باید همگام با رقبای خارجی خود حرکت کنید که نیازمند فناوری و مواد اولیه مناسب و مرغوب و دیگر عوامل است.
برای رشد و ارتقای فعالیت در این بخش چه اقداماتی باید انجام داد؟
در حوزه صادرات، بیشتر از به کشورهای همسایه در حال رشد و توسعه است. (منظور حوزه صادرات کالاهای چاپی است)، در این میان شاید آن‌ها نگاه تخصصی به این مبحث نداشته باشند و تولیدات این روزهای صنعت چاپ جوابگوی آن‌ها باشد، در نتیجه باید نخست در حفظ و ارتقای کیفیت محصولات چاپی تمام تلاش خود را به‌کار ببریم،؛ دومین نکته کسب علم و دانش روز و فناوری جدید صنعت چاپ و پیاده‌سازی آن با امکانات موجود است، در گام سوم حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی برون مرزی در قالب یک تیم نیز می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد.
همچنین برپایی قدرتمند نمایشگاه‌های تخصصی صنعت چاپ به‌خصوص حوزه بسته‌بندی و دعوت از فعالان برتر این حوزه برای معرفی خدمات و امکانات خود به حاضران و شرکت‌کنندگان و اطلاع‌رسانی آن در سطح بین‌المللی نیز موضوعی است که باید به آن توجه کرد. در گام دیگر پیشگیری از خروج فله‌ای محصولات استراتژیک و ایجاد سرمایه‌گذاری در واحدهای بسته‌بندی مدرن که وابستگی گسترده‌ای نسبت به حوزه چاپ و بسته‌بندی دارند، خود موجب ایجاد رقابت و انگیزه و ظرفیت‌شناسی در تولید و چاپ و بسته‌بندی‌های ثانویه می‌شود و با بسته‌بندی مناسب و مدرن شاهد ایجاد ارزش افزوده قابل ملاحظه و انگیزه مضاعف برای تولیدکنندگان صنایع دیگر باشیم. متاسفانه صادرات فله محصولات استراتژی به کشورهای اروپایی وجود دارد. این محصولات در این کشورها با توجه به امکانات و فناوری روز دنیا و دسترسی به منابع مهم اولیه با بسته‌بندی‌های مدرن با چندین برابر قیمت، وارد ایران و دیگر کشورها می‌شود و ارزش افزوده بسیار چشمگیری برای کشور بسته‌بندی‌کننده ایجاد می‌کند.
پس چرا تا به الان این اتفاق در ایران نیفتاده است؟ آیا با کم‌توجهی به سرمایه‌گذاری ظرفیت‌شناسی و یا مشکلات دیگر روبه‌رو هستیم؟
پاسخ پُرواضح است؛ مدیریت ضعیف، قوانین دست و پاگیر، همچنین نبود حمایت از تولیدکنندگان در حوزه تجارت خارجی مسائل مهمی هستند. همه این عوامل در روند توسعه اقتصادی به‌عنوان موتور رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی اهمیت ویژه‌ای دارد. تعیین بازار هدف و تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی که ترکیبی داوطلبانه از چند شرکت و تولیدکنندگان معتبر با هدف گسترش کالا و خدمات خود در خارج از مرزهای کشور که به‌طور طبیعی دسترسی به بازارهای کلیدی و آخرین فناوری روز دنیا را به همراه خواهد داشت نیز نکته مهمی است؛ زیرا همکاری با این کنسرسیوم موجب کاهش قیمت خرید مواد اولیه، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش قدرت چانه‌زنی در بازارهای جهانی و تعامل موثر‌تر با دولت، همچنین برخورداری از تسهیلات دولتی می‌شود.
چه عواملی می‌تواند به توسعه صادرات در صنعت چاپ کشور کمک کند؟
همان‌طور که در سند ملی صادرات به آن اشاره شده است تعیین شاخصه‌های تعیین سبد صادراتی و بازار هدف، ماندگاری و حفظ سهم در بازارها و سعی در ارتقا و افزایش آن، تنوع در بازار صادراتی و سطح رقابت‌مندی کالاها و خدمات صادراتی از مهمترین ویژگی‌های مشترکی است که می‌توان در صنعت چاپ نیز به آن‌ها اشاره کرد. همیشه صحبت از تولید ملی است، نکته‌ای را که نباید فراموش کرد این است که در کیفیت مطلوب و قابل قبول صادراتی و قیمت رقابتی، 2 فاکتور اساسی اهمیت دارد؛ ارتقای سطح کیفی و رقابت بین تولیدکنندگان و تسخیر بازارهای جهانی خواهد شد، اما رسیدن به این موارد نیازمند فناوری و مواد اولیه مرغوب و به روز دنیا است؛ اختصاص مناسب منابع، رونق تجارت و صادرات را فراهم می‌سازد و خود زمینه‌ساز توسعه اشتغال و کارآفرینی بر پایه سرمایه، نیروی انسانی متخصص، مدیریت، دانش و فناوری، آماده‌سازی زیرساخت‌ها و مواردی برای برنامه‌ها و اهداف تعیین شده است.
موانع موجود بر سر راه فعالان صادراتی و چاپخانه‌داران چیست؟
قوانین دست و پاگیر گمرکی چه در خصوص واردات ماشین‌آلات و فناوری، مواد اولیه و چه در خصوص صادرات محصولات چاپی، نبود معافیت‌های مالیاتی و گمرکی و اصلاح آن نیز ضرورت دارد؛ زیرا شاهد رشد چندین درصدی مالیات اختصاص داده شده به بنگاه‌های کوچک و بزرگ این صنعت هستیم. در این زمینه نبود ثبات بازار ارز و نبود مواد اولیه مناسب نیز یک مانع بزرگ در مسیر صادرات است. صنعت چاپ، بیشتر وابسته به مواد اولیه مرغوب خارج از کشور و وارداتی است. ایران هنوز به خودکفایی لازم نرسیده و مهمتر از همه فاصله زیادی در برخی از مواداولیه تولید داخلی با وارداتی است که تاثیر مستقیمی در روند کیفی محصول چاپی می‌گذارد. متاسفانه باید مواد اولیه خارجی را با چند برابر قیمت واقعی و با مشکلات فراوان با زمانبندی طولانی وارد کشور کرد که در بیشتر مواقع حاشیه سود نسبت به محصول تولیدی را کاهش می‌دهد اما به دلیل شرایط بازار و درخواست و الزامات مشتری و حضور در بازارهای جهانی باید این امر انجام شود، در غیر این صورت محصول تولیدی از سبد صادراتی و رقابتی بودن حذف می‌شود و ضرر سنگینی را به تولیدکنندگان و کشور وارد می‌کند. اگر این شرایط مهیا نشود همچنان شاهد حضور صنایع برتر ایران در کشورهای همسایه به‌خصوص کشور ترکیه و چین برای عقد قرارداد چاپ محصولاتشان هستیم؛ همچنین همانند سالیان گذشته نبود جریان سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی مطرح در ایران و نبود نماینده معتبر آن نیز یک چالش جدی است که باید به آن توجه کرد.
با تکیه بر سوابق و تجاربی که دارید، راهکارها برای برون‌رفت از این وضعیت چیست؟
معتقدم که اصلاح قوانین و موارد ذکر شده و مهمتر از همه اقدامات قابل توجه برای رفع تحریمها که خود 50 درصد از مشکلات را از سر راه بر می‌دارد، تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی، ثبات قیمت ارز و حرکت به سوی تک نرخی شدن آن، شناسایی قوانین و مقررات ﻣُﺨﻞ تولید، گسترش مناطق آزاد تجاری اقتصادی، اعمال معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، گسترش صنایع تبدیلی تکمیلی، اختصاص منابع و تسهیلات و شناسایی مستمر فرصت‌ها و تهدیدها و برنامه‌ریزی‌های مدون برای پیشیرد اهداف و فرصت‌ها و بررسی و مانع‌زدائی تهدیدها می‌تواند تا حد زیادی این مشکلات را کاهش دهد.
چهارشنبه ۲ فروردین ۱۴۰۲ - ۰۸:۵۲
نظر شما