به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در همدان، امسال بهار در بهار گره خورده و بهار قرآن با بهار طبیعت تقارن پیدا کرده است، هر شهر و روستا مهیای رمضان شده و سنت‌ها و آیین‌ها نیز جان می‌گیرد که ابتدا خانه تکانی خانه‌ها و مساجد و بعد خانه تکانی دل‌هاست.
متولیان مساجد و حسینیه‌ها به همراه نوجوانان و جوانان داوطلبانه با آب و گلاب مساجد را غبارروبی می‌کنند و با تزیینات خاص از رمضان که با بوی بهار عطر دیگری به خود می‌گیرد، استقبال می‌کنند.
رمضان ماه بندگی و اخلاص عبادت در هر کوی و برزنی سنت‌ها و آیین‌هایی را به همراه دارد که برخی از بین رفته و برخی با تغیبراتی هنوز در بین مردم جای دارد.
در این باره با کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان که صحبت می‌‌کنیم از آیین و سنت‌هایی سخن می‌گوید که برخی از آنها هنوز پابرجاست.
کلوخ‌اندازی سنت رمضان همدان
فریبا نعمتی می‌گوید: یکی از رسوم همدانی‌ها کلوخ‌اندازی است، مردم همدان روزهای آخر ماه شعبان را کلوخ‌اندازان می‌گویند، در این روز مردم شادی‌کنان با تهیه و پخت غذایی سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کنند، این مراسم تا پایان ماه شعبان ادامه دارد و پس از آن آماده روزه‌داری در ماه رمضان میشوند.
وی ادامه داد: از رسوم دیگر همدانی‌ها می‌توان به روزه قلاغی یا کلاغی کودکان اشاره کرد به طوری که همدانی‌ها در مورد روزه‌داری بچه‌ها عنوان کلاغی را به کار می‌بردند و معتقد بودند به این شکل آنها با روزه آشنا شده و برای بزرگسالی آماده میشوند.
چاوش‌خوانی در افطار
نعمتی با بیان اینکه سحرخوانی و چاوش‌خوانی در ماه رمضان همدان باب بود، عنوان کرد: مردم با این سنت در گذشته انسی دیرینه داشتند، به طوری که هر روز هنگام سحر یکی از اهالی روستا با آواز روزه‌داران را برای سحر بیدار می‌کرد و در غروب نیز به همان صورت افطار می‌کردند.
این کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان بیان کرد: در ایام قدیم علاوه بر بانگ خروس و بیدار شدن مردم برای سحری، افرادی که صدای خوبی داشتند، به ویژه در روستاها برای مطلع کردن مردم از هنگام سحر، بر پشت بام منازل می‌رفتند و چاوش‌خوانی می‌کردند و در مدح حضرت علی(ع) ذکر می‌گفتند.
وی دعوت از یک روحانی برای بیان احکام شرعی و برپایی نماز جماعت را از دیگر رسوم همدانی‌ها در روستاها دانست و گفت: این کار در طول ماه رمضان اتفاق می‌افتاد؛ روحانی در منزل کدخدا یا بزرگ روستا یک ماه می‌ماند تا در صبح و ظهر و شب علاوه بر اقامه نماز جماعت، به بیان احکام بپردازد.
نعمتی از خوراکی‌هایی که مردم در ماه رمضان تناول می‌کردند نیز اینگونه گفت: خوراکی‌های همدانی‌ها در رمضان نیز در نوع خود جذاب و خوشمزه است، بیشتر غذاهایی که روزه‌داران در افطار و سحر استفاده می‌کردند، انواع آبگوشت، آش، شیربرنج، حلیم، فرنی و ترحلوا برای افطار بود و برای سحری هم رشته پلو و آبگوشت مرغ بود که با نان محلی که زنان می‌پختند، استفاده می‌شد.
افطاری دادن رسم پایدار رمضان
وی از آداب و رسوم همدانی‌ها به افطاری دادن اشاره کرد و افزود: در ماه رمضان کسانی که توان مالی خوبی دارند، یک یا چند نوبت افطاری در منزل می‌دادند و عده‌ای دیگر نیز افطاری و نذری‌های خود را در مساجد و حسینیه‌ها بین نیازمندان توزیع می‌کنند.
این کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان یادآور شد: شب‌زنده‌داری شب‌های قدر از رسومی است که مردم همدان همانند سایر نقاط کشور دارند، مردم همدان نیز در روز شهادت حضرت علی(ع) کسب و کار را تعطیل می‌کنند و به عزاداری می‌پردازند.
نعمتی تصریح کرد: زیارت مزار گذشتگان و شرکت گسترده در آیین شب‌های احیا و قدر، برگزاری ایام سوگواری شهادت امام علی(ع)، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، زنجیرزنی و عزاداری از دیگر آداب مردم شهرها و روستاهای استان همدان در ماه خداست.
دوخت کیسه برکت زنان روزه‌دار
وی از دیگر سنت‌های قدیمی ماه رمضان در همدان به مراسم دوخت «کیسه برکت» اشاره کرد و افزود: این سنت جالب در روز ۲۷ این ماه انجام می‌شود، در این روز زنان روزه‌دار در مسجد و هنگام اقامه نماز ظهر در مسجد به همراه خود پارچه، نخ و سوزن می‌برند و در میانه دو نماز ظهر و عصر یک یا چند کیسه برکت می‌دوزند.
نعمتی بیان کرد: مردم همدان اعتقاد دارند، هر فردی که به داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیادی می‌بخشد، به همین علت زنان در این روز بیش از یک کیسه برکت دوخته و آن را برای فزونی دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می‌کنند.
وی یکی از آیین‌های جالب دیگر در ماه رمضان را فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس عنوان کرد و گفت: مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، یک مرتبه افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد، این افطاری شامل هدیه‌ای برای عروس به علاوه شیرینی‌های ماه رمضان و چند قلم مواد خوراکی است که مرسوم است.
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان گفت: پس از اتمام ماه رمضان، در روز عید فطر نیز آداب همدانی‌ها دید و بازدید بزرگان بود و اکثرا در روز عید مرسوم بود غذای ناهار برنج باشد.
وی عنوان کرد: همدانی‌ها در روز عید فطر برای نوعروسان عیدی می‌برند و از خوراکی‌های رایج در ماه رمضان از جمله زولبیا بامیه، انگشت پیچ، حلوازرده و... نیز به همراه هدیه استفاده می‌کردند.
ماه رمضان همواره یادآور خاطره‌هایی است که این خاطره‌ها در هر شهر و روستایی متفاوت است و می‌تواند نشان فرهنگ هر کوی و برزنی باشد که باید در حفظ آنها برای انتقال به نسل‌های آینده کوشا باشیم.
متولیان مساجد و حسینیه‌ها به همراه نوجوانان و جوانان داوطلبانه با آب و گلاب مساجد را غبارروبی می‌کنند و با تزیینات خاص از رمضان که با بوی بهار عطر دیگری به خود می‌گیرد، استقبال می‌کنند.
رمضان ماه بندگی و اخلاص عبادت در هر کوی و برزنی سنت‌ها و آیین‌هایی را به همراه دارد که برخی از بین رفته و برخی با تغیبراتی هنوز در بین مردم جای دارد.
در این باره با کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان که صحبت می‌‌کنیم از آیین و سنت‌هایی سخن می‌گوید که برخی از آنها هنوز پابرجاست.
کلوخ‌اندازی سنت رمضان همدان
فریبا نعمتی می‌گوید: یکی از رسوم همدانی‌ها کلوخ‌اندازی است، مردم همدان روزهای آخر ماه شعبان را کلوخ‌اندازان می‌گویند، در این روز مردم شادی‌کنان با تهیه و پخت غذایی سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کنند، این مراسم تا پایان ماه شعبان ادامه دارد و پس از آن آماده روزه‌داری در ماه رمضان میشوند.
وی ادامه داد: از رسوم دیگر همدانی‌ها می‌توان به روزه قلاغی یا کلاغی کودکان اشاره کرد به طوری که همدانی‌ها در مورد روزه‌داری بچه‌ها عنوان کلاغی را به کار می‌بردند و معتقد بودند به این شکل آنها با روزه آشنا شده و برای بزرگسالی آماده میشوند.
چاوش‌خوانی در افطار
نعمتی با بیان اینکه سحرخوانی و چاوش‌خوانی در ماه رمضان همدان باب بود، عنوان کرد: مردم با این سنت در گذشته انسی دیرینه داشتند، به طوری که هر روز هنگام سحر یکی از اهالی روستا با آواز روزه‌داران را برای سحر بیدار می‌کرد و در غروب نیز به همان صورت افطار می‌کردند.
این کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان بیان کرد: در ایام قدیم علاوه بر بانگ خروس و بیدار شدن مردم برای سحری، افرادی که صدای خوبی داشتند، به ویژه در روستاها برای مطلع کردن مردم از هنگام سحر، بر پشت بام منازل می‌رفتند و چاوش‌خوانی می‌کردند و در مدح حضرت علی(ع) ذکر می‌گفتند.
وی دعوت از یک روحانی برای بیان احکام شرعی و برپایی نماز جماعت را از دیگر رسوم همدانی‌ها در روستاها دانست و گفت: این کار در طول ماه رمضان اتفاق می‌افتاد؛ روحانی در منزل کدخدا یا بزرگ روستا یک ماه می‌ماند تا در صبح و ظهر و شب علاوه بر اقامه نماز جماعت، به بیان احکام بپردازد.
نعمتی از خوراکی‌هایی که مردم در ماه رمضان تناول می‌کردند نیز اینگونه گفت: خوراکی‌های همدانی‌ها در رمضان نیز در نوع خود جذاب و خوشمزه است، بیشتر غذاهایی که روزه‌داران در افطار و سحر استفاده می‌کردند، انواع آبگوشت، آش، شیربرنج، حلیم، فرنی و ترحلوا برای افطار بود و برای سحری هم رشته پلو و آبگوشت مرغ بود که با نان محلی که زنان می‌پختند، استفاده می‌شد.
افطاری دادن رسم پایدار رمضان
وی از آداب و رسوم همدانی‌ها به افطاری دادن اشاره کرد و افزود: در ماه رمضان کسانی که توان مالی خوبی دارند، یک یا چند نوبت افطاری در منزل می‌دادند و عده‌ای دیگر نیز افطاری و نذری‌های خود را در مساجد و حسینیه‌ها بین نیازمندان توزیع می‌کنند.
این کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان یادآور شد: شب‌زنده‌داری شب‌های قدر از رسومی است که مردم همدان همانند سایر نقاط کشور دارند، مردم همدان نیز در روز شهادت حضرت علی(ع) کسب و کار را تعطیل می‌کنند و به عزاداری می‌پردازند.
نعمتی تصریح کرد: زیارت مزار گذشتگان و شرکت گسترده در آیین شب‌های احیا و قدر، برگزاری ایام سوگواری شهادت امام علی(ع)، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، زنجیرزنی و عزاداری از دیگر آداب مردم شهرها و روستاهای استان همدان در ماه خداست.
دوخت کیسه برکت زنان روزه‌دار
وی از دیگر سنت‌های قدیمی ماه رمضان در همدان به مراسم دوخت «کیسه برکت» اشاره کرد و افزود: این سنت جالب در روز ۲۷ این ماه انجام می‌شود، در این روز زنان روزه‌دار در مسجد و هنگام اقامه نماز ظهر در مسجد به همراه خود پارچه، نخ و سوزن می‌برند و در میانه دو نماز ظهر و عصر یک یا چند کیسه برکت می‌دوزند.
نعمتی بیان کرد: مردم همدان اعتقاد دارند، هر فردی که به داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیادی می‌بخشد، به همین علت زنان در این روز بیش از یک کیسه برکت دوخته و آن را برای فزونی دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می‌کنند.
وی یکی از آیین‌های جالب دیگر در ماه رمضان را فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس عنوان کرد و گفت: مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، یک مرتبه افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد، این افطاری شامل هدیه‌ای برای عروس به علاوه شیرینی‌های ماه رمضان و چند قلم مواد خوراکی است که مرسوم است.
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی همدان گفت: پس از اتمام ماه رمضان، در روز عید فطر نیز آداب همدانی‌ها دید و بازدید بزرگان بود و اکثرا در روز عید مرسوم بود غذای ناهار برنج باشد.
وی عنوان کرد: همدانی‌ها در روز عید فطر برای نوعروسان عیدی می‌برند و از خوراکی‌های رایج در ماه رمضان از جمله زولبیا بامیه، انگشت پیچ، حلوازرده و... نیز به همراه هدیه استفاده می‌کردند.
ماه رمضان همواره یادآور خاطره‌هایی است که این خاطره‌ها در هر شهر و روستایی متفاوت است و می‌تواند نشان فرهنگ هر کوی و برزنی باشد که باید در حفظ آنها برای انتقال به نسل‌های آینده کوشا باشیم.
نظر شما