همه چیز از خانه تکانی شروع می شود
خانه تکانی و نظافت منزل یکی از سنتهای مشترک ما ایرانیان است که مردم استان مرکزی هم سال‌هاست ازآن غافل نیستند. آنان بر این باورند که با خانه تکانی، غبار و آلودگی‌ها را از خود و محل زندگیشان می زدایند و به استقبال نوشدن، همراه با بهار طبیعت می‌روند. نکته جالب در خانه تکانی همیاری و همکاری همه اعضای خانواده برای غبارروبی از خانه است تا فرصتی برای زدودن غبار دل و صمیمیت دوباره اعضای خانه و خانواده باشد.
خوش یمنی کاشت سبزه
همزمان با خانه‌تکانی،کاشت سبزه سفره هفت‌سین است. در نیمه دوم اسفندماه است که مادر خانواده آیین موسوم به سبزه اندازی را انجام می دهد تا سبزه نوروزی را کنار سفره هفت سین به عنوان نماد حیات طبیعت،در کنار تخم مرغ‌های رنگ شده که نماد زایش و تحول و برکت است قرار دهند. اغلب مادربزرگ‌ها در کاشت سبزه تنها برای خود اکتفا نمی کنند و برای دختران ازدواج کرده و عروس خانواده هم سبزه می‌کارند و درکنار عیدی برایشان هدیه می برند.
خرید، قسمت شیرین اسفند هرسال
ایرج احمدی هزاوه نویسنده و مردم نگار استان مرکزی می‌گوید:«جنب و جوش خرید لباس نو و آجیل و شیرینی در پایان سال از قسمت های شیرین آستانه عید است.
در گذشته بیشتر مادرها خود اقدام به پخت و تهیه شیرینی عید می کردند گوش فیل،کفلمه، ترخینه باسلوق و حتی آلبالو خشک.اما نکته جالب در این زمینه توجه متمکنین نسبت به افراد کم بضاعت فامیل و همسایه است.»
زیارت اهل قبور
زیارت امامزاده‌ها و بقاع متبرکه، مزارشهدا و اهل قبور و خیرات در پنجشنبه آخر سال و دیدار از خانواده مصاب در اولین دیدار نوروز به عنوان «نوعید» برای پایان دادن به عزاداری و ادامه زندگی عادی از سنتهای نوروز است. در برخی روستاها که امزاده در آنجا مدفون است از جمله روستای هزاوه اراک مردم هنگام تحویل سال و یا قبل از دید و بازدید به زیارت می روند و اولین عیدی خود را از امزاده با برداشتن مشتی گندم از تشت پر از گندمی که بالای ضریح است برمی دارند.»
مراسم چهارشنبه سوری در زادگاه امیرکبیر روستای هزاوه
ایرج احمدی می افزاید: «در آیین‌های ایرانی همواره عنصر آتش مورد توجه بوده، در اغلب مناطق استان آیین چهارشنبه سوری در غروب سه شنبه آخر سال برگزار می‌شود در روستای هزاوه تدارکات چهارشنبه سوری از قبل فراهم می شود. هیزم و چوب و پارچه های اضافه برای آتش زدن و گاهی استفاده از باروت برای ایجاد سرو صدا و شادمانی محیا می شود. اکثر مردم در حیاط آتش روشن می کنند و سه بار از روی آتش می پرند و با خواندن شعر (زردی من از تو ، سرخی تو از من) زردی نشانه ضعف و بیماری و سرخی نشانه سلامتی و قدرت است که از آتش می گیرند.»
ناقالی یکی از مراسم کمرنگ شده
کوسه ناقلدی یا ناقالی جشنی برای سپری شدن زمستان است.
احمدی هزاوه می گوید: «در بسیاری از روستاهای استان ۵۰ روز مانده به بهار، مراسم کوسه ناقالدی بصورت نمایشی خیابانی برگزار می شود و آوازه‌ای سرداده می‌شود که باید کم کم به سمت نو شدن فصل، زایش و استقبال از بهار رفت این جشن در ايام قديم مختص چوپانان وگله داران بوده. به اين جشن وشادمانى عمومى «ناقالى» يا «کوسه و ناقالدی» مى‌گويند.
وی ادامه داد: این مراسم در جای جای نقاط استان به شیوه های متفاوت تری اجرا می شود در بیشتر روستاها 4 نفر بازیگر دارد، یک نفر تگ یا بز، یک نفر عروس و دو نفر کوسه، داریه می زنند و چوب بازی می کنند. در شهرستان دليجان مردم اين مراسم را با نام «هله هله » پنجاه روز ماند به عيد انجام مي شد.
دوک مادر بزرگی که هوای بهاری به زمین هدیه می دهد
احمدی می گوید: «روایت قدیمی اراک برای مژده آمدن بهار «کرده به کو» نام داشته است.
قصه از این قرار است که پیرزنی در زمستان سرد پسرس را برای آوردن هیرم به کوه می فرستد وقتی از آمدن پسرش با هیزم ناامید می شود دوک نخ ریسی اش را در پشت بام به آتش می زند و از آن پس است که هوا گرم می شود تا پایان زمستان و زنده شده زمین اعلام شود.»
شال اندازی برای شادی
این مردم نگار افزود: در بیشتر روستاهای استان، رسم كهن شال اندازي وجود داشته كه در جريان اين رسم و در آستانه نوروز نوجوانان از دریجه بام خانه های که در قدیم دریچه داشتند، به بام خانه های اقوام و دوستان می رفتند و جواناني هم كه نامزد دارند از روي بام خانه دختر نشان شده خود، شالي به پايين می آویزند و صاحب خانه در گوشه شال شيرينی و تنقلات مي گذارد و هديه مي دهد.
سمنو پزان آیین معنوی
احمدی گفت: از دیکر رسوم مناطق مختلف استان در آستانه نوروز سمنو پزان است كه با هدف برآورده شدن حاجات و طلب شفاي عاجل بيماران و بركت براي سفره هفت سين انجام می‌شود.
فتیر پزان، شیرینی بارنگ و طعم بهار
این نویسنده افزود: «فتیر سوغات محلی و محبوب است، رسم فتير پزان نيز در اغلب روستاهای استان مركزی به خصوص اراك انجام می‌شود و در بسياری از اين مناطق فتير انواع مختلفی دارد و فتير،كسمه و شيرمال از جمله آن ها است.»
وقتی کوچکترها به دست بوسی بزرگترها می روند
پس از تحويل سال، کوچکترها دست بزرگترها را بوسيده، همه با هم روبوسی می‌کنند و عيد را به يکديگر تبريک می‌گويند بزرگ خانواده به هر يک از حاضران سکه‌ای به عنوان دشت و يا تخم مرغ و یا يک جفت جوراب هدیه مي‌دهد.
پختن رشته پلو در شب عيد و همچنين سبزي پلو با ماهي در بين خانواده‌هاي استان مرکزي بسيار مرسوم است. مردم استان مرکزي، خوردن رشته پلو در شب عيد را نشانه‌ای از پيوستگی رشته زندگی و محبت میدانند.
گاهی سيني به جای سفره
احمدی هزاوه گفت: «در گذشته به جای سفره هفت‌سين، در موقع تحويل سال سينی بزرگی موسوم به مجمع که حاوي تنقلات شيرينی‌ها و فتیر محلی، سبزي، تخم مرغ رنگ شده، کشمش، نخودچي، ترخیه باسلق، گردو، انجير خشک و آيينه و قرآن بود آماده می شد و قبل از تحويل سال بزرگترهاي فاميل با خواندن قرآن و دعا سلامتي و شادي را براي ايام پيش رو از خداي منان آرزو داشتند سپس شیرینی تناول می کردند.
وی ادامه داد: آنها معتقد بودند در موقع تحويل سال، تخم‌مرغ در سيني تکان مي‌خورد، حيوانات شروع به نشخوار مي‌کنند و آب ها از حرکت مي‌ايستند. هر کس در اين وقت دعايي بکند، دعايش مستجاب مي‌شود؛ مردم استان مرکزي به سفره هفت سين «سرفه سال» مي‌گفتند.
سیزده به در و گشایش بخت
در روز سيزدهم فروردين مردم استان ماندن در خانه را بد مي‌دانند و با رفتن به دل طبيعت و انجام بازي‌هاي محلی، گره زدن سبزه و انداختن هفت سنگ در آب روان یا کوبیدن سنگ برزمین نحسی را از خود دور می‌کنند.
گره زدن سبزهای بلند توسط دختران دم بخت برای گشودن بخت ازدواجشان، نمادی از عشق زیستن و تدوام حیات و جریان زندگی است.
نظر شما