به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ همه ساله بعد از پایان تعطیلات نوروزی، سرویس‌های فرهنگی رسانه‌ها گرم به مناسبت 20 فروردین‌ماه یعنی سالگرد شهادت سیدمرتضی آوینی گرم تولید می‌شوند تا دستشان برای این مناسبت‌ خالی نباشد. تقریبا سی بهار است که سفر بی‌بازگشت آوینی به فکه شروع شده و هر سال خیلی‌ها در مورد او صحبت می‌کنند و می‌نویسند؛ اما در دنیای کتاب چه خبر است و چقدر در مورد آوینی و از آوینی کتاب داریم و حال و هوای این کتاب‌ها چیست؟
در سلسله مطالبی که به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت سیدمرتضی آوینی و روز هنر انقلاب اسلامی در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) منتشر می‌شود با نگاهی به آمار کتابخانه ملی، سامانه خرید از کتابفروشی و خانه کتاب به وضعیت کتاب‌های منتشر شده در مورد شهید آوینی می‌پردازیم.
با نخستین شماره این مجموعه مطالب که به بررسی آمارهای کتابخانه ملی در موضوع سیدمرتضی آوینی می‌پردازد همراه باشید.
 
118 رکورد با کلی تکراری

با جستجویی در منابع کتابخانه ملی که نسخه‌ای از همه کتاب‌های ایران در آن موجود است به 118 رکورد با موضوع مرتضی آوینی برمی‌خوریم. این یعنی 118 کتاب در مورد شهید آوینی نوشته شده؟ نه! بسیاری از کتاب‌هایی که در جستجو به دنبال مرتضی آوینی در منابع کتاب کتابخانه ملی می‌آیند کتاب‌های تکراری هستند که به دلایل گوناگون طی سال‌های مختلف فیپای مجزا دریافت کرده‌اند و به‌عنوان کتابی مجزا ثبت و ضبط شده‌اند. می‌توان گفت تقریبا 80 کتاب مجزا با موضوع مرتضی آوینی در کتابخانه ملی موجود است.
 
آوینی رکورددار آوینی!

در میان کتاب‌هایی که با موضوع مرتضی آوینی در منابع کتابخانه ملی موجود است تقریبا نیمی از رکوردها به کتاب‌های خود شهید آوینی تعلق دارد. 62 کتاب از شهید مرتضی آوینی در 30 سال گذشته فیپا گرفته‌اند که البته کتاب‌های تکراری هم در این آمار قرار دارند.
با لحاظ کردن آمار فوق می‌توان گفت 56 رکورد کتابخانه ملی آثاری است که دیگران در مورد شهید مرتضی آوینی نوشته‌اند و اگر تکراری‌ها را حذف کنیم به رقمی حدودا 40 تایی از کتاب‌ها در مورد شهید آوینی می‌رسیم. یعنی به‌طور میانگین هر سال 1.2 کتاب در مورد سیدشهیدان اهل قلم نوشته شده است.
 
مددپور، پیشگام رفاقت

نخستین کتابی که در مورد سیدمرتضی آوینی نوشته شد کتاب «سینمای اشراقی، حقیقت در نظر شهید آوینی» بود که سال 1377 محمد مددپور، دوست و همکار او آن را نوشت و بنیاد سینمایی فارابی منتشر کرد. این کتاب به مفهوم سینمای اشراقی می‌پردازد و مددپور در آن از دیدگاه شهید سیدمرتضی آوینی به نسبت میان حقیقت و سینما سخن می‌گوید.
 
1401، خالی از مرتضی!

 بعد از این کتاب تا 7 سال فقط یک کتاب در مورد شهید آوینی نوشته شد یعنی تا یازده سال بعد از شهادت سیدمرتضی فقط دو کتاب در مورد او منتشر شده بود تا اینکه از سال 84، چاپ کتاب در مورد او اوج گرفت و آثار مختلفی با موضوع شهید آوینی به چاپ رسید. از میانه دهه نود این روند سیر نزولی به خود گرفت و آخرین آثاری که در مورد آوینی نوشته شد سه کتاب با نام‌های «تحلیلی بر نوشتارهای شهیدسید مرتضی آوینی»، «ساختارشناسی آثار مستند مرتضی آوینی» و یک کتاب‌عکس کودک 12 صفحه‌ای با نام «شهید آوینی کیه؟» بود که در سال 1400 به چاپ رسید. نکته جالب آن که در سال 1401 هیچ کتاب جدیدی با موضوع شهید آوینی نوشته و منتشر نشد.
 
ناشران فکر آوینی

در میان ناشرانی که از شهید آوینی یا در مورد او کتاب چاپ کرده‌اند سه نشر روایت فتح که کتاب‌های سیدشهیدان اهل قلم را منتشر می‌کند، نشر واحه که متعلق به خانواده شهید آوینی است و انتشارات سوره مهر بیشترین کتاب‌ها در مورد او را منتشر کرده‌اند و ناشران دیگر عمدتا یک کتاب با موضوع شهید آوینی دارند.
 
آوینی که بود؟ بیشترین تولید

کتاب‌های با موضوع سیدمرتضی آوینی عمدتا در چهار زمینه‌ مجموعه آثار شهید آوینی، زندگی‌نامه، خاطرات دوستان و اطرافیان و تحلیل آثار شهید آوینی هستند. در این بین بعد از آثار خود شهید آوینی، زندگی‌نامه‌هایی که در حجم‌های مختلف به معرفی شهید آوینی می‌پردازند بیشترین تعداد آثار تولید شده در زمینه سیدمرتضی است هر چند از روند تولید کتاب با موضوع معرفی زندگی‌نامه شهید آوینی از اواسط دهه نود به بعد کاسته شده که نشان‌دهنده اشباع بازار نشر از این قالب و نیاز مخاطبان به تولیدات جدیدتر در مورد شهید آوینی است. در این بین و براساس آمار کتابخانه ملی هیچ کتابی در قالب داستان و رمان با موضوع شهید آوینی نوشته نشده و عرصه برای داستان‌نویسان در این حوزه بازتر است.
 
هزار راه نرفته

به‌نظر می‌رسد پرداخت‌های مناسبتی سالانه به شهید آوینی باعث شده که بسیاری به غلط تصور کنند حجم انبوهی از آثار هنری در قالب‌های مختلف خصوصا کتاب در مورد او تولید شده و جامعه دیگر کششی برای آوینی و خلق اثر جدید در مورد او ندارد اما با نگاهی به آمارها می‌توان گفت آن چه که در عمل روی داده در واقع تمرکز شاید گاهی زیاد روی زندگی‌نامه‌نویسی در مورد شهید آوینی است و شخصیت جذاب و متفکر او هنوز هم جای کار دارد.
 
در مطلب بعدی به وضعیت فروش کتاب‌های با موضوع شهید آوینی با استفاده از آمارهای سامانه خرید از کتاب‌فروشی‌ها خواهیم پرداخت تا قدری نبض بازار را هم دست بگیریم.