به گزارش خبرگزاری کتاب ایران( ایبنا) در ساری، کتاب «علی (ع) در فرهنگ مردم مازندران» به قلم «علی صادقی» توسط انتشارات «هاوژین» و همکاری حوزه هنری مازندران منتشر شده است.
علی صادقی در مقدمه کتاب آورده است: این نوشتار، بررسی و کاوش «علی» علیه‌السلام در فرهنگ مردم مازندران است که چاپ آن به مناسبت نخستین جشنواره شعر علوی در سال 80 از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران انجام و از آن سال، محتوای کتاب به عنوان مرجع بسیاری از پژوهشگران و رسانه‌ها در مناسبت‌هایی چون میلاد و شهادت امیر مومنان، عید غدیر خم و مانند اینها بهره‌گیری شد.
نویسنده در ادامه اضافه می‌کند: با توجه به اینکه بعد از گذشت بیش از 2 دهه، هنوز اثر دیگر و کامل‌تری در این زمینه منتشر نشده و از سوی دیگر این کتاب در دسترس علاقه‌مندان نیست، به پیشنهاد حوزه هنری مازندران، ویراست دوم کتاب «علی (ع) در فرهنگ مردم مازندران» همراه با مطالبی افزوده هم اکنون به زیور طبع آراسته شده است.
همچنین این چهره فرهنگی اضافه کرده است: نکته دیگر این که سن راویان این مجموعه مربوط به 22 سال پیش است و بسیاری از آن عزیزان اکنون روی در نقاب خاک کشیده‌اند.
گفتار نخست مربوط به علی (ع) در موسیقی آیینی مازندران است. جلوه‌های فولکلور در مازندران، آیین‌ها، سوگواره‌ها، مراسم مذهبی و آواها و نواهایی را شامل می‌شود که جنبه‌های کاربردی بسیاری از آنها درگذر روزگاران کم‌رنگ شده و یا از بین رفته است. در این میان تنها موسیقی و نغمه‌های آن دسته از آیین‌ها و مراسمی که خود را با اعتقادات و باورهای مذهبی همسو کردند توانستند با تغییراتی پایدار بمانند. نویسنده در این بخش به موسیقی تعذیه و نواهای امیری، نوروزخوانی، چاووشی، حقانی و سحرخوانی پرداخته است.
امیری خوانی بخشی از موسیقی آیینی مازندران است که از آن با عنوان اصلی‌ترین و مشهورترین مقامات آوازی مازندران یاد می‌شود و اشعار منسوب به امیر پازواری شاعر افسانه‌ای تاریخی مازندران است که مضمون‌هایی عاشقانه و عارفانه، جبر و اختیار، اسطوره‌ای، توصیف مکان و طبیعت، دعا و تفسیریو دینی دارند. پس از رواج شیعه در مازندران، مضامین اشعار امیری عمیقا با جنبه‌های متفاوتی از اعتقادها و باورهای شیعیان درهم آمیخت و تقدس‌آمیز شد.
بخش دوم کتاب مربوط به علی(ع) در نغمه‌های عامیانه مردم مازندران است. ترانه‌ها و شعرهای عامیانه در شمار جذاب‌ترین و محبوب‌ترین جلوه‌های فرهنگ عامه قرار دارند که آبشخور اساسی آن گنجینههای مردمی است. ترانه به عنوان جزئی از هنر مردم، پیوند نزدیکی با دین و مذهب پیدا کرده است. در ترانه‌های عامیانه مازندرانی آفاق مضمون گسترده است و همه آن پدیده‌ها و آثاری را شامل می‌شود که خالق گمنام نغمه‌ها در اطراف خود با آنها روبه‌روست.
جلوه اعتقادهای مذهبی و حیات معنوی از مضامین برجسته نغمه‌های بومی مازندران محسوب می‌شود و امیر مومنان هم جزئی از این مضمون‌هاست:
سر رِه نِتاشِمبه می بَوِه اَفشون/کَچکول دَس بَهیرم سون درویشون
بورِم در درِ سَر بوِم یا علی/شاید خیری هاده کیجا بغِلی
موی سرم را نمی‌تراشم تا موهایم افشان و پریشان شود، کشکول را به دست می‌گیرم و به درویشی می‌روم
دم در این خانه و آن خانه بروم و یا علی بگویم، شاید دختر کناری خیری به من بدهد.
قدر علی (ع) را قنبر می‌شناسد
در بخش سوم نویسنده به بحث علی (ع) در آیین‌ها، سنت‌ها و اعتقادات مردم مازندران پرداخته است. به اعتقاد دین‌پژوهان بین دین و فرهنگ، پیوندی محتوایی و ناگسستنی وجود دارد. در هر جامعه‌ای اعمال و مناسک خصلتی سازمان یافته و ساختارگرا دارند. در مازندران بخش بزرگی از باورها و اعتقادات، آیین‌های مناسک‌گذار، سوگواری‌ها و جشن‌ها به امام نخستین شیعیان اختصاص دارد.
مازندرانی‌ها در زمان حمل تابوت، فریاد یاعلی سر می‌دهند تا مولا به هنگام سپردن پیکر به خاک و نیز در قیامت به فریاد فرد درگذشته برسد و شفاعتش کند.
مازندرانی‌ها برآنند که امیر مومنان در سفری غذا خورد و سفره‌اش را به سوی مازندران تکان داد از همین رو مازندران همواره با برکت و سرسبز است.
مردم مازندران امام علی (ع) را بسیار عزیز می‌شمارند و باور دارند: قدر زر رٍه زَرگٍر دونده، قدر علی رِه قَنبِر(قدر زر را زرگر می‌داند، قدر علی (ع) را هم قنبر می‌شناسد).
اعتقاد به امیر مومنان در فرهنگ مردم این خطه آنچنان پررنگ است که به گیاهان سبز اشاره و سوگند یاد می‌کنند:«قسِم به این سبزه مرتضی علی».
یا علی آفتاب هاکنه
اگرچه که باران، رحمت الهی است اما بارش باران در زمان نامناسب، کشاورزان را به زحمت می‌انداخت و با پختن نذری، طلب آفتاب می‌کردند و این آفتاب خواهی هم دست به دامن حضرت علی (ع) می‌شدند. «هاو هاکنه هاو هاکنه، یا علی آفتاب هاکنه» (ای کاش هوا آفتابی شود، یا علی (ع) هوا آفتابی شود).
مردم مازندران در ماه رمضان مانند دیگر مسلمانان بر سر سفره افطار خرما می‌نهند و افطار کردن با خرما را مستحب می‌دانند. عقیده بر آن است که خرما غذای حضرت علی (ع) در زمان افطار بود.
روزهای نوزدهم و بیست و یکم ماه رمضان، روستانشینان برای کار به صحرا نمی‌رفتند و خنده و شادی را بر خود و فرزندانشان حرام می‌کردند. در این ایام مردم به نیت امام علی (ع) به فقرا و نیازمندان اطعام‌دهی می‌کنند.
سه‌شنبه ۲۲ فروردین ۱۴۰۲ - ۱۶:۰۴
نظر شما