به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دكتر محمد سرور مولايي استاد دانشگاه كه شب گذشته در هفتادمين نشست از سلسله نشست‌هاي تخصصي مركز پژوهشي ميراث مكتوب سخن مي‌گفت با اشاره به ريشه‌هاي مشترك ايران و هرات افزود: «آن ريشه‌ها كه در فرهنگ مشترك ما وجود دارد با هيچ عاملي از بين نمي‌رود و در عمق جان ما ريشه دوانده است. هر آنچه كه در حافظه داريم حاصل آن، ميراث فرزندان ما خواهد بود.»
وي افزود: «هرات پشتوانه فرهنگي مشتركي است كه در پيشگاهش سر فرود مي‌آورم زيرا اين شهر باستاني از تاريخ كهني سخن مي‌گويد كه با ايران از لحاظ فرهنگي پيشينه‌هاي فرهنگي مشتركي دارد.»
اين استاد دانشگاه در ادامه سخنانش به نام بزرگان اشاره كرد و گفت: «در فهرست برخي از منابع نام بزرگان را خوانده و آثارشان را ديده‌ايم و به دنبال آنچه موجود است رفته‌ايم زيرا بعضي از آثار در حوادث روزگار از بين رفته است.»
سپس «عبدالكريم تمنا» شاعر هراتي چكامه‌اي را به زبان دري براي حاضران در جلسه سرود.
«تاريخ هرات» نسخه خطي ارزشمندي است
سخنران بعدي نشست دكتر «اكبر ايراني» بود وي به كشف اين نسخه خطي اشاره كرد و گفت: «اين نسخه خطي در شهر يزد كشف شد و به محض اينكه دكتر ميرحسيني از آن مطلع شد به استاد ايرج افشار نسخه‌پژوه پيشكسوت خبر داد زيرا اين نسخه اثر ارزشمندي به‌شمار مي‌رود.»
وي افزود: «اين نسخه خطي پاره شده و از بين رفته بود و در اين هفته‌هاي اخير به كتابخانه مجلس شوراي اسلامي سپرده شد و با كمك‌هاي رسول جعفريان رئيس كتابخانه مجلس شوراي اسلامي مرمت و بازسازي شد.»
رئيس مركز پژوهشي ميراث مكتوب خاطرنشان كرد: «اين اثر خطي بسيار ارزشمند است و از ابعاد مختلفي قابل بررسي است و اميدوارم علاقه‌مندان نسخه‌هاي خطي درباره اين كتاب مقالاتي را به رشته تحرير درآورند تا در فصل‌نامه گزارش ميراث منتشر شود.»
بسياري از واژه‌ها در اين كتاب هرات باستاني را زنده كرد
سپس دكتر محمدناصر رهياب معاون علمی دانشگاه هرات گفت: «در اين كتاب تاريخي بسياري از واژه‌هايي وجود دارد كه هرات باستاني را زنده كرده است زيرا امروزه نيز از اين واژه‌ها در هرات استفاده مي‌شود.»
وي افزود: «اين كتاب از زواياي گوناگون حوادث تاريخي بسياري را دربردارد و در دوران معاصر بر اساس اسناد تاريخي هرات نوشته شده است، مردم افغانستان كه به زبان فارسي صحبت مي‌كنند مديون تلاش‌ها و كوشش‌هاي پژوهشگران و اساتيد هستند.»
اين استاد دانشگاه يادآور شد: «از اين كتاب مي‌توانيم درباره وجه تسميه شهرهاي كهن هرات استفاده كنيم زيرا مي‌تواند به زبان‌شناسان در انتخاب واژه‌هاي درست كمك بسياري كند.»
تاريخ كتابت نسخه يكي از مسأله‌هاي نسخه‌شناسي است
سپس دكتر محمدرضا ابويي مهريزي يكي از مصححان كتاب به تاريخ كتابت اين نسخه خطي اشاره كرد و گفت: «تاريخ كتابت نسخه يكي از نكته‌هاي مهم براي شناسايي اين اثر است. اين نسخه افتادگي‌هايي از ابتدا و انتها دارد و اين مسأله بسيار بحث‌برانگيز است.»
وي افزود: «بر حسب ظواهر كاغذ، نسخه، رسم‌الخطي كه از اين نسخه داريم بايد كتاب مربوط به سده‌هاي 7 و 8 هجري قمري باشد ولي ما حد وسط اين مقطع زماني را در نظر گرفتيم و آن را به اواخر سده 7 هجري قمري اختصاص داده‌ايم.»
اين استاد دانشگاه به مسأله ديگري در اين زمينه اشاره كرد و گفت: «مسأله ديگر، وجود دال‌هايي است كه در اين نسخه خطي وجود دارد زيرا از ويژگي‌هاي نوشتاري در متون كهن فارسي آوردن دال‌هاي فارسي با نقطه است كه قالب سنت كتابت در اين نسخه‌ها دالي است كه ذال نوشته مي‌شود.»
تاريخ هرات نتايج مستندي براي پژوهشگران دارد
سپس استاد ايرج افشار نسخه‌شناس پيشكسوت گفت: «خوشبختيم كه در خانه هرات هستيم يعني در دل خراسان بزرگ نشسته‌ايم! زيرا نشست رونمايي نسخه خطي هرات براي اثبات اين كتاب مفيد بود.»
وي افزود: «هر كتابي ساختاري براي خود دارد كه نكته‌اي نگريستن به آن مطالبي را براي ما بازگو مي‌كند، اگر ساختار كتاب مفصل و مانند تاريخ طبري و بيهقي بود در چندين جلد منتشر ميشد اما ساختار اين كتاب در قطع كوچك است و در هر صفحه 13 سطر و با عرض 8 سانتي‌متر نوشته شده است.»
اين نسخه‌پژوه و مصحح يادآور شد: «معمولا كتاب‌هاي قديمي و نسخه‌هاي خطي بين 250 تا 300 صفحه است و اگر كتابي مفصل بود براي چاپ در قطع بزرگ انتخاب ميشد و سطرها را بيشتر مي‌گرفتند.»
وي افزود: «اين نسخه‌خطي كتاب كوچكي است و اگر بخش‌هاي ديگر آن هم يافت ميشد باز نمي‌توانستيم بگوييم تنها راجع به هرات اختصاص دارد و در وصف هرات فعلي آمده است.»
اين فهرست‌نگار به پژوهشگران و محققان در اين زمينه اشاره كرد و گفت: «اين كتاب مي‌تواند پژوهشگران هرات را به نتايج مستندي برساند و بتوانند در اين زمينه به مسائل جديدي دست يابند.»
وي همچنين در پاسخ به دكتر «محمدرضا ابويي مهريزي» مصصح اثر بر وجود دال‌هاي با نقطه گفت: «استدلال دال به ذال نمي‌تواند نسبت به تمام نسخ قديمي دلالت كافي باشد به اين معنا كه مسأله جغرافيايي و نسخ خطي امر مهمي بوده است ولي تلفظ‌ها و سنت‌هاي فرهنگي در اين امور دخالت دارند.»
افشار تأكيد كرد: «نمي‌توان نسخه‌هاي خطي را با خود هرات و پيشينه‌هاي فرهنگي آن سنجيد و براي آن حكم كرد كه چه روشي دارند بلكه مسائل جغرافياي بسياري در آن دخالت دارند.»
وي در پايان سخنانش يادآور شد: «پيدا شدن اين نسخه خطي باعث بسي خوشحالي است؛ زيرا مرا به ياد ساليان دور گذشته انداخت و به هرات باستاني و «نامه هرات» كه 60 سال پيش منتشر ميشد. كساني كه در آن مقاله مي‌نوشتند از بزرگان ادب بودند، با اين كتاب سلسله فكري من تا 1000 سال پيش هرات رفت.»
در پايان نشست، از دكتر محمدناصر رهياب، دكتر محمد سرور مولايي، دكتر محمد رضا ابويي مهريزي و دكتر محمدحسن ميرحسيني به پاس تلاش‌هايشان براي تدوين و انتشار «تاريخ هرات» با اهداي لوح سپاس، قدرداني شد.
سه‌شنبه ۱۵ بهمن ۱۳۸۷ - ۱۱:۲۷
نظر شما