به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، وجیهه سامانی در این نشست که در سالن یاس نمایشگاه کتاب 1402 و با اجرای نفیسه‌سادات موسوی برگزار شد، تأکید کرد: برای خلق تصویر درست از بانوان و مادران ایرانی، باید روایت اول و درست را نویسندگان زن از خودشان قرائت کنند. پرداخت شخصیت زنانه و مادرانه، از عهده قلمی که زنانگی و مادرانگی را تجربه و زیست کرده، قطعا قوی‌تر و باورپذیرتر است.

این نویسنده با بیان اینکه در ادبیات قائل به قلم زنانه و مردانه نیستیم، افزود: در عین حال حال تفاوت در خلقت زن و مرد، جهان‌بینی و ویژگی‌هایی متفاوت را  برای هر یک به وجود آورده است. به عنوان نمونه زنان جزئی‌نگر و موشکانه‌تر به موضوعات نگاه می‌کنند و عاطفی‌تر و دقیق‌تر عمل می‌کنند. مردان افق دید گسترده‌تر و بازتری دارند و قوه تجزیه و تحلیل‌شان قوی‌تر است. 

وی با بیان اینکه داستان به معنای مدرن آن یک صدسال است که به ایران ورود پیدا کرده، گفت:  تقریبا 60 سال آن در دوران قبل از انقلاب بوده است. در دهه‌های متمادی، ما فقط نویسندگان مرد داشتیم و تعداد نویسندگان زن به عدد انگشت‌های یک دست هم نمی‌رسیده است. جامعه ما مردسالار بود و اکثر زنان از حضور سازنده در اجتماع و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی محروم بودند و گاه حتی از هویت فردی هم برخوردار نبودند و با القابی چون ضعیفه، منزل و مادر بچه‌ها خطاب می‌شدند. در چنین شرایط سخت و بسته‌ای، حتی اگر نویسنده زنی هم دست به قلم می‌شد، نوشته‌هایش چندان جدی و درخور توجه نبود و اسیر کلیشه‌های ادبیات مردانه بود. از طرفی شرایط اجتماعی سیاسی جامعه همواره در ادبیات و فرهنگ بازتاب داشته و شخصیت‌های داستان، آیینه تمام‌نمای وضعیت اجتماعی و نقش و جایگاه زنان در هر جامعه‌ای هستند. کاراکترهای زن در اکثر آثار این دوران، زنانی بی‌‌سواد، عامی، منفعل، بدون فهم و اندیشه، وابسته، فقیر و بدبخت، و موجوداتی سرگرم‌کننده برای مردان بودند.

این نویسنده توضیح داد: به عنوان نمونه در رمان معروف «علویه خانم» صادق هدایت که در سال ۱۳۲۲ نوشته شده ، شخصیت اصلی اثر، مادری به نام علویه خانم است که سه دختر دارد و همراه کاروانی زائر امام رضا(ع) است؛ تصویری که از این مادر روایت می‌شود زنی فاسد، بددهن،  فحاش، خرافی، قلدر و بی چاک و دهن، ضعیف و زبون مقابل مردان است که انحراف اخلاقی هم دارد. یکی از دخترهای وی به نام عصمت‌السادات  ۱۲ سال دارد و تا به حال صیغه سه نفر شده و یک فرزندش را هم از دست داده و حال، علویه خانم هدف از سفرش را پیدا کردن شوهر جدیدی برای او عنوان می‌کند! یا در رمان معروف دیگر به نام شوهر آهو خانم به قلم علی محمد افغان که سال ۱۳۴۰ نوشته شده، ما دو شخصیت آهو و هما را داریم که اولی زنی سنتی و خانه‌دار، ذلیل و ضعیف  تو سری‌خور و محتاج نمایش داده شده و دومی زنی که به اصطلاح کمی متجدد است، اما خیانتکار و هرزه و دزد شوهر و خانه خراب کن که از زندگی فقط لوندی و جلب توجه کردن برای مردان را یاد گرفته است. اینها نمونه کوچکی از تصویر زنان و مادران ایران زمین در آثار ادبی این دوران است.

وی از سووشون به عنوان اولین اثر جدی یک نویسنده زن با معرفی چهره‌ای متفاوت از شخصیت زنان یادکرد و افزود: سووشون سیمین دانشور، اولین اثر جدی به قلم یک زن بود که راوی داستان و شخصیت اصلی ماجرا یک زن و مادر مستقل و جریان‌ساز بود. سووشون اولین تصویر جدی و واقعی از بانوی ایرانی را در ادبیات داستانی به نمایش کشید و این شروعی برای قلم به دست گرفتن زنان و خلق شخصیت‌های موثر و فعال زن در ادبیات داستانی شد. بعد از آن کم‌کم نویسندگان زن دیگر قلم به دست شدند و از ۱۱ بانوی نویسنده در سال ۵۷، به حدود 30هزار نویسنده فعال زن در زمان حال رسیده ایم.

دبیرعلمی پانزدهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد تأکید کرد: زنان نویسنده میراث‌دار زنانی هستند که سال‌ها در برهوت جامعه خشک و خشن مردسالارانه با تنگناها مبارزه و راه را برای آیندگان هموار کردند. در یک دهه اخیر بانوان نویسنده ما در نگارش آثار مستند روایی یا ناداستان‌ها و زیرشاخه‌های آن بسیار خوب و قدرتمند ظاهر شده‌‍اند و توانسته‌اند چهره مادر اصیل و واقعی ایرانی را در آثار خود به تصویر بکشند و در آثاری چون زندگینامه داستانی، خاطره داستانی، خاطرات خودنوشت و مستند داستانی کارکترهای زنان و مادرانی را که پیرامون ما زندگی می کنند و برایمان ملموس و آشنا هستند، به بهترین شکل ممکن پرداخت کنند.

وی با بیان اینکه جایگاه مادر در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما بسیار رفیع است، گفت: در شاهنامه زنان و مادران فهیم و اندیشمند و مبارزی چون گردآفرید، تهمینه، فرنگیس و فرانک را داریم. در صدر اسلام هم بانویی به نام نسیبه داریم که سقا بود و در جنگ احد به خاطر دفاع از پیامبر مجروح شد. وی هرچند که یک زن بود، اما چنان در دفاع از پیامبر مردانگی نشان داد که حتی بسیاری از پیشوایان سرشناس مذاهب نیز از وی جاماندند. ما الگوهایی چون حضرت زهرا (ع) داریم که در عین پوشیدگی و نجابت، روی منبر سخنرانی می‌کنند و اولین جانباز و شهید مدافع ولایت می‌شوند و حضرت زینب که بزرگترین خبرگزاری و رسانه جهان متعلق به ایشان است که تمام جهان را تا قرن‌ها بعد، از فاجعه عاشورا و آنچه بر اهل بیت (ع) رفت، آگاه کرده است.

این نویسنده تأکید کرد: امروز هم باید به دنبال الگوهایی برای داستان‌ها و رمان‌هایمان باشیم که هم به ریشه‌های اصیل ایرانی و اسلامی خود پایبندند و نیز وظیفه اصلی زنانگی و مادرانگی خود را قربانی سایر نقش‌های اجتماعی نمی‌کنند. در جامعه حضور فعال دارند، با معلومات و تحصیل کرده‌اند، کنش اجتماعی دارند و اهل کتاب و مطالعه و آگاه به شرایط زمانه خود هستند؛ زنانی که دستی به گاهواره و دستی به دنیا دارند و از دامن آنها، مرد به معراج می‌رود «به گاهواره مادر به کودکی بس خفت/ سپس به مکتب حکمت، حکیم شد لقمان».
‌
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی تخصصی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» از ۲۰ تا۳۰ اردیبهشت ماه در مصلای امام‌ خمینی(ره) و همزمان به‌ صورت مجازی در ketab.ir برگزار می‌شود.