سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): استان کوچک کهگیلویه و بویراحمد با اینکه از آمار تقریبا صفر نشر و تألیف کتاب در نیم قرن پیش، اکنون به جایگاه قابل قبولی رسیده است اما هنوز یک جای کار نشر و کتابش می‌لنگد؛ کتابخوانی در آن هنوز به آن رونقی که باید نرسیده است.

براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در سال 1399، کهگیلویه و بویراحمد با ۳ساعت و ۲۲دقیقه و به‌عنوان یکی از سه استان قعرنشین در میزان سرانه مطالعه کشور است.

برخی کم رونق ماندن کتابخوانی در این استان را به سبک زندگی مردمان آن مرتبط می‌دانند و براین باورند که زندگی کوچ‌نشینی و سختی‌های آن باعث شده، کتابخوانی به فرهنگ عمومی تبدیل نشود و امری شخصی بماند.

گروهی نیز بر این باورند اگر سبک زندگی عشایری یک مانع محسوب می‌شود پس تألیف و نشر کتاب هم به اندازه کتابخوانی بی رونق می‌ماند. اما از سال ۱۳۵۶ و پس از انتشار کتاب یعقوب غفاری به عنوان نخستین کتاب نویسندگان استانی تاکنون، تعداد کتابه‌ای تألیفی و تعداد نویسندگان استان رشد چشم‌گیری داشته است. آنچنانکه به گفته امین درخشان، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد، تعداد کتابهای تألیفی و منتشر شده در استان در پنج سال اخیر ماهانه، به طور میانگین به ۱۰ عنوان می‌رسد. این آمارها، بررسی دلایل رکود بازار کتابخوانی را ضروری می‌کند.

چقدر می‌نویسیم؟

برای بررسی دلایل بی‌رونقی بازار کتابخوانی باید نگاهی به تازه‌های نشر استان بیندازیم.

امین درخشان، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد درباره تازه‌های نشر استان در سال ۱۴۰۱ گفت: سال گذشته ۱۲۴ عنوان کتاب در استان منتشر شد.



وی افزود: سال ۱۴۰۰ تعداد کتاب‌های چاپ شده از نویسندگان استان، ۱۴۵ عنوان بود و سال ۱۳۹۹ نیز ۱۲۷ عنوان کتاب تألیفی در استان منتشر شد.

به گفته درخشان تعداد کتاب‌های تألیفی و منتشر شده در استان در پنج سال اخیر ماهانه، به طور میانگین ۱۰ عنوان بوده‌است.

وی یادآوری کرد: بیشترین اطلاعاتی که پیرامون کتابهای نویسندگان استان وجود دارد مربوط به ۱۵ سال اخیر است و اطلاعات پیش از آن را باید در کتابخانه‌های شخصی افراد جست‌و‌جو کرد.

از چه می‌نویسیم؟

محور اصلی فعالیت نویسندگان استان، بیش از یک‌ دهه گذشته، ثبت و ضبط تاریخ شفاهی و جنگ هشت ساله ایران و عراق با همکاری سازمان‌هایی مانند حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، حوزه هنری و کنگره شهدا است. از یک جایی به بعد عناوینی ازجمله فناوری، رسانه، کنکور، مهندسی‌ها، پزشکی، تاریخ، روانشناسی، کودک، هنر، تئاتر، ادبیات و غیره نیز به کتاب‌های استانی اضافه شده است. به عنوان مثال در سال 1400 از تعداد 124 عنوان کتاب منتشر شده در استان ،30 عنوان به دفاع مقدس و تاریخ شفاهی جنگ پرداخته‌است. رفته رفته تنوع موضوعی کتاب‌ها آن چنان افزایش پیدا کرده که برای سلیقه‌های مختلف کتاب وجود دارد.

چه کسانی می‌نویسند؟

به گفته درخشان، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی میانگین سنی نویسندگان استان حدود 39 سال است. این بدان معناست که اغلب نویسندگان استان در حال حاضر جوان هستند.

بازار کتاب‌های استانی

باوجود داغی بازار تدوین و نشر، بازار کتابخوانی چندان چنگی به دل نمی‌زند. براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در سال 1399، کهگیلویه و بویراحمد با ۳ساعت و ۲۲دقیقه و به‌عنوان یکی از سه استان قعرنشین در میزان سرانه مطالعه کشور است.

اگرچه واکاوی دلایل مهجور ماندن کتاب‌ها نیاز به مطالعه عمیق دارد اما برخی از دلایل این موضوع را می‌توان از زبان نویسندگان و دست اندرکاران کتاب نیز بررسی کرد.

یعقوب غفاری، نویسنده پیشکسوت استانی درباره چرایی این موضوع گفت: بسیاری از کتاب‌هایی که منتشر می‌شود به اندازه ظرفیتهایمان نیست. مردم ما کتاب‌هایی درباره فرهنگ، هویت و پیشینه خودشان را دوست دارند و دنبال می‌کنند. اما کتاب‌ها و نویسندگان استانی کمتر به این موضوعات پرداخته‌اند.

غفاری افزود: مشکلات و دشواری‌های چاپ کتاب نیز از دلایل بی‌مهری به کتاب‌ها است.

وی ادامه داد: کتاب‌ها و نویسندگان تقلبی نیزموجب بدبینی به کتاب‌های دیگر می‌شوند.

کتابی که مردم دوستش دارند اما چاپ نمی‌شود

 بی توجهی به ذائقه مخاطبان که همان علاقه به فرهنگی بومی است به عنوان مهمترین دلیل بی‌میلی مردم استان به کتابخوانی است. این موضوعی است که نه تنها مخاطبان که حتی نویسندگان، ناشران و کتابفروشی‌های بر آن صحه می‌گذارند.

مدیر داخلی شهر کتاب یاسوج گفت: فرهنگ بومی در صدر کتابهای مورد علاقه مردم است آنچنانکه در شهر یاسوج، مخاطبان سراغ هیچ کتابی را مثل «کوچ کوچ» مرحوم عطا طاهری نمی‌گیرند که البته ناشر، حاضر به تجدید چاپ آن نیست.

روح‌اله منصوری با بیان این موضوع افزود: افراد زیادی به دنبال کتاب خاطرات مرحوم عطا طاهری هستند اما پس از درگذشت وی در سال۱۳۹۷ ، ناشر حاضر به تجدید چاپ این کتاب نشد.

وی افزود: کتاب کوچ کوچ پس از چاپ اول مورد استقبال و توجه مردم استان قرار گرفت و به سرعت نایاب شد.

منصوری ادامه داد: پس از حدود ۱۰بار تجدید چاپ، همچنان علاقه مردم به این کتاب کم نشده است و پیگیر آن هستند.

وی یادآوری کرد: مردم یاسوج ماهانه بیش از ۱۰۰ نسخه از این کتاب را خریداری می‌کردند که این آمار قابل قبولی برای استان است و نشان می‌دهد مردم به کتاب‌هایی که به فرهنگ و تاریخ بومی مرتبط است علاقه‌مند هستند.

کتاب نویسندگان بومی تجدید چاپ نمی‌شود

مدیر انتشارات چویل نیز بر این باور است گران شدن کاغذ، قیمت تمام شده کتاب برای مخاطبان بسیار بالا برده و کتاب در سبد خرید خانوارها کم است.

سید رضا یوسف‌زاده گفت: رویکرد این انتشارات، چاپ و نشر کتاب‌های فرهنگ بومی است که بسیار هم مورد پیگیری و علاقه افرادی است که به دنبال کتاب‌های بومی هستند.

وی ادامه داد: با گران شدن کاغذ بسیاری از کتاب‌های نویسندگان بومی تجدید چاپ نمی‌شوند و همین موضوع باعث قهر مخاطبان با کتاب شده‌است.



البته دلایل دیگری نیز برای این بی اقبالی به کتاب می‌توان مطرح کرد. دلایلی که تقریبا در همه جای کشور یکسان است. نخست آنکه هنوز کتاب به عنوان یک اولویت در سبد خرید خانوارها وارد نشده‌است.

آنهایی که کتاب در اولویتشان است ترجیح می‌دهند کتاب‌هایی از نویسندگان شناخته شده‌تر یا آثاری که تبلیغات بیشتری دارند بخوانند.

بسیاری از کتاب‌هایی که نامشان در فهرست نشر استان است، در شمارگان بسیار کم منتشر می‌شوند به گونه‌ای که در ویترین هیچ کتابفروشی و کتابخانه‌ای وجود ندارند.

تعداد اندک کتابخانه و کتابفروشی در سطح شهرهای استان نیز دلیل مهمتری برای بی‌رونقی این بازار است.
اما مهمترین دلیل بی رونقی کتاب همان بی‌توجهی به ذائقه مخاطبان است که باعث شده بازار مشتری‌پسند نباشد.