سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): ۱۸ تیرماه؛ روز ملی ادبیات کودک و نوجوان در تقویم ملی کشورمان ثبت شده است.

روزی که با نام‌های بزرگی همچون مهدی آذریزدی شناخته می‌شود که توانسته با بازنویسی متون کلاسیک و کهن به نحوی کودکان و نوجوانان را با خود همراه کند و با کتاب‌هایی همچون « قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» در دل و جان کودکان و نوجوانان بنشیند.

این روز را با نام قصه گویی نیز می‌شناسیم، روزی که یادآور متون کهن و همچنین قصه‌های کهن ادبیات پارسی است که توانسته تمدن و پیشینه ما را سینه به سینه منتقل کند و کودک و نوجوان و پیر و جوان را در خود جذب کند.

خبرگزاری کتاب ایران به مناسبت 18 تیر سلسله گفتگوهایی را با اهالی فرهنگ و ادب سراسر ترتیب داده است.

پیش از این ایبنا از استان یزد پیرامون ادبیات کودک گفتگویی با عنوان «ایران کشور قصه‌های جهان/ خاستگاه ۱۴ قصه کهن در محدوده جغرافیایی یزد است» (اینجا) و استان قم با عنوان «ادبیات کودک در حوزه دین سلیقه‌ای نباشد/ تربیت متخصص اولویت اول» (اینجا) را منتشر کرده است.

خبرگزاری کتاب امروز نیز به مناسبت «روز جوان و ادبیات کهن»، به بازخوانی ضرورت توجه به ادبیات کهن برای نسل جوان پرداخته است. که در (اینجا) قابل مطالعه است و در ادامه به کارکردهای افسانه برای کودکان  از نگاه «سهراب سعیدی» چهره ماندگار و مفاخر فرهنگی هرمزگان پرداخته شده است.

«سهراب سعیدی» چهره ماندگار و مفاخر فرهنگی هرمزگان، استاد دانشگاه، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، روزنامه نگار، محقق و مولف برتر جوان کشور در سال ۱۳۸۹، صاحب امتیاز و مدیر مسئول «پژوهشنامه اورمزد» فصل‌نامه تخصصی، آموزشی و پژوهشی ادبیات و هنر،  نویسنده بیش از یکصدو سی مقاله پژوهشی و آموزشی و علمی، داور مقالات بین المللی در کشورهای ترکیه، تاجیکستان و ارمنستان بوده و بیش از ۳۰ همایش داخلی و بین المللی درکارنامه فرهنگی خود دارد.

نویسنده و پژوهشگر ۵۰ اثر ارزشمند مکتوب نظیر دنیای ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات اقلیمی هرمزگان، باورها و عقاید عامیانه مردم هرمزگان، بناهای سنتی در هرمزگان، قصه‌ها و افسانه های مردم هرمزگان، چیستان های هرمزگان، ادبیات شفاهی کودکان هرمزگان، گفتارهای مردم شناسی در خلیج فارس، بازی های بومی هرمزگان، فرهنگ مردم هرمزگان و ... است.  رساله دکتری این پژوهشگر فرهیخته،«اساطیر در هرمزگان» است.

«سهراب سعیدی»، دارای زاده نخستین روز از پاییز سال ۱۳۵۸ دهکده «محمودی» در باختر شهرستان میناب استان هرمزگان در ۹۰ کیلومتری خاور بندرعباس است.

مناسب‌ترین سن استفاده از افسانه‌ها ۸ تا ۱۲ سالگی است

سعیدی در رابطه به ادبیات کهن و ضرورت معرفی آن در دوران امروزی گفت: روانشناسان مناسب‌ترین سن استفاده از افسانه‌ها را ۸ تا ۱۲ سالگی می‌دانند که کودک مرز ميان واقعیت و تخیل را تشخیص دهد.

وی افزود: یکی از نکات مهم که هر کودکی باید به طور کامل بیاموزد تا رشد طبیعی داشته باشد این است که مستقل گام بردارد و دیگر به کمک‌های مادر متکی نباشد. افسانه‌های سحر آمیز که در کودکی شنیده یا خوانده می‌شود به کودک این روحیه و شهامت را می‌دهد که از بحران‌ها، مشکلات و تنگناهای زندگی بگذرد و پرواز مستقل را آغاز کند. افسانه‌ها شکی در ذهن کودک باقی نمی‌گذارد.



او ادامه: یکی از پیام‌های مهم افسانه‌ها این است که انسان هرگز بدون تلاش موفق به انجام کاری نمی‌شود. اگر قهرمانان قصه‌ها همه جا پیروز می‌شوند و از مهلکه نجات می‌یابند تنها بدین سبب است که در کار خود شجاعت، ابتکار و پشتکار به خرج می‌دهند.

این پژوهشگر هرمزگانی به باور برونوبتلهام- روانکاو آلمانی معتقد است که می‌گوید: «هرچه افسانه‌ها خشن‌تر و بی‌رحمانه‌تر باشد برای رشد روانی کودک مفیدتر خواهد بود».

این معلم و پژوهشگر گفت: افسانه‌ها به کودک نمی‌گویند که دل نگرانی‌ها، هراس‌ها و خشونت‌ها مهم نیست و نباید از آنها ترسید بلکه می‌گویند این‌ها خیلی وحشتناک است اما او نباید ناامید شود زیرا هر انسانی در جهان مجبور به رویارویی با این خطرهاست.

عملکرد مثبت افسانه‌ها ارزش دادن به خیر و نیکی است

 سعیدی سخن را این چنین پی گرفت: عملکرد مثبت دیگری که برای افسانه‌ها می‌توان قائل شد ارزش دادن به خیر، نیکی، زیبایی و تربیت اخلاقی کودک و بیان مقابله و تضاد بین خوب و بد، زشت و زیبا و نیرومند و ضعیف است. در افسانه همیشه خوبی و زیبایی بر بدی و زشتی چیره می‌شود.

این پژوهشگر هرمزگانی تاکید کرد: در افسانه‌های عامیانه هرگز توصیف صحنه‌های عاشقانه و دور از اخلاق مشاهده نمی‌شود و به همین خاطر خواندن آنها نه تنها برای کودکان و نوجوانان زیانبار نیست بلکه در تلطیف عواطف و احساسات آنها و تحکیم ارزش‌های انسانی نقش بسیار موثری دارد. بنابراین افسانه‌ها تاثیر زیادی در پرورش قوه تخیل و ذوق و ابتکار کودکان دارند. کودکان و نوجوانان ضمن داستان‌ها و افسانه‌ها با حقایق و تجارب زندگی آشنا می‌شوند و همه رنگ‌های زندگی را تجربه می‌کنند. قصه‌ها و داستان‌ها باعث می‌شود کودکان به تجربه اندوزی بپردازند و از محتوای قصه‌ها درس بگیرند و در زندگی آینده به کار برند.

این هنرمند افزود: قصه‌ها و داستان‌ها به عنوان یکی از هنرهای زیبا و قدیمی در پرورش دادن ذهن کودک و انتقال دادن اطلاعاتی از فرهنگ و تمدن و تاریخ و پیشینه یک ملت بسیار با ارزش است. همچنین داستان‌ها افسانه‌ها و اسطوره‌ها برای تامین نیاز روحی کودکان است و به کودک این امکان را می‌دهد که محیط زندگی خود را بشناسد و دانش‌ها و پندهایی را بیاموزد و آن آموخته‌ها را در پیشبرد اهداف خویش و جامعه اش به شکل بهینه‌ای استفاده کند.

این متفکر کلامش را اینگونه ادامه داد: افسانه‌های کهن و عامیانه، داستان‌های زیبا و دل‌انگیز و مشحون از اندرزهای سودمند و نکته‌های باریک از اندیشه‌های ژرف و خیال لطیف و ذوق سرشار مردم هرمزگان است. قصه‌ها و افسانه‌ها در فرهنگ مردم یک منطقه آینه تمام نمای علایق، احساسات، رنج‌ها، دردها، شادی‌ها، پیروزی‌ها، امیدها و در کل درون مایه یک ملت است؛ این قصه‌ها در بین توده مردم رایج بوده آنها خود قصه‌ها را پرداخته و بازگو کرده‌اند، از این رو قصه‌ها عمری به قدمت خود انسان‌ها دارند، مردم با قصه‌ها و افسانه‌ها پند می‌آموزند و راه و رسم زندگی و طرز رفتار با مردم را فرا می‌گیرند.

این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: اسطوره‌ها، عصاره باورها و آرمان‌های جمعی هستند. افسانه‌ها و اسطوره‌ها در شمار میراث مشترک بشری قرار دارند. عنصر شگفتانه‌شان پررنگ تر است. اسطوره‌ها برخاسته از ارزش‌های قومی، ملی، دینی هر سرزمینی هستند. اسطوره‌ها و افسانه‌ها، رسالت سنگین آموزش، انتقال تجربه‌ها و تاریخ و هویت هر قوم از نسلی به نسل دیگر هستند. افسانه‌ها و اسطوره‌ها خلق شده‌اند تا کودکان و نوجوانان، مهارت‌های زندگی را متناسب با موقعیت جغرافیایی شان بیاموزند. افسانه ها و اسطوره برای غنی ساختن زندگی کودکان و نوجوانان ایجاد می شدند که علاوه بر سرگرمی، انتقال دانش، حس کنجکاوی، تخیل و اندیشه آن را بر می‌انگیخت. آن‌ها به بالابردن فهم و ادراک کودکان کمک می کنند. آنها برای رفع نگرانی ها و تحقق آرزوهای نسل نو خلق می شدند.

افسانه‌ها به زندگی کودک و نوجوان غنا می‌بخشد

او از تجربیات و دیدگاه صاحب نظران غفلت نکرد و گفت: برخی معتقدند «در میان انواع ادبیات کودکان و نوجوانان، هیچ نوعی به اندازه افسانه‌ها، به زندگی آن ها غنا نمی‌بخشد و آن‌ها را خشنود نمی کند.»افسانه ها و اسطوره‌ها، مهمترین میراث ادبی هر سرزمینی‌اند.  هم اکنون یکی از ضرورت‌ها، توجه به ادبیات شفاهی قصه ها است. باید از این هنر قدیمی در خلق لحظات لذت بخش استفاده کرد. افسانه‌ها، گاه نشان دهنده آرزوهای انسان و گاه پاسخگوی کنجکاوی  اوست.

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا پیشرفت دانش موجب می‌شود که باورهای بومی مردم محو شوند؟»، گفت: محو بسیاری از باورها از صحنه زندگی،  غیر قابل انکار است. زیرا بعضی از مردم سالیان زیادی با آن ها زندگی کرده‌اند و آن ها جزئی از زندگی‌شان محسوب می شوند.

وی در پاسخ به سوال دیگری در مورد اینکه «افسانه ها و اسطوره ها چگونه شکل گرفته‌اند؟» را بدین سان پاسخ گفت: اساطیر در واقع مجموعه قصه‌هایی است که پیشینیان ما تجربه کرده اند. آن ها بر اساس نیازهای جوامع بشری در هر زیست بومی خواه خیالی یا واقعی، برای رفع نیاز بشریت شکل گرفته اند. اما بیشتر جنبه غیر واقعی، خیالی و خارق العاده دارند. آن‌ها بر اساس پدیده‌های طبیعی و ماورای طبیعی، از چگونگی آفرینش موجودات، به شکل هدفمند، کاربردی و راهبردی پدید آمده اند. قصه‌ها، افسانه‌ها و اسطوره ها در واقع همزاد انسان اولیه هستند. آن ها در مواجه با مصایب، از سر شگفتی به جست و جو می پرداختند و اسطورها شکل می گرفتند. بنابراین منشاء تاریخی نامشخصی نیز دارند.