سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مرتضی میرحسینی: اواسط دهه ۱۳۸۰خورشیدی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس کتابی به نام «عملیات رمضان» با عنوان فرعی «ورود به خاک عراق برای تنبیه متجاوز» منتشر کرد که مجموعه‌ای از اطلاعات اولیه و ضروری درباره این نبرد تابستانی را در خود جای می‌داد. عنوان فرعی این کتاب، به نکته‌ای هم درباره عملیات اشاره داشت. توضیح اینکه درست است که عملیات رمضان در فهرست عملیات‌های موفق ما جای نمی‌گیرد و چنان که نوشته‌اند ما در آن به اهداف تعیین‌شده نرسیدیم، اما نباید این واقعیت را نادیده گرفت که با این عملیات، درگیری‌ها را به درون خاک عراق، به شرق بصره کشاندیم و به دشمن و متحدانش نشان دادیم که از این پس برتری در عرصه نظامی به ما تعلق دارد و طرف متجاوز جنگ، باید آماده پرداخت بهای تجاوزش باشد. همین واقعیت هم بود که آمریکا و برخی دولت‌های عرب حامی صدام را به تکاپو انداخت تا به هر قیمتی که شده، مانع شکست و سقوط صدام شوند و جلوی پیروزی ایران را – که کل معادلات منطقه را زیرورو می‌کرد – بگیرند.
 
البته مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، در کتاب دیگری از تولیداتش نیز به این نبرد می‌پردازد و روایتی از چگونگی آغاز و اجرای عملیات رمضان به علاقه‌مندان و پژوهشگران عرضه می‌کند. این کتاب بیستمین جلد از مجموعه کتاب‌های روزشمار جنگ ایران و عراق محسوب می‌شود که با عنوان «عبور از مرز؛ تعقیب متجاوز با عملیات رمضان» به قلم علیرضا لطف‌الله زادگان تألیف شده است. آنچه به روایت موجود در این کتاب ارزش و اعتبار دوچندان می‌دهد، مرور تحلیل‌های مرتبط با این رویداد نظامی در زمینه سیاست منطقه‌ای ما و دشمنان‌مان است.  برای نمونه، مطالب رسانه‌های غربی درباره فضای حاکم بر جبهه جنگ را بازخوانی می‌کند، ضمن مرور تفسیرهای آنان از روند حوادث، ترسی را که از برتری ایران به جان‌شان افتاده بود آشکار نشان می‌دهد.
 
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: درحالی که ایران و عراق آغاز عملیات رمضان را به طور رسمی اعلام نکرده‌اند، غرب همچنان اوضاع جبهه‌های جنگ در منطقه جنوب را با نگرانی و حساسیت دنبال می‌کند. اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفتار رادیو بی‌بی‌سی، مقاله نشریه‌های نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست، مجموعه مطالبی است در این باره که در پی می‌آید. خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از هنری کاتو، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: «ایران ده‌ها هزار سرباز را در طول مرز خود با عراق متمرکز کرده و آماده حمله به عراق است.» رادیو بی‌بی‌سی نیز در برنامه خبری امروز خود در این‌باره گفت: «اظهارات اخیر مقامات ایرانی و گزارش‌های مربوط به نقل و انتقالات نیروهای ایرانی در مرز عراق، باعث نگرانی‌هایی در مورد حمله احتمالی و قریب‌الوقوع ایران به عراق شده است.»
 
متن کتاب با این جملات ادامه می‌یابد: روزنامه نیویورک‌تایمز در شماره امروز خود نوشت: «مقامات ایرانی معتقدند که تعداد زیادی از نیروهای ایران در نزدیکی مرز عراق مستقر شده‌اند و احتمال دارد که در ظرف چند روز آینده به آن کشور حمله نمایند.» این روزنامه به نقل از منابع اطلاعاتی آمریکا اعلام کرد که چند لشکر از ارتش ایران برای حمله به شهر بصره موضع گرفته‌اند. نیویورک‌تایمز سپس افزوده است: «در روزهای اخیر در ایران صحبت از یک حمله نهایی به عراق و سرنگون‌کردن فردی بوده است که دو سال قبل جنگ بر علیه ایران را آغاز کرد.» این روزنامه به نقل از مقامات آمریکایی نوشته است: «آنان (آمریکایی‌ها) نهایت کوشش خود را به کار خواهند برد تا ایران را از حمله به خاک عراق منصرف کنند، ولی باوجود این، تمام علایم و شواهد حاکی از این است که چنین حمله‌ای قریب‌الوقوع است.»
 
در ادامه همان بخش از کتاب می‌خوانیم: روزنامه واشنگتن‌پست نیز درباره حمله ایران به عراق نوشته است: «ایران خود را برای یک حمله همه‌جانبه به عراق آماده می‌کند و این مسأله هراس بزرگی در چندین کشور حوزه خلیج فارس به‌وجود آورده است... اگر تهاجم ایران به پیروزی بینجامد، ممکن است این حملات به سقوط صدام حسین رهبر عراق منجر شود، ضمناً پیروزی احتمالی ایران می‌تواند سایر کشورهای عرب خلیج فارس را در معرض حمله اسلام‌گرایان ایرانی قرار دهد که در این صورت، جبهه جدیدی برای آمریکا و متحدانش در منطقه نفت‌خیز خلیج فارس باز خواهد شد.»
   
مردان به مقاومت می‌ایستند و خاکریزها می‌رقصند
اما در کتاب «رقص خاکریز» - که شهید سلیمانی یکی از مهمانان مراسم رونمایی از آن بود - نیز عملیات رمضان موضوع محوری قرار می‌گیرد و مجاهدت‌های رزمندگان استان همدان در این نبرد بازخوانی می‌شود. این کتاب کاری از محسن صیفی‌کار و انتشارات چنار است. «رقص خاکریز» را گاهی به خطا میان آثار حوزه تاریخ شفاهی دسته‌بندی می‌کنند، اما این کتاب مرور خاطرات نیست و فقط در یکی از فصول، بر مشاهدات و تجربیات سردار جعفر مظاهری که در این عملیات مسئولیت فرماندهی گردان خندق را به عهده داشت تأمل می‌کند. نیروهای گردان او با تشدید درگیری‌ها و افزایش حجم آتش دشمن، پشت خاکریزی ۱۲۰ متری سنگر می‌گیرند و نزدیک به پنج روز به مقاومت می‌ایستند. آتش دشمن سنگین‌تر می‌شود، اما آنان به تعبیر نویسنده کتاب «به معنی واقعی کلمه با چنگ و دندان» سنگرشان را حفظ می‌کنند و قدمی پا پس نمی‌کشند. عنوان کتاب، یعنی «رقص خاکریز» به همین پایداری حماسی و جانانه اشاره دارد که به قول سردار مظاهری «خدا می‌داند این خاکریز در آسمان می‌رقصید و گویی زمین و زمان باهم می‌لرزیدند. کسی جرئت نمی‌کرد لحظه‌ای سرش را بالای خاک ریز بیاورد.»
 
«رقص خاکریز» کتابی ۱۸۰ صفحه‌ای است که متن آن در هشت فصل تدوین شده است و ضمن بررسی نسبتاً کامل حوادث نظامی و آنچه در صحنه نبرد روی داد، مسائل سیاسی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. چه آنکه نویسنده باور دارد نمی‌شود دفاع مقدس را درست و عمیق شناخت، مگر آنکه حوادث بیرون از میدان جنگ را نیز در نظر گرفت و به این نکته دقت داشت که حوادث جبهه و پشت جبهه به هم پیوند خورده‌ بودند و آنچه در عرصه سیاسی و اجتماعی می‌گذشت بر صحنه نظامی نیز تأثیر بسیاری می‌گذاشت. از این‌رو صیفی‌کار، به هدف ارائه تصویری جامع از آن روزهای جنگ تحمیلی، تقریباً هر چیزی را که درباره این عملیات و رویدادی مربوط به آن وجود دارد - از اسناد رسمی تا گزارش‌ها و خبرهای مطبوعاتی - در این کتاب جمع‌آوری می‌کند و به برخی حوادث پشت جبهه مانند بمباران مردم روزه‌دار همدان در راهپیمایی روز قدس نیز می‌پردازد.