سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): کتاب «نیایش مهر در ایران» نوشته اسماعیل یغمایی، باستان‌شناس برای نخستین بار نگاه ویژه‌ای به ساختار پیچیده مهرکده‌ها و چگونگی راه‌ یافتن این آیین به کشورهای اروپایی داشته است.

حدود ۳۰ سال پیش اسماعیل یغمایی، باستان‌شناس پس از پیدا شدن یک پیکره یونانی، به کاوش در اطراف محل پیداشدن مجسمه پرداخت تا به بخش‌های نایافته آن دست یابد. در این جست‌وجو او به ساختار مهرکده‌ای از دوره‌ی پارت و ساسانی دست یافت. مهرکده «محمدآباد» دشتستان یگانه مهرکده شناخته شده‌ای بود که متاسفانه پس از سه فصل کاوش یکسره ویران شد. در این زمان او هم‌چنین به کاوش در مهرکده «گوسعیدی» و بررسی مهرکده نیمه ویران «گوگاه» پرداخت.

کاوش این بناها برای نخستین بار ما را با بخش‌هایی از اسرار آیین مهر آشنا می‌کند. این کتاب را انتشارات دادکین، انتشارات تخصصی میراث‌فرهنگی و باستان‌شناسی منتشر کرده است.

آیین مهر، بخشی از روح جهان است که از بطن جغرافیا و فرهنگ ملت ایران برخاسته و فراتر از مرزهای سرزمین‌مان رفته است. برخلاف آن‌که این آیین ریشه‌های عمیق ایرانی دارد، کارشناسان، هنرمندان و باستان‌شناسان اروپایی بسیار بیش از ما درباره‌ی آن تحقیق‌کرده، نوشته‌ و آثار هنری خلق کرده‌اند. آن‌ها با تولید محتوا در طی سالیان دراز این آیین دیرین را از آن خود کرده‌ و به آن بالیدند.

امروزه میترائیسم که برآمده از آیین مهر است، ما را بیش از هر چیز یاد مسیح، سردابه‌های کلیساهای ایتالیایی و آیین‌های یونانی می‌اندازد. این فقدان همواره در آثار مکتوب ایرانی هم دیده شده است. 

به جرأت می‌توان گفت؛ اسماعیل یغمایی نادر باستان‌شناس ایرانی است که درباره این آیین و چگونگی آن در ایران کاوش و پژوهش کرده است و کتاب «نیایش مهر در ایران» که برپایه‌ کاوش‌های باستان‌شناسی نوشته شده، حاصل این تلاش‌هاست. این کتاب تنها مرجع ایرانی است که به چگونگی آیین مهر بر پایه‌ کاوش‌های باستان‌شناسی پرداخته است.

یافته‌های انگشت‌شمار این کاوش‌ها چون پیکره‌ی گلی گاو، هاون سنگی بر کوبیدن گیاه هوم، بخشی از یک ساغر شکسته بلورین، تکه‌ای نمک، مخزن کوچک برای تطهیر و ... همه گواهی است بر چگونگی پرستش مهر در سکوهای نذورات هفتگانه. برابری بسیار مهرکده گوسعیدی با مهرکده سنت کلمنت در رم ایتالیا که در زیر کلیسای سنت کلمنت جای دارد شگفت‌انگیز است.

دستاورد چندین فصل کاوش در محوطه‌ محمدآباد گویای چگونگی پرستش مهر، پیشکشی نذورات و اجتماع مهرپرستان است. انتشارات دادکین اقدام به چاپ و نشر این کتاب کرد تا شاید سنگ‌بنایی باشد برای تحقیق و پژوهش‌ و کاوش بیش‌تر بر آیین مهر در ایران.

کتاب نیایش مهر در ایران (برپایه کاوش‌های باستان‌شناسی در مهرکده‌های دشتستان - برازجان) در 351 صفحه با جلد کالینگور و تصاویر رنگی در پایان کتاب به چاپ رسیده است.