به گزارش خبرگزاي كتاب ايران(ايبنا) جنگ مرو يا جنگ تركمن در سال 1276 ه.ق يكي از وقايع مهم تاريخ ايران در عهد ناصري است. سفرنامه حمزه ميرزا روايتي شيوا و زنده از آن واقعه تلخ است كه راوي ناشناخته آن يكي از فرماندهان ايراني حاضر در جنگ هرات بوده است.
اين كتاب به لحاظ اشتمال بر همه حوادث اين جنگ از زمان حركت اردوي دولتي از مشهد تا هنگام بازگشت بدان شهر كامل‌ترين منبع در اين مورد به‌‌شمار مي‌رود.
«محسن رحمتي» در پيشگفتار كتاب آورده است: روابط ايلات تركمن با دولت مركزي در عصر قاجار و به ويژه جنگ ناشناخته مرو، علي‌‌رغم متون و منابع متعددي كه در اين زمينه به‌جاي مانده هنوز از فرازهاي مبهم و سوال برانگيز تاريخ ايران است. به نظر مي‌رسد كه اين ابهام و تيرگي بستگي به 3 عامل دارد: نخست، عدم انتشار تعداد زيادي از اين منابع كه يا به صورت متن خطي در كتابخانه‌ها نگهداري مي‌شوند و يا هنوز از زبان‌هاي اروپايي و غيرفارسي ترجمه نشده و در دسترس نيست.
دوم، سكوت مورخان و قلم به دستان مزدوري كه براي خوش‌آمد صاحبان قدرت و دارندگان زر، زور و تزوير، به قلب حقايق پرداخته و خيانت را خدمت جلوه داده و خدمت را ناديده گرفته‌اند. چنان كه شكست سنگين جنگ مرو را به عنوان «فتح بعضي قلاع و فرار تركمن‌ها» ثبت كرده‌اند. ناگفته پيداست كه اين شيوه چقدر به اغفال از اين موضوع كمك كرده است و نيت دولت و دربار نيز همين بود چنان كه حتي گزارش لشكرنويس رسمي دربار نيز پذيرفته و مطالعه نشد و دولت همه نيروهاي خود را براي فراموش كردن اين واقعه تلخ به كار گرفت.
سوم مطالعه ناميمون استعمارگران اروپايي در اين قضيه است كه باعث اختلاط و آشفتگي هر چه بيشتر ابعاد مربوط به اين قضيه شده است. در اوايل قرن سيزدهم موقعيت سوق‌الجيشي ايران به عنوان دروازه هند باعث جلب رقابت‌هاي فزاينده استعمارگران شده و ايران را وارد عرصه سياست بين‌الملل كرد. اين امر چنان تاريخ ايران را با مسايل جهاني پيوند زد كه مطالعه و بررسي تاريخ ايران در اين دوره را جدا از فعاليت‌ها و گزارش‌هاي اين استعمارگران نمي‌توان انجام داد.
چاپ نخست سفرنامه حمزه ميرزا در 130 صفحه و با شمارگان هزار و 500 نسخه و بهاي 2 هزار ريال به كوشش نشر تاريخ ايران در دسترس علاقه‌مندان و تاريخ پژوهان قرار دارد.
شنبه ۱۵ فروردین ۱۳۸۸ - ۱۶:۵۶
نظر شما