به گزارش خبرگزاری كتاب ايران(ايبنا)، ضياء موحد در سومين درس‌گفتارها درباره سعدی كه به «سعدی، از صدق تا معنا» اختصاص داشت، گفت: در بررسي سبك گلستان نخستين چيزی كه به ذهن مي‌آيد موسيقي كلام است. اينكه فارسي‌زبانان از قديم داستان‌هاي گلستان را به راحتي به حافظه مي‌سپرده‌اند و بسياری از جمله‌های آن ضرب‌المثل شده، گذشته از ايجاز و فصاحت آنها، به دليل آهنگين بودن آنهاست.
وي كه عصر روز گذشته (13 خرداد) در مركز فرهنگي شهركتاب سخن مي‌گفت به واژگان سعدي اشاره كرد و افزود: منظور از واژگان سعدي مجموعه‌اي از واژه‌ها و عبارت‌هاي عربي و فارسي است كه به اعتبار كميت مجموعه‌اي غني و پهناور است. غناي اين واژگان يكي به دليل تسلط او به زبان عربي و فارسي و ديگر تنوع موضوع‌ها و احاطه او به فرهنگ و ادب اسلامي و ايراني است.
وي خاطرنشان كرد: فرم جزو محتواست و چگونگي بيان، جزو مضمون است. اگر تاريخ را بخوانيد مي‌بينيد كه شاعران بسياري آمده و سروده‌هايي را از خود به جاي گذاشته‌اند. برخي شاهان را مدح كرده و اشعاري را در ستايش آنها سروده‌اند. آنچه در تمام اين رفت و آمدهاي تاريخي مد نظر قرار مي‌گيرد شيوه سعدي است كه ملوكان و درباريان با سعدي محترمانه رفتار مي‌كنند.
نويسنده كتاب «سعدي» خاطرنشان كرد: زبان، شجاعت و آساني شعر سعدي نشان از منزلت اجتماعي او دارد. ترجيع‌بند سعدي را نمي‌توان با هيچ ترجيع‌بندي مقايسه كرد. زبان راحت، روشن و پر احساس سعدي گاهي اوقات به يك اوج بسيار ظريف مي‌رسد.
وي به تاريخ تولد حافظ اشاره كرد و گفت: در منابع مختلف تاريخ تولد حافظ اختلافات بسياري دارد. در تاريخ ادبيات صفا تاريخ تولد حافظ 727 هجري قمري آمده ولي در ايرانيكا 715 ذكر شده و اين تاريخ قطعيت بيش‌تري دارد. خانواده وي ظاهرا اهل شيراز نيستند و بحثي است كه از كوه‌پايه اصفهان و يا كازرون باشند. در 14 سالگي پدر خود را از دست مي‌دهد و به كار خميرگيري در نانوايي مشغول مي‌شود، خانواده فقيري دارد ولي ذوق، استعداد و نبوغ در سرودن شعر در او مشاهده مي‌شود.
وي در ادامه سخنانش خاطرنشان كرد: حافظ در زمان بزرگاني مي‌زيسته كه به شيراز پناه آورده‌اند و در اين دوره تاريخي، حافظ به مجالس درس استادان بزرگ مي‌رود و تسلطي كه به زبان فارسي دارد در این میان بسيار پراهميت است. كمتر شاعري وجود دارد كه اشعار حافظ بر او تأثير نگذاشته باشد.
نويسنده كتاب «آب‌هاي مرده مرواريد» يادآور شد: خوشبختانه زماني كه شيخ ابواسحاق در سال‌هاي 744 تا 758 هجري قمري جلوس مي‌كند، دوره بسيار خوبي براي مردم شيراز و حافظ است و حافظ بهترين دوران عمرش را در اين 14 سال سپري مي‌كند.
وي در ادامه سخنانش افزود: اهل فضل و دانش در كنار حافظ بسيار بودند كه با زبان عربي آشنايي داشتند. حافظ به شيخ ابواسحاق كه اهل هنر و فضل بود علاقه داشت و مي‌بينيم كه در برخي غزلياتش روي سخنش با ابواسحاق است. در اين زمان رسم بوده كه حاكمان را مدح و ستايش كنند، حافظ نيز وظيفه‌بگير حكومت بود و از خزانه برايش حقوق مقرر مي‌شد؛ ولي گاهي اوقات آن مقرري را به او پرداخت نمي‌كردند.
نويسنده كتاب «غراب‌هاي سفيد» خاطرنشان كرد: با آمدن امير مبارزالدين برخي از مدح‌ها به پايان مي‌رسد. امير مبارزالدين سال‌ها بر شيراز حكومت مي‌كند و كسي است كه حافظ تا توانسته او را ملامت كرده و به او طعنه زده است.
وي به مدح‌هاي حافظ اشاره كرد و گفت: حافظ مدح‌هاي بسيار قوي دارد و در اشعارش مي‌بينيم كه معشوق در آن زمان تقريبا مرد انتخاب مي‌شده است. دليلش اين است كه در آن دوره تاريخي ستايش شونده‌هاي حافظ مرد انتخاب مي‌شده و اين دليل انحراف حافظ و يا ديگر شاعران به شمار نمي‌آيد؛ زيرا آن زمان بايد مردان را مدح مي‌كردند و اين مسأله به آن زمان تاريخي برمي‌گردد.
مترجم كتاب «نظريه ادبيات» خاطرنشان كرد: دوره امير مبارزالدين همان دوره‌اي است كه از يك آدم لاابالي و خوشگذران به يك انسان خشك و متعصب تبديل مي‌شود و تمام غزليات حافظ رويكردي ديگر مي‌يابد.
وي پرسشي را مطرح كرد كه چرا ما حافظ را دوست داريم؟ و در پاسخ به آن گفت: ما با حافظ زندگي‌كرده و مي‌كنيم، اينكه حافظ در دل مردم رسوخ كرده به همين دليل است. اگر بخواهيد تأثير را در بيان حافظ ببينيد بايد اشعار او را در دوره‌هاي مختلف تاريخي بررسي كنيد: آنچه در دوره امير تيمور، شاه شجاع و امير مبارزالدين بر او گذشته است.
موحد به طنز در اشعار سعدي اشاره كرد و گفت: سعدي با طنز برخي از قضايا را مطرح مي‌كند و اين صراحت از سعدي در برخي از ابيات او به روشني نمايان است. همچنين گريز به باده در اشعار سعدي مشخص است و نشان مي‌دهد كه سعدي چرا در اشعارش به باده گريز زده است.
وي به دلتنگي‌هاي حافظ اشاره كرد و گفت: دلتنگي‌هاي حافظ خاص اوست و با وجودي كه دوران زندگي براي سعدي از بسياري لحاظ سخت است، ولي مي‌بينيم كه غزليات حافظ درد و رنج را به همراه دارد؛ نه غزلیات سعدی.
اين استاد دانشگاه به تفاوت اشعار سعدي و حافظ اشاره كرد و گفت: غزليات سعدي عاشقانه است. حافظ هم غزل را عاشقانه شروع مي‌كند ولي در نيمه راه پر از ابهام، ملامت، احراز دل‌تنگي و درد و رنج می‌شود. البته سعدي نیز ابياتي اين چنيني دارد؛ ولي تعداد آنها بسيار اندك است.
وي افزود: مدح و ستايشي كه در اشعار حافظ مي‌بينيم زبان محافظه كارانه نيست بلكه تأثير زمان و دوره‌هاي تاريخي بر اوست. اينكه غزليات حافظ در چه دوره تاريخي سروده شده در بررسی شعر او بسيار مهم است.
اين شاعر در پايان سخنانش گفت: هيچ شكي نيست كه نگار من كه به مكتب نرفت و خط ننوشت را حافظ براي شاه شجاع سروده است؛ ولي آن را به شكلي مطرح مي‌كند كه تعبيرهاي بسياري دارد. اين مسأله بين وحدت و كثرت جاي گرفته و قابليت اطلاق و تعميق دارد كه حافظ آن را به بي‌نهايت رسانده است.
سومين درس‌گفتارها درباره سعدي كه به «سعدي، از صدق تا معنا» اختصاص داشت عصر روز چهارشنبه 13 خرداد با حضور علاقه‌مندان به اشعار سعدي در مركز فرهنگي شهركتاب برگزار شد.
پنجشنبه ۱۴ خرداد ۱۳۸۸ - ۱۲:۵۳
نظر شما