يكي از مسائلي كه مانع ارتباط برقرار كردن مخاطب كودك و نوجوان با كتاب ميشود، انتخاب نادرست زبان از سوي نويسنده يا مترجم است كه باعث ميشود مخاطب به ويژه در گروه سني كودك و نوجوان، با خواندن تنها يك صفحه از كتاب، آن را كنار بگذارد. ایبنا در گفتوگو با دو تن از فعالان ادبایت کودک به بررسی قوت و ضعفهای استفاده از زبان محاوره در ادبیات این گروه سنی پرداخته است.
یوسفی: مخالفت با زبان محاوره بینتیجه است
محمدرضا يوسفي نويسنده كتابهاي كودكان و نوجوانان با بيان اينكه تاكنون در ترانههاي كودكان از زبان محاوره استفاده شده است، ميگويد: تجربه عملي نشان ميدهد كه با وجود مخالت برخي نويسندگان و شاعران، زبان محاوره مورد توجه كودكان قرار گرفت. البته اين اتفاق در حوزه قصه و داستان كمتر رخ داده چون ادبيات مكتوب كاربرد زبان محاوره را كمرنگ ميكند.
يوسفي همچنين معتقد است: سواد و توانايي خوانش كودك به كتاب درسي وابسته است. به همين دليل در اغلب موارد داستانها به شكل مكتوب نوشته ميشوند. در حالي كه نويسنده بايد با توجه به داستان زبان معيار يا محاوره را انتخاب كرده و در هر جا كه لازم است براي مخاطب كودك و نوجوان درباره اين واژه ها توضيح دهد.
اين نويسنده درباره كاربرد زبان محاوره در آثار خود مي گويد: من در برخي داستانهايم زبان محاوره را به گونهاي به كار گرفتم كه ساختار اصلي متن مبتني بر ادبيات مكتوب است و اين نوع ادبيات بر زبان محاوره غالب است. بنابراين نميتوان به طور قطع گفت كه به دليل پايبندي به ادبيات مكتوب، نبايد زبان محاوره را در آثار كودكان و نوجوانان به كار برد؛ بلکه نويسنده در هر شرايطي بايد با توجه به ساختار متن، زباني را انتخاب كند كه بيش از ديگري موضوع مورد نظر نوييسنده را به خواننده انتقال دهد. در حقيقت ساختار، زبان را انتخاب ميكند.
ورزی: در ترجمه کار دشوار میشود
كاتارينا ورزي مترجم و منتقد ادبيات كودك و نوجوان درباره استفاده از زبان محاوره در آثار كودكان و نوجوانان معتقد است: به كار بردن زبان محاوره در كتابهاي كودكان و نوجوانان با وجود موانع و مشكلاتي كه دارد، ميتواند به نويسنده در بيان ويژگيهای شخصيتها كمك كند. لهجهها، زبانها و طرز حرف زدن شخصيتها اگر به درستي توسط نويسنده استفاده شوند، ميتواند در ارتباط برقرار كردن مخاطب با كتاب مفيد باشد.
ورزي درباره تفاوتهاي استفاده از زبان محاوره در آثار كودكان با نوجوانان ميگويد: در آثار كودكان استفاده از زبان محاوره و شكسته كمي مشكل است. چون كودك در حال زبانآموزي است و تجربه خوانش ندارد. در حالي كه نوجوانان حتي واژههاي شكسته را نيز درك ميكنند و نويسنده بايد با توجه به ساختار داستان زبان محاوره را براي بيان ويژگيهاي هر شخصيت داستان استفاده كرده و جايگاه اجتماعي شخصيتها را نشان دهد.
اين منتقد ادبيات كودكان و نوجوانان همچنين ميافزايد: در زندگي عادي نيز هر شخصيت ويژگيهايي دارد كه از نوع حرف زدنش مشخص ميشود. بنابراين نويسنده و مترجم بايد با آگاهي، زبان محاوره را به كار گيرد. اما به هر حال در ترجمه كار دشوار ميشود. چون مترجم بايد با زبان محاوره كشور نويسنده نيز آشنا باشد و از آن به خوبي در ترجمه كتاب استفاده كند.
نظر شما