دكتر ايرج افشار، پژوهنده و مصحح نام آشناي متون كلاسيك فارسي، در واپسين فعاليت ادبياش، متن "فرخ نامه"، اثر گرانسنگ ابوبكر مطهر جمالي يزدي را تصحيح و منتشر كرده است.
قرن شش هجري از مهمترين ادوار فرهنگي و ادبي ايران محسوب ميشود. خاقاني، ابوالعلاء گنجوي، فلكي شرواني، جمالالدين عبدالرزاق اصفهاني و پسرش كمالالدين اسماعيل و سنايي و بسياري ديگر از شاعران و انديشمندان ايراني ، همگي بخش عمده زندگي خود را در اين قرن گذراندهاند. كافي است براي درك بهتر اهميت قرن شش در شكل گيري فرهنگ ايراني ، نگاهي به تاريخ ادبيات ايران استاد ذبيح الله صفا انداخت.
قرن شش، دوره ثمر دادن تجربيات ادبي سه قرن گذشته است. نثر به پختگي ميرسد، شعر فارسي قدرت خود را نشان مي دهد و سبك هاي تازه در آن شكوفا مي شوند ، فلاسفه بزرگي چون فارابي و ابنسينا در قرن هاي پيش ظهور كردهاند، عرفان ايراني با بزرگاني چون بايزيد بسطامي و ابوالحسن خرقاني و ابوسعيد ابوالخير و برادران غزالي به اوج رسيده و در نهايت، بازماندگان غير مسلمان مردم اقصي نقاط ايران ، در همين قرن به اسلام ميگروند.
"فرخ نامه" در همين دوره اوج فرهنگي نوشته شده. در قرني كه پايه ظهور بزرگان قرن 7، چون سعدي و مولانا و شمس تبريزي است.
آن گونه كه استاد ايرج افشار در مقدمه نوشتهاند، مولف در تدوين كتاب به آثار دانشمنداني چون محمدبن زكرياي رازي، بيروني، ابن سينا، عطارد حاسب، عمر خيام، كيخسرو شيرازي، هرمزد، شغيوثا و يعقوب كندي نظر داشته است. با اين حال براي مطمئن ساختن خواننده از آن چه مي گويد ، در يكجا هم ذكر مي كند كه : من خود آزمودم.
افشار معتقد است كه: نشر همه متون قديمي زبان فارسي، از وظايف و تكاليف قطعي ما ايرانيان است. اگر هم چنين كتابهايي، محتوي عقايد خرافي و نكات نيمه علمي و حتي غيرعلمي باشد، از لحاظ تحقيق در تاريخ علوم تجربي و نحوه تفكر و تعقل علمي پيشينگان، انتشار اين نوع متون، كاري موجه و كاملا معقول و صحيح است.
افشار به لغتهاي نادر و با ارزش "فرخنامه"، ذيل عنوان "نوادر لغوي" اشاره و آنها را در چند دسته مشخص ميكند. يكي از اين نوع تركيبات، تركيباتي هستند كه در زبان وجود داشتهاند و به تدريج، حذف شدهاند. واژههايي چون: آژخ، كش، درن، هرشه، تخمه، بوشاسب، مند (فك)، وارن، كالوج، شتالنگ، مانگ، ناخنه، سخاله.
نمونهاي از نثر اين كتاب، ذيل مدخل «غوك»:
غوك جانوري آبي است و در خشك زندگاني نتواند كرد. و اگر او را به دستاندر گيرند و بمالند آتش اندر دست گيرد نسوزد. و اندرو خاصيت است.
اگر غوكي را به دو نيم كنند، نيمهاي به سايه خشك كنند و نيمهاي به آفتاب، آنك به آفتاب خشك كرده باشند پازهر بود، و آنك به سايه خشك كرده باشند زهر قاتل بود.
"فرخ نامه" در شمارگان 2000 نسخه، با قيمت 6600 تومان توسط انتشارات امير كبير در بهار 1386 منتشر شده است.
نظر شما