به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، روز سه‌شنبه، نیمه ماه رمضان سال سوم هجری، اولین فرزند حضرت علی علیه‌السلام و حضرت فاطمه سلام‌الله علیها در مدينه به دنیا آمد. پس از ولادت ايشان، نامگذاری از جانب مادر به پدر، و از او به رسول خدا محوّل شد و آن حضرت هم منتظر نامگذاری پروردگار ماندند. تا این که جبرئیل، امین وحی فرود آمد و گفت: «خدایت سلام می‌رساند و می‌گوید چون علی برای تو همانند هارون برای موسی است، نام فرزندش را نام فرزند حضرت هارون علیه السلام یعنی شبّر قرار ده!» 

رسول خدا(ص) فرمودند: «زبان من عربی است و شبّر، عبری است.» و جبرئیل گفت: «شبّر در زبان عرب به معنای "حسن" است.» تنها کنیه‌ آن حضرت «ابو محمد» و مشهورترین القابشان «سیّد»، «سبط» و «تقی» است.

امام حسن مجتبي(ع) از دوران جد بزرگوارشان بيشتر از چند سال درك را نكردند، زيرا ايشان تقريبا هفت سال داشتند كه پيامبر اسلام(ص) رحلت كردند. ايشان پس از درگذشت پيامبر(ص) تقريبا سى سال در كنار پدرشان، امير مومنان علي(ع) بودند و پس از شهادت على(ع)، در سال 40 هجرى به مدت 10 سال امامت امت اسلام را بر عهده داشتند و سال 50 هجرى با توطئه معاويه بر اثر مسموميت در سن 48 سالگى به درجه شهادت رسيدند.

مهمترین حادثه زندگی امام حسن علیه‌السلام جریان صلح معاویه با آن حضرت است. امام(ع) صلحشان را حجتی بر آیندگان بيان كرده‌اند. 

كريم اهل‌بيت(ع)، بر اساس شهادت تاريخ و منابع مكتوب تاريخ اسلام، فردى سخت شجاع و با شهامت بودند و هرگز ترس و بيم در وجودشان راه نداشت. ايشان در راه پيشرفت اسلام از هيچ‌گونه جانبازى دريغ نمى‏ورزيدند و همواره آماده مجاهدت در راه خدا بودند.

اين امام همام در دو جنگ بزرگ از نبردهاي صدر اسلام حضور داشتند. در جنگ جمل، در ركاب پدرشان، امير مومنان(ع) در خط مقدم جبهه مي‌‏جنگيدند و از با سبقت از ياران دلاور و شجاع على(ع) بر قلب سپاه دشمن حملات سختى مي‌كردند. آن بزرگوار در جنگ صفين نيز، در بسيج عمومى نيروها و گسيل داشتن ارتش امير مومنان(ع) براى جنگ با سپاه معاويه، نقش مهمى داشتند.

به استناد منابع و كتاب‌هاي گوناگون ديني، مناظرات و احتجاج‌هاى مهيج و كوبنده حضرت مجتبى(ع) با معاويه، مزدوران و طرفداران او نظير عمرو عاص، عتبه بن ابى سفيان، وليد بن عقبه، مغيره بن شعبه و مروان حكم از بي‌نظيرترين مباحث ايشان است.

حضرت مجتبى(ع) پس از انعقاد پيمان صلح كه قدرت معاويه افزايش يافت و موقعيتش بيش از پيش تثبيت شد، بعد از ورود معاويه به كوفه، برفراز منبر انگيزه‌هاى صلحشان و امتيازات خاندان على(ع) را بيان و آنگاه در حضور هر دو گروه با اشاره به نقاط ضعف معاويه با شدت و صراحت از روش او انتقاد كردند. عملکرد دشمن‌شکن حضرت پس از صلح چنان قدرتمند بود که معاویه را به فکر شهادت آن حضرت انداخت.

با وجود شخصیت منحصر به فرد امام حسن علیه‌السلام، متأسفانه مقدار سخنانی که از ايشان باقی مانده، اندک است و این به دليل فشارهای غاصبان خلافت و بنی‌امیه است.  سخنانی که از حضرت به دست ما رسیده، در سه قالب «اشعار»، «احتجاجات» و «احادیث» هستند. که گونه سوم، گاه به صورت سخنرانی و گاه به صورت پاسخ به سوال یا جواب نامه‌ای بوده است. «پاسخ امام حسن علیه السلام به نامه تسلیت دخترش»، «گریه امام حسن علیه السلام هنگام رحلت»، «روایتی در باب پول خواستن»، «پاسخ امام حسن علیه السلام به طعنه مرد یهودی»، «سخنان امام حسن علیه السلام در حضور امیرالمومنین»، «نصایح امام حسن علیه السلام قبل از وفات» و «سخنان امام مجتبی علیه السلام پس از شهادت پدر» از احاديث برجاي مانده از اين بزرگوار به شمار مي‌رود.

دومين پيشواي شيعيان(ع) در سن 48 سالگي در اثر مسموميت با زهرى كه همسرشان، جعده(دختر اشعث بن قيس) به دليل وسوسه و دسيسه معاويه به ايشان خوراند، به شهادت رسيدند. پيكر مطهر ايشان در قبرستان بقيع در نهايت مظلوميت به خاك سپرده شده است.

درباره وقايع دوران زندگي و كرامت‌هاي اين امام همام كتاب‌هاي متعددي به ويژه در سال‌هاي اخير تأليف و منتشر شده‌اند كه برخي از مهمترين اين آثار عبارتند از:

ـ زندگانی امام حسن مجتبی(ع)/ منصور کریمیان/ اشرفی / 1381 

ـ فرهنگ سخنان امام حسن مجتبی(ع)/ محمد دشتی/ امیرالمومنین(ع) / 1382 

ـ زندگانی چهارده معصوم، امام حسن(ع)/ علی نوری / جهانتاب / 1382

ـ سرچشمه معرفت، گلچینی از آیات قرآن، کلمات چهارده معصوم(ع) و سخنان امام راحل(ره) در 140 عنوان /سیدفضل‌الله میرشفیعی‌خوانساری/ امام حسن مجتبی(ع) / 1381 

ـ فلسفه صلح امام حسن مجتبی علیه السلام/ علی راجی/ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم/ دفتر انتشارات اسلامی/ 1381

ـ اهل‌البیت(ع) نقطه التقاء المسلمین/ زهیر سلیمان/ امام حسن مجتبی(ع) / 1382 

ـ فرهنگ سخنان امام حسن مجتبی(ع)/ محمد دشتی/ امیرالمومنین(ع) / 1382

ـ معجزات امام حسن مجتبی(ع)/ حبیب‌الله اکبرپور، حمید عجمی (مترجم)، محبوبه درویشان حقیقی(مترجم)/ الف / 1383

ـ معجزات امام حسن مجتبی(ع)/ حبیب الله اکبرپور، حمید عجمی(مترجم)، محبوبه درویشان حقیقی(مترجم)/ الف / 1383

ـ زندگانی امام حسن مجتبی(ع)/ سیدهاشم رسولی‌محلاتی/ بوستان کتاب قم / 1383

ـ علل و نتایج صلح امام حسن(ع)/ محمدجواد فضل‌الله، حسینعلی تاجیک اسماعیلی، سیدحسن طیبی/ آیینه زمان / 1383

ـ زندگانی امام حسن مجتبی(ع)/ حسین عمادزاده/ اسوه / 1383
ـ زندگانی حضرت امام حسن مجتبی(ع)/ حمیدرضا کفاش/ عابد/ 1383
ـ گل پیامبر؛ حضرت امام حسن مجتبی(ع)/ حسین صالح، غلامرضا آبروی (ویراستار)، فاطمه نصیری‌فرد (نقاش)، سعید گایینی (نقاش)/ حضور/ 1384 

ـ جشنواره مقالات برگزیده امام حسن مجتبی(ع)/ محمد سمیعی و حسینعلی طاهری / صبح صادق / 1384 

ـ امام حسن(ع) الگوی زندگی/ حبیب‌الله احمدی/ فاطیما / 1384 

ـ قصه‌های امام حسن(ع)/ رضا کریمی/ نسیم حیات / 1385 

ـ مهربان چهارم امام حسن(ع)/ مجید ملامحمدی، محمدحسین صلواتیان (تصویرگر)/ پیام آزادی/ کتاب‌های پرنده / 1385

ـ چهل حدیث از امام حسن(ع)/ شراره شرفی (به اهتمام)/ جلیل / 1385
ـ سیره امام حسن مجتبی(ع)/ رضا کریمی/ نسیم حیات / 1385

ـ امام حسن مجتبی(ع)/ فرشته منعمی (تصویرگر)، ناصر محمدی (تهیه و تنظیم)، رضوان داستانپور (شاعر)/ اکرام / 1385

ـ امام حسن مجتبی علیه السلام/ حسین میرزائی / تکسوار حجاز / 1386 
ـ مثل نو بهار؛ امام حسن مجتبی(ع)/ مهدی وحیدی‌صدر (شاعر)، فرشته منعمی (نقاش)/ عروج اندیشه / 1386 

ـ اسوه صبر و بردباری؛ امام حسن(ع)/ سعید قانعی / چلچله / 1386

ـ یک کهکشان تنهایی؛ زندگانی امام حسن(ع)/ محسن پارسا، علی محمدی (تصویرگر)/ سپیده / 1386 

ـ زندگانی امام حسن مجتبی(ع)/ سیدهاشم رسولی‌محلاتی/ دفتر نشر فرهنگ اسلامی/ 1386

ـ فضایل امام حسن مجتبی(ع)/ محمدرضا سعادتی‌راد/ نورالکتاب / 1387 

ـ مظلوم آل عبا امام حسن مجتبی(ع)/ سیدعبدالله حسینی‌کاکی‌دشتی/ موعود اسلام / 1387 

ـ سیره اخلاقی امام حسن مجتبی(ع)/ سیدمحمدرضا غیاثی‌کرمانی/ حضور / 1387

ـ آسمان دوم؛ امام حسن مجتبی(ع)/ سیما بروجردی و عباسعلی سپاهی‌یونسی (شاعر)/ انصار/  1387

ـ اسرار صلح امام حسن(ع)/ حسین نصیری نمین، یونس نصیری نمین (ویراستار)/ عادل / 1387 
 
ـ دورنمایی از زندگی امام حسن(ع)/ علی کرمی‌فریدنی/ نسیم انتظار / 1387

ـ مظلوم آل عبا امام حسن مجتبی(ع)/ سیدعبدالله حسینی‌کاکی‌دشتی/ موعود اسلام / 1387

ـ امام حسن(ع)؛ سخنان نیک/ سپیده خلیلی، سعید رزاقی (تصویرگر) / لوح دانش/ 1387 

ـ 40 پرسش در محضر امام حسن(ع)/ علیرضا زکی‌زاده‌رنانی/ حدیث نینوا / 1387