سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): دکتر شاهین آریامنش، گرآورنده جشن‌نامه «رایت منصور» در مراسم نکوداشت سیدمنصور سیدسجادی، باستان‌شناس سرشناس ایرانی که دوشنبه ۲۹ آبان‌ماه ۱۴۰۲ در تالار موزه اسلامی موزه ملی ایران برگزار شد، گفت: در عرصه باستان‌شناسی هر ساله کاوش‌هایی انجام می‌گیرد اما همه این کاوش‌ها به دستاورد ملموس و ارزنده نمی‌انجامد. اما هستند کسانی که شروع می‌کنند به کاویدن و با یک اندیشه کارشان را جلو می‌برند و چیزی فراتر از یک کار ساده انجام می‌دهند. برخی اشیاء در موزه ملی پیشینه درستی ندارد. باستان‌شناسی که آن را کاویده محوطه را به خوبی جلوه‌گر نساخته است.
وی افزود: باستان‌شناسانی را که با اندیشه‌ای به بررسی و کاوش می‌پردازند را می‌توانیم باستان‌شناسان مولف بنامیم. در پس هر مقاله و کتابی اندیشه‌ای نهفته است. در مورد سیدمنصور سیدسجادی چند ویژگی برجسته وجود دارد. وی قلمش در جهت تحکیم وحدت ملی ایرانی به کار گرفته می‌شود. از دیدی فراتر به ایران می‌اندیشد. باستان‌شناس مولف ایرانی برای شناساندن ایران از مرزهای امروزی فراتر می‌رود. با ایران‌شناسان نادر ایرانی که یک چهارچوب ذهنی و نظری دارند، همکاری می‌کند. در برابر باستان‌شناسان ایران‌ستیز بررسی و کاوش باستان‌شناسی ابزاری برای شناسایی ایران و فرهنگ ایران است.
آریامنش بیان کرد: عده‌ای فقط کاویدن خاک می‌دانند اما دکتر سیدسجادی نشان داد که باستان‌شناسی فقط این نیست. یکی از آثاری که از شهرسوخته در دوره ایتالیایی‌ها به دست آمد پویانمایی‌های شهرسوخته بود که سیدسجادی با دید باستان‌شناسانه این را به جامعه عمومی و جهانی شناساند. تخت نرد هم قبلاً به دست آمده بود و او با پژوهش‌هایی که انجام داد متوجه شد ایرانیان گوهر هنرشان از دیرباز در ایران جاری بوده است. عمل جرایی در شهرسوخته نیز بسیار مهم است و پژوهش‌های دکتر سیدسجادی این را به همگان شناساند. ایرانیان از دیرباز افزون بر گوهر هنر به گوهر انسانیت نیز آراسته بودند. نگاه کردن به جهان ایرانی، امروز خیلی به آن پرداخته می‌شود ولی در گذشته این گونه نبود. زمانی که او در شهرسوخته شروع به کاویدن کرد، از مرزهای سیاسی فراتر رفت و چراغی که ورجاوند و شهریار عدل روشن کرده بودند را روشن نگه داشت که امیدواریم فروزان بماند.
وی در ادامه گفت: قبل از ثبت جهانی شهر سوخته این محوطه با تلاش‌های دکتر سیدسجادی شناسانده شده بود. باستان‌شناس و ایران‌شناس ایرانی تا زمانی که به این خاک پایبند است، در عرصه جهانی و ایران می‌درخشد. اما ارتباط که گسسته شود دیگر فروغی نخواهد داشت. به همین دلیل بسیار درخشیدند و خاک ایران را فروغی بخشیدند. سیدمنصور سیدسجادی با اینجایی بودن و ریشه داشتن در ایران و پژوهش‌هایی که انجام داد همواره رایت سرفراز ایران را برافراشت.
سیدسجادی ایثارگر بودن در برابر کشور هویت ما را معرفی می‌کند
در این نشست همچنین جلیل گلشن، پیشکسوت باستان‌شناسی گفت: در سال ۷۵ جلسه‌ای در زاهدان با استانداری داشتیم که دکتر سیدسجادی نیز به همراه باستان‌شناسان ایتالیایی حضور داشت. اوایل انقلاب این‌گونه بود که هیئت‌های زیادی در تپه‌های بنام مانند شوش، شهرسوخته و… مشغول کار بودند. در سال ۶۰ با همه قطع رابطه شد و کشور در دست ایرانی‌ها قرار گرفت. آن زمان تصمیم گرفتیم تمام محوطه‌های مهمی که در ایران وجود دارد و از خارجی‌ها بازپس گرفته شده است، را راه‌اندازی کنیم و بگوئیم که ما می‌توانیم و به همکاران خودمان باور داریم.
وی افزود: نحوه کار را با سیدسجادی در میان گذاشتم. با خوشرویی اعلام آمادگی کرد و از سال ۷۶ تاکنون به صورت مستمر حفاری ادامه پیدا کرد. ما فقط باستان‌شناس منظور ما نبود بلکه می‌خواستیم کسی باشد که عاشق ایران و توانمند باشد. ما به همه اینها باور داشتیم. رمز موفقیت این است اگر به همکاران باور داشته باشیم، همه افراد جان خویش را نیز می‌دهند. همه تعاریف برای دکتر سیدسجادی را باور دارم. ایثارگر بودن در برابر کشور هویت ما را معرفی می‌کند.
گلشن بیان کرد: سایت کاری شهرسوخته وسط یک بیابان است. در چهل یا پنجاه کیلومتری مرز افغانستان قرار دارد. حفاظ اینها در زمان کاوش تنها یک سیم خاردار بود. همکاران زن و مرد در آنجا مشغول کار بودند. بادهای صدوبیست روزه که می‌وزید، تا یک متری دید نداشت. زمانی بود که سختی شرایط کار برای مشاغل مختلف تعیین می‌کردند. تعیین سختی شرایط کار باستان‌شناس با من بود، در شرایطی این سختی کار تعیین شد که ۳۰ درصد به آن تعلق گرفت. باستان‌شناس ایثارگر است.
وی در ادامه گفت: حفاری جیرفت که شروع شد، به این شکل بود که قاچاقچی‌ها مسلط بودند و اشیاء خارج می‌شد. خانم دکتر چوبک یکی دیگر از همکاران ما بود. در اوایل جنگ باز همین مسائل را داشتیم، موزه‌های آبادان و شوش در معرض خطر قرار داشت که بدون هیچ چشمداشتی اشیاء را برداشتند و آوردند و در محل امنی قرار دادند. سیدسجادی در چنین شرایطی کار کرد. او در کارش پژوهش می‌کرد. باید اول به افراد باور داشته باشیم، از آنها حمایت کنیم و تمام افراد اگر شرایط فراهم نشود، مقصر ما هستیم.
سیدسجادی انسان شکیبا و بسیار بخشنده‌ای است
دکتر محمدرضا میری در ادامه این نشست گفت: خاطره‌ای از دکتر نگهبان دارم. من ورودی سال ۱۳۵۲ دانشگاه هستم. گفتند که سال اولی‌ها نماینده انتخاب کنند که من به عنوان نماینده انتخاب شدم. سال بعد هم به عنوان کاپیتان و عضو انجمن دانشگاه انتخاب شدم. ارتباط ما با مسئولین دانشگاه ارتباط کاری بود. با خبر شدیم که از دانشگاه مشهد دانشجویان به خارج اعزام می‌شوند. درخواست برای اعزام دانشجو به خارج را در طی یک نامه اداری با دکتر امیرارجمند مطرح کردم. اما خبری از جواب نشد. به صورت حضوری پیگیر نتیجه نامه شدم. زمانی که به حضور استاد رسیدم به من گفت تو کشور خودت را می‌شناسی که می‌خواهی به خارج بروی؟ نام دو محوطه باستان‌شناسی را از من پرسید اما نمی‌دانستم متعلق به کجاست. امیرارجمند گفت: این آثار محوطه‌های باستانی اسناد هویتی و شناسنامه این کشور است. امثال شما باید این اسناد را کشف و معرفی کنید.
وی افزود: خوشحالم که بگویم امروز جمع شدیم تا از دانشمندی قدردانی کنیم که نه تنها همتراز دکتر نگهبان است بلکه با ۳۵۰ مقاله و کتاب مرجع است و می‌تواند برای جوانان ایران راهنما باشد. عمده این چهار دهه را به کار در شهرسوخته پرداخته است. اولین کتاب در مورد قنات کاریز کار دکتر سیدسجادی است. رمز موفقیت‌های سیدسجادی این‌گونه است که بسیار هوشمندانه از رسانه استفاده کرد، او متوجه بود که اگر می‌خواهد شهرسوخته به جایی برسد نباید رسانه را فراموش کند.
میری بیان کرد: برنامه انیمیشنی در حال آماده‌سازی است که این برنامه اهمیت و احترام میراث فرهنگی را به کودکان می‌آموزد. ویژگی دیگر سیدسجادی این است که از دانش میان‌رشته‌ای استفاده می‌کند. انسان شکیبا و بسیار بخشنده‌ای است. در ترکیب هیئت کاوش افراد موثر و مفید را انتخاب می‌کند. از هر پیشنهادی که به نظر می‌رسد، می‌تواند مفید باشد، استفاده می‌کند. تحلیل و تفسیری که از اشیاء دارد، چشم مصنوعی و… در سایه چشمان تیزبین او و استفاده درست از رسانه معرفی شد.
سیدسجادی از علوم میان‌رشته‌ای استفاده کرد
دکتر روح‌الله شیرازی، باستان‌شناس طی پیامی که به این آئین بزرگداشت فرستاد، گفت: سیدمنصور سیدسجادی بیش از پنجاه سال از عمر خود را صرف پژوهش‌های باستان‌شناسی و میدانی کرد. اولین آشنایی من با استاد در سال ۱۳۷۵ در «همایش استان‌شناسی سیستان و بلوچستان» اتفاق افتاد. وی نیز یکی از دعوت‌شدگان به این همایش بود. سعی می‌کرد تا جایی که امکان دارد به شرکت‌کنندگان در همایش اطلاعات باستان‌شناسی بدهد.
وی افزود: من قبل از آشنایی از آثارش در پایان‌نامه خودم استفاده کرده بودم و این نخستین آشنایی من با وی بود. کاوش در سال ۱۳۷۶ آغاز شد و من یکی از کسانی بودم که به این هیئت کاوش پیوستم و به مدت پنج تا شش سال طول کشید. مهم‌ترین ویژگی‌های استاد پرکاری و فعالیت بیش از حد او در حوزه کارهای میدانی است. از رزومه کاری وی است که در خوزستان، فارس، کرمان، بلوچستان و حتی در ترکمنستان فعالیت‌های گسترده‌ای داشت. او از علوم میان‌رشته‌ای در زمانی که کسی به این مسائل توجه نمی‌کرد، استفاده کرد.
شیرازی بیان کرد: اغراق نیست اگر بگویم که این رویکردها در آن زمان بسیار مرسوم شد. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم سخاوت علمی بیش از حد وی در مقابل پژوهشگرانی است که می‌خواهند از داده‌های علمی استفاده کنند. در مکتب وی شاگردی کردم. در هر حال این فرصت نیکویی است که به مناسبت کتاب «رایت منصور» فراهم آمده و این مجلس که آراسته شده بحث تکریم و بزرگداشت ایشان مطرح است که به فال نیک می‌گیریم.
سیدسجادی برای ایرانی بودن خود ارزش قائل است
در ادامه این آئین دکتر حسین مرادی گفت: درسی که از استاد گرفتم این بود که همیشه قدردان درس‌هایی بود که از بزرگواران و اساتید یاد گرفته بود. درس دوم ارزشی بود که به عنوان یک ایرانی برای خودش و بقیه قائل بود. در مواجهه با همکار ایرانی و خارجی همیشه حق را به همکار ایرانی می‌داد. سیدسجادی خود را عمیقاً ایرانی می‌داند و برای ایرانی بودن خود ارزش قائل است. تا جایی که ممکن است فارسی صحبت می‌کند. میراث بزرگی در وجود همه ما هست و آن ایرانی بودن ماست. بسیار جهاندیده است و هنوز هم از او می‌آموزم. باستان‌شناسی یک فرهنگ است و می‌تواند یک ابزار باشد که به وسیله آن به خودمان شخصیت بدهیم.
در پایان به دلیل سال‌ها فعالیت باستان‌شناسی سیدمنصور سیدسجادی هدایایی به وی اهدا شد و وی از برگزارکنندگان این مراسم سپاسگزاری و از حضار دعوت کرد تا در نمایشگاه عکس شهرسوخته که سه‌شنبه هفتم آذرماه ۱۴۰۲ در موزه ملی ایران برپا خواهد بود، بازدید کنند.
نظر شما