سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، یکی از بهترین راه‌های ترویج کتاب و کتابخوانی این است که کتاب‌ها به درستی به مخاطبان معرفی شوند. مرورنویسی یکی از قالب‌های مهم و اثرگذار در حوزه معرفی کتاب به مخاطبان است که در سطح جهانی نیز مطرح و پرکاربرد است. این قالب نقش مؤثری در ترویج و تبلیغ کتاب‌ها به‌ویژه کتاب‌های کودک و نوجوان دارد. مرتبط با این موضوع با نیلوفر نیک‌بنیاد، نویسنده و روزنامه‌نگار کودک و نوجوان گفت‌وگو کرده و نظر او را درباره اهمیت مرورنویسی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان جویا شدیم. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
- آیا مرورنویسی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان ایران اهمیت و جایگاه خود را پیدا کرده است؟
تا چند سال قبل که رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی آنقدر پررنگ نبود، جایگاه مرورنویسی در ادبیات کودک و نوجوان نسبت به بزرگسال جایگاه پایین‌تری بود؛ زیرا در نشریات چاپی می‌دیدم که گاهی کتابی در حوزه بزرگسال معرفی و مروری بر آن نوشته می‌شود؛ اما در حوزه ادبیات کودک و نوجوان هم تعداد نشریات کمتری نسبت به ادبیات بزرگسال داشتند و هم میزان اهمیت مرورنویسی در آن کمرنگ‌تر بود. خدا را شکر اکنون چندسالی است که هم ناشران، هم مراکز پخش کتاب و همچنین سایت‌های مختلف و شبکه‌های اجتماعی ارزش مرورنویسی در ادبیات کودک و نوجوان را درک کرده‌اند و بهای بیشتری نیز برای آن پرداخت می‌کنند. حتی برخی ناشران سهمیه‌ای از کتاب‌های تازه چاپ‌شان را می‌گذارند تا به دست کسانی برسانند که مرور می‌نویسند و دیگران را برای خواندن آن کتاب تشویق می‌کنند.
- به نظر شما امروزه ضرورت مرورنویسی تشخیص داده شده است؟
به تازگی ضرورت مرورنویسی و وجود مرورنویسان در حوزه ادبیات کودک و نوجوان ما تشخیص داده شده است و روزبه‌روز اوضاع بهتر می‌شود. اگر بتوانیم مرورنویسی را هم یکی از شاخه‌های تبلیغات به حساب بیاوریم اهمیت خیلی زیادی دارد و در حوزه فروش، معرفی و تجدید چاپ کتاب می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. به همین دلیل اخیراً ناشران هم برای مرورنویسی اهمیت قائل می‌شوند و می‌توان گفت که ارزش این کار تشخیص داده شده است: اما نه به طور کامل؛ زیرا همچنان می‌تواند بیشتر و بهتر از این، جایگاه خود را در ادبیات ما پیدا کند.
- در چه بخش‌هایی بیشتر و در چه بخش‌هایی کمتر از مرورنویسی استفاده شده است؟
چیزی که من به عنوان یک مرورنویس احساس کرده‌ام این است که به طور خیلی گسترده‌ای به ادبیات کودک و نوجوان و به‌خصوص به داستان کودک و نوجوان در مرورنویسی اهمیت داده شده است و در این موضوع، باقی کتاب‌های حوزه‌های مختلف در موضوعات و قالب‌های مختلف جایگاه کمتری دارند. با تحقیقات مختصری متوجه می‌شوید که بیشتر کتاب‌های کودک و نوجوانی که برایشان مرور نوشته شده است داستان یا رمان هستند و کتاب‌های شعر در جایگاه بعدی و برای کتاب‌های علمی، دینی، سرگرمی، سفرنامه‌ها و… هنوز خیلی موضوع جا نیافتاده است که می‌توان برای آنها نیز مرور نوشت. به نظر من در حوزه مرورنویسی دوگانگی شدیدی میان کتاب‌های داستانی و غیرداستانی ایجاد شده است.
توجه ناشران به مرورنویسی رابطه مستقیم و خطی با میزان فروش آثارشان دارد. اگر درباره نوجوانان بخواهیم صحبت کنیم خودشان به مرورها دسترسی دارند، مطالب را می‌خوانند و از بین آنها کتاب انتخاب می‌کنند و آن را می‌خرند. درباره کودکان هم والدین، مربیان و هر کسی که برایشان کتاب انتخاب می‌کنند، نگاهی به مرورهای نوشته‌شده دارند. به همین دلیل فکر می‌کنم برای ناشران ضروری است که برای دستیابی به سود مالی و سود معنوی و تجدید چاپ آثارشان جایگاه مرونویسی را درک کنند.
- تفاوت مرورنویسی با نقد کتاب چیست؟
مرونویسی چند تفاوت اصلی با نقد کتاب دارد؛ مرورنویسی یک نگاه کلی به اثر دارد در حالی که در نقد کتاب ما جزئی به اثر نگاه می‌کنیم. در مرورنویسی ممکن است فردی که مرور را می‌نویسد به صورت تخصصی و جزئی‌نگرانه همه ویژگی‌های فنی و ادبی کتاب را نقد نکند، بلکه می‌خواهد خلاصه خوبی که داستان را برملا نکند، ارائه کند تا وقتی کسی مرور را می‌خواند، بداند با چه کتابی مواجه خواهد شد. در مرورنویسی معمولاً دیدگاه مثبت وجود دارد؛ زیرا یکی از اهداف آن تشویق مخاطب به خواندن اثر است و خیلی روی نقاط منفی کتاب تأکید نمی‌شود. نقد کتاب متفاوت است و تمام نکات خوب و منفی را به صورت جزئی و تفصیلی بیان می‌کند. درواقع کتاب را می‌سنجند و هدف نقد کتاب هم تشویق مخاطب نیست و حتی گاهی مخاطبان بعد از خواندن یک اثر نقدهای آن را مطالعه می‌کنند.
- ویژگی‌های یک مرور خوب چیست؟
در مرورنویسی کتاب‌های کودک و نواجوان بهتر است چند نکته رعایت شود؛ یک، اینکه خلاصه‌ای که از کتاب ارائه داده می‌شود طوری باشد که مخاطب را با اثر آشنا کند اما داستان و محتوا را افشا نکند که دیگر مخاطب نیازی به خواندن اثر نداشته باشد. می‌توان در مرورنویسی یک آشنایی کلی با نویسنده، مترجم، تصویرگر و ناشر کتاب ارائه و به نقاط قوت و ضعف کتاب به صورت کلی اشاره کرد. ممکن است در پایان مرورنویسی یک پاراگراف به عنوان توصیه‌نامه وجود داشته باشد که این کتاب برای چه کسانی مناسب است.
- به نظر شما رسانه‌ها در ترویج بیشتر و بهتر قالب مرورنویسی و معرفی کتاب‌ها چه نقشی دارند؟
رسانه‌ها مخصوصاً رسانه‌های اجتماعی اکنون بار نشریات و مطبوعات چاپی را به دوش می‌کشند. به همین دلیل فکر می‌کنم می‌توان گفت بهترین جایی که ناشر یا نویسنده می‌توانند آثارشان را به مخاطبان معرفی کنند، همین رسانه‌ها هستند. درست است که استفاده از رسانه‌های اجتماعی و اینترنت گسترش زیادی پیدا کرده است؛ اما هنوز هم در خیلی از جاها دسترسی به اینترنت وجود ندارد و اگر دسترسی هست این آگاهی وجود ندارد که بچه‌ها مرورها را بخوانند. بنابراین فکر می‌کنم رسانه‌های عمومی‌تر مانند تلویزیون و رادیو جای خوبی باشند برای مرورنویسی‌ها؛ زیرا تقریباً همه کودکان و نوجوانان به آنها دسترسی دارند و فقط مخصوص قشر خاصی که به اینترنت دسترسی دارند، نیست.
باتوجه به قیمت خیلی بالای کتاب‌ها در زمانه کنونی ما شاید اینکه نوجوانی چند کتاب را بخرد و بخواند و بعد متوجه شود که مناسبش بوده است یا خیر، خیلی کار عاقلانه‌ای نیست. به همین خاطر، مرورنویسی کمک می‌کند که مخاطب دید کلی درباره اثر داشته باشد که آیا نوع نگاه نویسنده، موضوع داستان و کتاب را دوست دارد یا خیر. بعد کتاب را بخرد و وقت و انرژی بگذارد برای خواندنش. برای کودکان هم همین‌طور است و والدین و مربیان می‌توانند کاملاً گزینش‌شده کتاب‌هایی را انتخاب کنند و با مطالعه مرورها، کتابی را مناسب با سلایق و اهداف‌شان انتخاب کنند.
اگرچه خیلی از مرورنویسان مطالب‌شان را در صفحات شخصی در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارند؛ اما چیزی که بیشتر دیده می‌شود همین رسانه‌های جمعی هستند. به همین دلیل خبرنگاران نقش پررنگی در جریان‌سازی کتاب و معرفی کتاب‌ها به مخاطبان دارند.
نظر شما