سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): نشست «ساواک؛ فرزند موساد» دوشنبه (بیستم آذرماه ۱۴۰۲) با حضور یعقوب توکلی و محمود بازرگانی با همکاری موزه عبرت و خانه کتاب و ادبیات ایران در موزه عبرت برگزار شد و سخنرانان در این نشست درباره نقش موساد برای کمک به ساواک سخن گفتند و نحوه شکل‌گیری این مجموعه را بررسی کردند.

در ابتدای این نشست یعقوب توکلی بیان کرد: بحث از دو جریان ساواک و موساد که تقریباً خشن‌ترین و زشت‌ترین چهره بشری را در خاورمیانه معاصر به نمایش گذاشتند، بحث شیرینی نیست بلکه تلخ و زننده است. این دو مجموعه و مجموعه‌های مشابه آن به منظور اجرای رفتارهای ظالمانه برای اعمال ظلم، ستم و تحمیل بر ملت‌ها تشکیل شده است. اولین موضوعی که در مورد این بحث مطرح می‌شود عقل تضعیف است چراکه باید کسانی را برای این کار استخدام کنید که توانایی روحی، جسمی و آزار دیگران را داشته باشند.

توکلی ادامه داد: در دوره پس از سقوط عثمانی‌ها و حضور انگلستان در منطقه فلسطین چند جریان مسلط برای آزار، جابه جایی، مهاجرت و ترساندن مردم شکل گرفته بودند. این جریان‌ها چند ملیتی و تحت حمایت دولت‌های مختلف غربی بودند و تمام تجربیات سازمان‌های امنیتی و نظام تضعیف در اختیار این مجموعه‌ها قرار می‌گرفت.

وی افزود: وقتی دولت صهیونیستی شکل گرفت همه تجربه‌های عقل تضعیف جهان غرب در اختیار موساد قرار گرفت. ضمن اینکه صهیونیست‌ها یک فرصت طلایی داشتند که به هیچکس در دنیا پاسخگو نبودند و هیچ قانونی آنها را مورد سوال قرار نمی‌داد. با نگاه به بدنه این سازمان‌ها می‌بینیم هر کدام در یک روشی استاد بودند و همه این روش‌ها به عقبه جهنمی رژیم صهیونیستی متصل می‌شود و در نهایت به ساواک می‌رسد.

توکلی گفت: تا پیش از کودتا، پلیس سیاسی و اداره رکن دوم ارتش نقش اطلاعات را برای دولت بازی می‌کرد. ژاندارمری و شهربانی هم این نقش را برعهده داشتند اما بخش سیاسی رکن دوم ارتش به حساب می‌آمد. با کودتای ۲۸ مرداد فرماندهی نظامی شکل گرفت که وظیفه آنها دستگیری مخالفان رژیم پهلوی از چپ‌گراها، ملی‌گرا و… بود. شیوه‌های خشنی در این فرماندهی وجود داشت و تیمور بختیار رئیس این فرماندهی بود که از رویه‌های خشن و بی‌رحمانه‌ای برای شکنجه استفاده می‌کرد.

وی افزود: شیوه‌های شکنجه در دوره تیمور بختیار طبقه‌بندی دارد؛ شکنجه‌های دوره تیمور بختیار غیر انسانی و شکنجه‌های دوره حسن پاکروان به خاطر فشار افکار عمومی و بدنامی موجود دوره تانی است. نیروهایی که برای گذراندن دوره آموزشی به اسرائیل رفته بودند در دوره نعمت الله نصیری امور کار را به دست می‌گیرند. بنابراین دوره حاکمیت نصیری، دوره شکنجه‌های سازمان یافته و فنی و پیاده کردن آموزه‌هایی است که از موساد آموخته بودند. نحوه کشتن، سرکوب گروه‌های ضربت، محاصره گروه‌ها و خانه‌های تیمی و… تجربه‌هایی بود که از موساد به ساواک منتقل شد.

توکلی با بیان اینکه صهیونیست‌هادر ایران پایگاه‌های دقیقی داشتند، بیان کرد: یکی از این پایگاه‌ها صهیونیست‌های داخل ایران و یهودیان صهیونیستی بودند که با اسرائیل همکاری می‌کردند. بدنه صهیونیست‌های داخل ایران بدنه گسترده‌ای برای جمع آوری اطلاعات بود. شبکه «زیتون» فعالیت‌های مربوط به اهداف بین‌المللی رژیم صهیونیستی را هدایت می‌کرد و در خوزستان و اهواز پایگاه داشتند. این شبکه در اهواز حساسیت زیادی نسبت به عراق داشت.

در ادامه این نشست محمود بازرگانی عنوان کرد: بعد از سقوط رضا خان فضای بازی در کشور ایجاد شد چرا که در دوره او محدویت‌هایی برای گروه‎‌های چپ‌گرا (مارکسیست‌ها) ایجاد شده بود. رضاخان به دنبال حفظ قدرت خود با استفاده از کمک آلمان‌ها بود اما انگلیسی‌ها تصمیم گرفته بودند یک تغییر ساختار ایجاد کنند و محمد رضا پهلوی جایگزین او شد. با این تغییر فضای باز سیاسی در ایران شکل گرفت و گروه‌های مختلف فعال شدند تا اینکه ترور ۱۵ بهمن سال ۱۳۲۷ به وقوع پیوست. عده‌ای از کارشناسان وقوع این ترور را عمدی دانستند؛ به این معنا که فضای باز سیاسی محدودتر و قهوه قهریه را تقویت کنند. به دنبال آن آیت الله کاشانی تبعید و عده‌ای از افراد مذهبی دستگیر می‌شوند.

بازرگانی ادامه داد: با عنایت به اینکه مبارزه قهری با مخالفان به نحوی سازماندهی شده صورت نمی‌گرفت، آمریکایی‌ها برای ساقط کردن دولت دکتر مصدق به خاطر ملی شدن صنعت نفت از روش‌های مختلفی بهره می‌گرفتند. بنابراین فضایی ایجاد شد تا یک سیستم مبارزه منسجم شکل بگیرد. طرح و مانیفستی که برای شکل گیری ساواک نوشته شده بود در ظاهر برای بررسی و تصویب به مجلس شورای ملی ارسال می‌شود. این درحالی است که زیربنای این کار از قبل چیده شده بود. باید بدانیم موساد و اسرائیلی‌ها چقدر در شکل‌گیری ساواک و نوشتن مانیفست ساواک نقش داشتند.

این محقق با بیان اینکه ساواک در وهله نخست با هدف خوشبینانه مبارزه با افراد جدایی طلب و مخالف تمامیت ارضی ایران شکل گرفته بود، افزود: این طرح به مجلس ارائه و بلافاصله ساواک در سال ۱۳۳۵ تاسیس می‌شود. ساواک در ابتدا ۹ معاونت برای خود تعریف می‌کند و در ادامه یک معاونت دیگر به آن اضافه می‌شود. کارگزینی، کسب اطلاعات خارجی، امنیت داخلی، حفاظت و کنترل ماموران، مسئول امور فنی، مسئول امور مالی، بررسی اطلاعات خارجی، مسئول ضدجاسوسی، تحقیق و پژوهش و مسئول آموزش از جمله معاونت‌های دهگانه ساواک است. ۹۵ درصد شکل‌گیری ساواک به خاطر امنیت داخلی بود و امنیت داخلی مهمترین معاونت ساواک به حساب می‌آمد.

وی با اشاره به اینکه کلیه تجربه‌های موساد در سرکوب مبارزان فلسطینی، عربی، لبنانی و… در اختیار ساواک قرار می‌گرفت، بیان کرد: روسای مختلف موساد در دوره‌های مختلف تجربه‌های خود را از طریق ادارات «آمان»، «رامان» و «شین بث» در اختیار ماموران ایرانی قرار می‌دادند و بخش پلیس ویژه، بخش ضد جاسوسی، واحد بررسی و تحقیقات و…را به عنوان شرح وظایف ساواک معرفی کردند.

بازرگانی در ادامه درباره کمک‌های موساد به ساواک توضیح داد و گفت: در قالب این کمک‌ها اهداف موساد هم مستتر است. همکاری‌های مشترک با ایران در صورت حمله کشورهای همسایه به ایران، استفاده از افراد متخصص برای سرکوب ناآرامی‌های سیاسی و قومی، ایجاد انبار تجهیزات نظامی و امنیتی اسرائیل در ایران، بهره‌برداری از تجربه‌های تجهیزات نظامی، تبادل اطلاعات نظامی، بهره برداری از مشاوران نظامی اسرائیلی در ایران و… از جمله کمک‌های موساد به ساواک بود.

وی افزود: یکی از موضوعات تاثیرگذار بر ساواک تربیت نیروهای متخصص بود که برای این کار یک دوره پنج ساله را برای آموزش نیروهای خود تدارک می‌دیدند. مهمترین کار ساواک تشکیل کمیته مشترک ضد خرابکاری بود. صهیونیست‌ها بسیار زیرکانه از طریق عبدالکریم ایادی پزشک مخصوص شاه، به دنبال این بودند که اگر منافع آنها تامین نشود از طریق ایادی شاه را به قتل برساند. نفوذ اصلی بهاییان در دربار پهلوی در همین زمان آغاز شد.