به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، سید امیر منصوری صبح پنجشنبه در نشست «سیر تطور نسخ خطی درباره حضرت فاطمه زهرا (س)» در خصوص توصیفات آثار ادبی از حضرت زهرا (س) گفت: در تاریخ ادبی ما آثار ادبی که نامی از حضرت زهرا (س) را در خود جای داده باشند بی‌شمار هستند و به دو دسته تقسیم می‌شوند، اول آثاری که گروهی از شیعیان آنان تولید کرده‌اد و گروه دیگر آثاری که برادران اهل سنت آن‌ها تولید کرده‌اند.

این پژوهشگر نسخ‌خطی اظهار کرد: دسته‌ای که متعلق به اهل سنت است، از قرن ۵ موجود هستند و دسته اول را که ارادتمندان این حضرت و اهل شیعه در طول تاریخ ایجاد کرده‌اند در مدح و منقبت ایشان هستند. اما پیش از همه اینها بنده از منظر فردی که اندکی به نسخ خطی و ادبیات فارسی آگاه است، می‌خواهم از وجه بلاغت این حضرت صحبت کنم، اگر تمام اسناد و مدارک و هرآنچه باقی مانده را کنار بگذاریم و تنها به «خطبه فدکیه» بسنده کنیم، مشاهده می‌کنیم که از قرن دوم هجری به بعد، نسخه‌های خطی بسیاری در آثار ادبی ما متضمن بخش‌هایی از «خطبه فدکیه» هستند.

نقل خطبه فدکیه در کتاب «بلاغات النسا»

سید امیر منصوری با بیان اینکه برخی در داستان فدک تشکیک می‌کنند، تصریح کرد: عده‌ای به نقل آن انتقاد دارند، عده‌ای به وجود آن و.. اما از قدیمی‌ترین منابع ما در این حوزه، ابن‌طیفور است که متوفی سال ۱۲۸۰ است. او در کتاب «بلاغات النسا» کل این خطبه را نقل کرده و نزدیک به ۲۱ نفر از جمله شیخ صدوق تا ابوالفرج اصفهانی نیز این خطبه را نقل کرده‌اند.

این پژوهشگر نسخ‌خطی ادامه داد: اما گروهی دیگر از افراد که این خطبه را نقل کرده‌اند افرادی هستند که در خلال آثار بلاغی آن را نقل کرده‌اند، نظیر عمر الزمخشری یا احمدالفراهیدی.

وی افزود: لذا سیمای این مرد و زن اسوه جهان اسلام در تمام آثار کهنِ ادبی، تاریخی و حدیثی وجود دارد و بزرگان و مفاخر ادبی ما بارها از آنان نام برده‌اند.

سید امیر منصوری با اشاره به کتاب الاحتجاج بیان کرد: قدیمی‌ترین نسخه این کتاب در کتابخانه امام صادق (ع) در اردکان یزد است که شیخ طبرسی برای اقامه‌ی دلایلی برای افراد لجوج در این اثر مهم، سخنان‌شان را با ذکر سند درج کرده‌اند که از جمله این سخنان خطبه فدکیه است.

بعد بلاغی شخصیت حضرت زهرا (س)

وی اظهار کرد: این حضرت یک بعد بلاغی نیز داشته است. ما بارها و بارها به ابعاد مختلف حضرت فاطمه (س) نظیر حق‌طلبی، اندیشه ایشان و … پرداخته‌ایم اما لازم است از منظر بلاغی هم به شخصیت ایشان پرداخته شود. از این منظر در بسیاری از نسخ خطی و آثار ادبی باقیمانده ما ردپایی از ایشان وجود دارد.

رد پای حضرت زهرا در «کیمیای سعادت»

وی ادامه داد: از جمله علمای معتبر اهل سنت و فرقه شافعی، امام محمد غزالی است که در طوس ساکن بوده و اهل سنت اورا حجت الاسلام می دانند، در کتاب کیمیای سعادت که با موضوع آداب مسلمان بودن نوشته شده هم از حضرت فاطمه (س) یاد کرده، در جایی از این کتاب نوشته که از حضرت فاطمه می پرسند زنان را چه بهتر؟ گفت: «آنکه هیچ مرد نبیند و مردی نیز اورا نبیند» این جمله در ظاهر محدود کننده است و به این معنی است که زنان را از حیات اجتماعی کنار بگذاریم اما در واقع به این معنی است که باید روابط بین زنان و مردان دارای حجاب باشد.

منصوری گفت: در جایی دیگر از «کیمیای سعادت» نوشته شده که فردی با حضرت رسول به خانه حضرت فاطمه (س) می روند، وقتی به آنجا می روند می بینند این حضرت بیمار است اما چیزی نمی خورد و گرسنگی اختیار کرده است. پیامبر می‌گوید: «تو سیده زنان عالم خویشی» و در جایی دیگر هم از ایشان با عنوان «سیده زنان بهشت» نام برده می‌شود.

در پایان این پژوهشگر سخنان خود را با مثنوی ای از ابن یمین فریومدی از شعرای سبزوار در وصف حضرت فاطمه زهرا (س) به پایان رساند.

در ادامه این نشست معاون کتابخانه تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س) نیز گفت: ما همیشه در دانشگاه‌ها متاسفانه با نگاهی بیگانه به نسخ‌خطی مواجه هستیم که امیدوارم این مطئله به مرور رفع شد.

وجود ۲۹ هزار سند ثبت شده در سایت کتابخانه حضرت زهرا (س) و حضرت امیر (ع)

مهدی مجتهدی بیان کرد: یکی از اتفاقات خوب این است که توانستیم سایت جدید کتابخانه حضرت زهرا (س) و حضرت امیر (ع) را راه اندازی کنیم که اکنون بیش از ۲۹ هزار مدرک و سند ثبت شده در این سایت وجود دارد و به مرور به روز هم خواهند شد.

مهدی مجتهدی اظهار کرد: از زمانی که کتابخانه حضرت امیر (ع) توسط ابوالقاسم مجتهدی افتتاح شد تا امروز تمام کتاب‌ها اسکن شدند و امروز این مجموعه عنوان یکی از بهترین سایت‌های کتابخانه‌ای را دارد و منابع در هر حوزه‌ای در آن گردآوری شده‌اند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه کتابخانه‌های دانشکده‌ها تخصصی هستند، عنوان کرد: کتابخانه‌های تخصصی موضوعات محدودی دارند، اما اگر کتابخانه‌ای باشد که به عنوان مثال خاصِ تاریخ باشد، می‌شود کتابخانه تخصصی اما سطح دیگرِ تخصصی بودنِ یک کتابخانه، کتابخانه‌ای است که متعلق به یک شخص به خصوص باشد نظیر همین کتابخانه، حجم منابع این کتابخانه‌ها کم است اما داده ها و مباحث تخصصی آنان بیشتر است.

مجتهدی اظهار کرد: کتابخانه تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س) و امیرالمومنین (ع) از این جنس هستند. همچنین اینکه منابع کتابخانه ما که دارای چاپ‌های مختلف نیز هستند، دارای بخش آثار هنری، کودک و نوجوان و.. نیز است تا مسیر پژوهشگرانی که بخواهند به عنوان مثال در آثار کودک پژوهشی داشته باشند را هم سهل کند. هر آنچه قابل آرشیو شدن باشد در اینجا موجود است.

معاون کتابخانه تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س) گفت: افرادی که کتابی در خانه دارند که در خصوص حضرت زهرا (س) یا همسر ایشان است می‌توانند هر اثری در خصوص این دو شخصیت بزرگوار را به ما بفروشند، اهدا کنند تا با نام خودشان در این مجموعه آرشیو شود و یا اینکه افراد می‌توانند آن کتاب را به ما امانت بدهند تا ما نسخه دیجیتال آن را بازسازی کنیم، لذا فضا برای غنی‌سازی و تقویت این کتابخانه فراهم است تا این کتابخانه تکمیل و به روز باشد.

وی اظهار کرد: مجتبی برهانی با ۵۰ جلد کتاب در این کتابخانه دارای بیشترین کتابِ ثبت‌شده در مجموعه کتاب‌های این کتابخانه تخصصی با محوریت دختر گرامی حضرت رسول و امیرالمومنین (ع) است. همچنین خسرو قاسم که از برادران اهل سنت است و در هند زندگی می‌کند دومین نویسنده با ۴۱ اثر متعلق به حضرت زهرا (س) است.

مجتهدی ادامه داد: رتبه سوم پرکارترین نویسندگان در این خصوص هم به مهدی وحیدی صدر با ۴۰ عنوان کتاب تعلق دارد.

وی در انتها افزود: این کتابخانه حلقه وصل گذشته و آینده است، نسخ گذشته باید با کمک رسانه، پژوهشگران، دانشگاهیان و.. در این مکان جمع آوری شوند و به نسخی که در آینده تولید می‌شوند منجر شود.

به گزارش ایبنا؛ نشست «سیر تطور نسخ خطی درباره حضرت فاطمه زهرا (س)» که در محل سالن جلسات کتابخانه تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س) برگزار شد از سلسله نشست‌های خانه کتاب و ادبیات ایران در ایام فاطمیه بود.