به گزارش خبرنگار خبرگراری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، ناصر فیض سه‌شنبه شب در جلسه آغاز به کار انجمن عصر طنز در نگارخانه رضوان مشهد برگزار شد، اظهار کرد: تعریفی که از طنزپردازی در رسانه کشور و تولید آثار استندآپ کمدی جا افتاده است، اشتباه است و وظیفه طنزپردازان است که این تعریف را اصلاح کنند.
اهمیت طنز در تاریخ ادبیات فارسی
در ادامه وی در خصوص اهمیت طنز در ایران گفت: شاعران و نویسندگان در طول تاریخ ادبیات ما، از طنز و شوخ طبعی در آثارشان؛ چه نظم و چه نثر استفاده کرده‌اند. چراکه زبان فارسی نسبت به بسیاری از زبان‌های دنیا، ساختار و ظرفیت خاصی در این حوزه دارد.
فیض با اشاره به کتاب «کژتابی‌های ذهن و زبان» از بهاءالدین خرمشاهی افزود: دامنه تداعی زبانی در زبان فارسی به دلیل ساختار آن بسیار بالا است، به طور مثال با وجود آن‌که ساختار جمله و مکان فعل، فاعل و مفعول مشخص است، اما می‌توان به سادگی جای آنها را عوض کرد.
وی با ذکر مثال‌هایی بیان کرد: از همین ظرفیت و کژتابی‌ها برای ایجاد ایهام و چند پهلو حرف زدن استفاده شده است. به عبارتی این ظرفیت موجب شده ما در زبان فارسی بتوانیم با کنایه حرف بزنیم و تداعی معانی را در سخنان خود بیفزاییم. به طور نمونه، حتی در برخی از بخش‌های اثر حماسی شاهنامه فردوسی نیز از زبان طنز استفاده شده است.
این نویسنده و شاعر بنام گفت: در واقع بسیاری از شاعران گذشته حتی با وجود آن‌که طنزپرداز نبودند، از این ظرفیت طنز در آثارشان استفاده کرده‌اند. به طور مثال، حافظ از این ظرفیت برای کوبیدن رذایل اخلاقی متناسب با دوره خویش و شرایط کشور بهره برده است.
وی افزود: همچنین به جرأت می‌توان گفت حکایتی در مثنوی مولانا پیدا نمی‌کنید که در آن طنز و شوخ طبعی نباشد. همچنین در تمامی باب‌های گلستان سعدی، از شوخ طبعی به اقتضای سخن استفاده شده است.
لزوم طنزپردازی همراه با تیزهوشی
فیض اظهار کرد: خنده بخش قابل ملاحظه‌ای از طنز را تشکیل می‌دهد، به عبارتی بخشی از طنز باید ایجاد فرح در مخاطب کند. البته طنز می‌تواند مایه خنده درونی انسان یعنی حظ بردن نیز شود. بنابراین خندیدن فقط به معنای قهقهه زدن نیست.
وی با ذکر مثال‌هایی ادامه داد: برخی آثار طنز هم انسان را به خنده و هم به تأمل وا می‌دارد و حتی گاهی او را به گریه می‌اندازد.
این طنزپرداز برجسته گفت: نباید در تقسیم‌بندی آثار بگوییم آثار طنز یا جدی بلکه به طور مثال باید بگوییم شعر طنز و شعر غیرطنز. در تقسیم‌بندی نخست گویی شعر طنز، جدی نیست در حالی که طنز، حتی جدی‌تر از آثار غیرطنز است.
فیض افزود: در واقع طنزپرداز هم باید حرفش را بزند، هم تأثیرگذار باشد تا از حرفش استفاده اخلاقی شود. همچنین شوخ طبع و تیزهوش باشد تا کسی نتواند او را زیر سؤال ببرد.
نقد؛ پایه و اساس آثار طنز
این شاعر و طنزپرداز با تأکید بر اینکه خلق اثر طنز همچون سرودن شعر آیینی، کار دشواری است، گفت: پایه و اساس اثر طنز بر نقد است، اما نقدی که از شوخ طبعی برای تحمل‌پذیرکردن آن نقد بر مخاطب استفاده می‌کند تا مخاطب همراه اثر شود و آن نقد را بپذیرد.
فیض با بیان اینکه می‌توان از طنز برای گسترش مفاهیم اعتقادی و صفات درست انسانی، برحذر داشتن از صفات ناپسندیده، بیان احادیث و سخنان بزرگان و استقبال مخاطبان از آن، استفاده کرد، ادامه داد: وعاظی که از شوخ طبعی در سخنان خود استفاده می‌کنند، مخاطبان بیشتری دارند.
وی در این جلسه بر لزوم خوانش حکایات عبیدزاکانی توسط طنزپردازان و مطالعه مقاله‌ای از جلال رفیع طنزپرداز در خصوص طنز و شوخ طبعی در کلام خدا تأکید کرد. همچنین این شاعر و طنزپرداز مطرح کشور در پایان این جلسه، منتخبی از اشعار طنز خود را برای حاضران خواند و به پرسش‌های آنان پیرامون مباحث جلسه پاسخ داد.
نظر شما