به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین اهدای «مصحف مشهد رضوی»، کامل‌ترین مجموعۀ برگ‌نوشتۀ قرآنی به خط حجازی از سدۀ نخست هجری به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
در این جلسه که جمعی از استادان و اعضای شورای عالی علمی این مرکز حضور داشتند، «مرتضی کریمی‌نیا»، قرآن‌پژوه که این اثر به‌همت او انتشار یافته است، دربارۀ این اثر و اهمیت ویژۀ آن در تاریخ کتابت و قرائت قرآن توضیحاتی داد.
او با اشاره به میراث قرآنی حیرت‌انگیز کتابخانۀ آستان قدس رضوی گفت: یک‌دهه پیش قرآنی به دست‌خط حجازی در آن کتابخانه دیدم. خطی که قرابت‌هایی با خط کوفی دارد، اما گرافیک حروفش مایل‌تر از آن است و دویست‌سال پیش، غربی‌ها براساس توصیف ابن‌ندیم در الفهرست این نام را بر آن نهاده‌اند. با این همه، اکنون در دنیا کم‌تر از ۴۵ نسخۀ قرآنی به خط حجازی می‌شناسیم است که اغلب در پاریس، استانبول، مسکو، صنعا، بیرمنگام، و برلین نگه‌داری می‌شوند.
این قرآن‌پژوه ادامه دارد: مجموع این اثر در دونسخۀ ١٨ و ۴١١۶ کتابخانۀ آستان قدس با ٢۵٢ برگ حجیم‌ترین قرآن به خط حجازی از سدۀ نخست هجری به‌شمار می‌آید. این نسخه برخلاف اغلب قرآن‌های حجازی دیگر که در شامات تحریر شده، در مدینه کتابت شده، مدتی در عراق بوده، و پس از آن به ایران وارد شده است. براساس اسناد موجود بر اوراق آن، در قرن پنجم هجری در نیشابور بوده و یکی از فقیهان شافعی به نام وجیه بن طاهر الشحامی، سورۀ فاتحه را در آن بازنویسی کرده است، و اندکی بعد مالک نسخه، یعنی علی بن ابی‌القاسم مُقری سَرَوی از اهالی اهل سنت طبرستان، و از مشایخ سَمعانی، آن را بر حرم امام رضا (ع) وقف کرده است. همین فرد اخیر وقف‌نامه‌ای را نیز به زبان کهن پارسی در پایان سورۀ کهف نوشته که یکی از کهن‌ترین اسناد زبان و گویش فارسی به‌شمار می‌آید.
کریمی‌نیا هم‌چنین به معرفی ویژگی‌های متنی این اثر، ازجمله املای کهن کلمات عربی، اختلاف قرائات، ترتیب سوره‌ها، و معرفی روش تحقیق خود در بازنویسی تک‌تک صفحات نسخه، و نیز انجام آزمایش‌های مختلف «کربن چهارده» پرداخت، و نتیجۀ کار را اثری مهم برای پژوهش‌گران تاریخ کتابت قرآن در سدۀ نخست هجری دانست.
سپس کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی این پژوهش قرآنی را ستود و از تحقیق و تدقیق مرتضی کریمی‌نیا تجلیل و تقدیر کرد.
در پایان این جلسه، نسخه‌ای از «مصحف مشهد رضوی» که به‌صورت فاکسیمیله منتشر شده است، به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اهدا شد.
نظر شما