سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مجموعه «فریدِر» یک مجموعه چهارجلدی نوشته گودرون مِبس است که با ترجمه گیتا رسولی از سوی انتشارات کتاب‌های مهتاب (واحد کودک و نوجوان انتشارات محراب قلم) منتشر شده است. این مجموعه درباره ماجراهای فریدِر، پسربچه‌ای بازیگوش و مادربزرگش است. ماجراهای فریدر و مامان‌بزرگ تمامی ندارد! مادربزرگی که همپای خوبی برای شیطنت‌های نوه‌اش است.
گیتا رسولی، مترجم مجموعه، متولد ۱۳۴۱ است. او کارشناس رشته زبان و ادبیات آلمانی و فارغ‌التحصیل مؤسسه گوته آلمان است. رسولی فعالیت خود را در زمینه ترجمه کتاب‌های کودک و نوجوان از سال ۱۳۸۵ آغاز کرد. او همچنین عضو گروه (داستان-ترجمه) شورای کتاب کودک است. با رسولی درباره ترجمه این مجموعه و همچنین ضرورت پرداختن به ماجراهای نوه و مادربزرگ گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه این مطلب را می‌خوانید:
- چه شد که مجموعه «فریدِر» را برای ترجمه انتخاب کردید؟
چند سالی است که به مقام والای مامان‌بزرگ نائل شده‌ام؛ هنگام جست‌وجو در اینترنت به این کتاب برخوردم و تهیه‌اش کردم. در این داستان‌ها سبک نویسنده، زبان طنزش و رابطه نوه و مادربزرگ را خیلی پسندیدم و اینکه مادربزرگ با چه ترفندهایی نوه کوچولویش را سرگرم می‌کند، به نظرم جالب آمد. داستان‌های این کتاب متنوع است و از موضوعات مختلفی مانند دوستی، طنز و چالش‌های جذاب دیگر روایت می‌کند.
- به نظر شما وقتی بچه‌ها با این سبک کتاب‌ها یعنی کتاب‌های طنز آموزش می‌گیرند، چه تأثیری بر آن‌ها دارد؟
کتاب‌های طنز باعث ایجاد یک تجربه مفرح و آموزنده برای بچه‌ها می‌شوند و تأثیرات متعددی بر آن‌ها دارند مانند: افزایش علاقه به خواندن؛ طنز و شوخی در کتاب‌ها می‌تواند علاقه بچه‌ها به خواندن را افزایش دهد. این انگیزه اضافی می‌تواند باعث توسعه مهارت خواندن و درک مطلب در آن‌ها شود. تقویت مهارت زبانی؛ کلمات طنزآمیز ممکن است مهارت زبانی بچه‌ها را تقویت کنند. این شیوه زبانی به آن‌ها کمک می‌کند تا با مفاهیم جدید آشنا شوند و واژگان را گسترش دهند. آموزش ارزش‌ها و مفاهیم اخلاقی؛ کتاب‌های طنز معمولاً دارای موضوعاتی هستند که ارزش‌های اخلاقی را به کودکان آموزش می‌دهند. این مفاهیم از طریق داستان و شخصیت‌ها به دلیلی جذاب و طنزآمیز ارائه می‌شوند. تسلیح کودکان در برابر چالش‌ها؛ طنز و شوخی ممکن است به بچه‌ها کمک کند که در مواجهه با چالش‌ها و مسائل روزمره، از زاویه‌های مختلف نگاه کنند و مهارت حل مسائل خود را بهبود بخشند. تشویق به خلاقیت؛ موارد طنزآمیز ممکن است فضایی برای تفکر خلاق و ایده‌پردازی فراهم کنند. این خصوصیت می‌تواند تشویق کودکان به انعطاف‌پذیری و ایده‌پردازی خود باشد. به طور کلی، کتاب‌های طنز می‌توانند تجربه خواندن را برای بچه‌ها به یک تجربه شاد و آموزنده تبدیل کنند.
- این مجموعه ارتباط صمیمانه بین مادربزرگ و نوه را نشان می‌دهد. هدف شما از ترجمه این مجموعه چه بود و چه ضرورتی را احساس کردید که آن را ترجمه کردید؟
هر لحظه بودن در کنار بچه‌ها می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای تغییر کردن و رشد به ما بدهد. یادگیری هنگامی‌که با طنز همراه باشد لذت‌بخش‌تر و مؤثرتر است؛ شادی و توجه، کودک را متمرکز می‌کند و سبب افزایش خلاقیت و اعتماد به نفس می‌شود. همچنین زمینه‌سازی برای ابراز وجود کودک و افزایش احساس نزدیکی کودک با پدربزرگ و مادربزرگ از لحاظ روحی و عاطفی می‌شود.
- آیا متن اصلی نویسنده هم به همین‌اندازه طنز بود یا شما در ترجمه میزان طنز متن را کمتر یا بیشتر کردید؟
بله؛ بعضی مواقع به اصطلاح کمی پیازداغش را زیاد کردم.
- کتاب‌های طنز کودکان و نوجوان کشورهای دیگر چه تفاوتی با کتاب‌های طنز کشور ما دارد؟
تفاوت‌ها در کتاب‌های طنز کودک و نوجوان بین کشورها معمولاً به جهت فرهنگ، تاریخ و محتوای محلی متغیر است. طنز در هر جامعه به شکل‌ها و مضامین خود اعتبار دارد. در کشورهای مختلف، شخصیت‌ها، مسائل اجتماعی و فرهنگ محلی در کتاب‌های طنز کودکان و نوجوانان به تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای منجر می‌شوند. در ایران، کتاب‌های طنز کودکانه به انتقاد از وضعیت اجتماعی، خانوادگی یا حتی طنز در قالب داستان‌های معناشناختی و تربیتی می‌پردازد. در برخی کشورها، این کتاب‌ها ممکن است به تأکید بر ارزش‌های مثبت، توسعه شخصیت یا حتی طنز لحظه‌ای و سرگرم‌کننده متمرکز شوند. ممکن است تفاوت‌ها همچنین در سبک طنز و شیوه روایت ظاهر شود. هر جامعه ممکن است سبک‌های خاص و محتواهایی را ترجیح دهد که با فرهنگ و مسائل محلی آن هم‌خوانی داشته باشد.
در آلمان، کتاب‌ها و طنز کودکانه و نوجوانانه تنوع زیادی دارد و به عنوان یک بخش مهم از ادبیات کودکان و نوجوانان شناخته می‌شود. این کتاب‌ها معمولاً به صورت جذاب و آموزشی با داستان‌ها و شخصیت‌های مختلف به کودکان و نوجوانان ارائه می‌شوند. موضوعات مختلفی در طنز کتاب‌های کودکان و نوجوانان آلمانی وجود دارد. این موضوعات ممکن است از طنزهای مبتنی بر مشکلات مدرسه، دوستی، خانواده، تجربیات روزمره یا موضوعات فانتزی گرفته تا مسائل اجتماعی و محیط‌زیستی باشد. نویسندگان طنز کودکان و نوجوانان آلمانی تلاش می‌کنند با استفاده از زبان ساده و جذاب، مطالب را برای جذب توجه کودکان و نوجوانان ارائه دهند. این اثرات معمولاً با الهام از داستان‌ها، ماجراها و شخصیت‌هایی که با جوانان در ارتباط هستند، تقویت می‌شود. همچنین، کشور آلمان تاریخ طولانی در تولید ادبیات کودکان و نوجوانان دارد و برخی از طنزهای کلاسیک در این زمینه نیز وجود دارد که تاکنون محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند.
- یک ترجمه خوب برای کودکان باید دارای چه معیارهایی باشد؟
در ترجمه خوب برای کتاب‌های کودکان باید مواردی را رعایت کرد. از جمله:
- سواد کودکان: متن باید با توجه به سطح سواد و درک کودکان مناسب باشد. از کلمات ساده و جملات قابل فهم استفاده شود.
- جذابیت بصری: تصاویر و طراحی‌های جذاب برای جلب توجه کودکان حائز اهمیت هستند. از رنگ‌ها، شکل‌ها و الگوهای بصری استفاده شود.
- موضوعات و شخصیت‌ها: موضوعات باید متناسب با دنیای کودکان باشند و بتوانند با شخصیت‌ها ارتباط بگیرند. مطالب آموزشی، اخلاقی یا موضوعات فانتزی معمولاً مورد توجه هستند.
- حفظ اصالت: ترجمه باید اصالت متن اصلی را حفظ کرده و به شکل مطلوبی به زبان مقصد منتقل کند.
- آهنگ و ریتم: استفاده از آهنگ و ریتم در جملات و داستان‌ها می‌تواند مطالب را جذاب‌تر کند و برای کودکان زمینه مهارت‌های زبانی را فراهم کند.
- پشتیبانی از توسعه کودکان: ترجمه باید توجه به مراحل توسعه ذهنی و احساسی کودکان داشته باشد و محتوای مناسب هر مرحله را ارائه دهد.
- پاسخ به چالش‌ها و پرسش‌ها: ترجمه باید مفهوم و واضح باشد تا به کودکان امکان پرسش و درک مطالب را بدهد.
- ترکیب متن و تصویر: ارتباط مؤثر بین متن و تصویر در ترجمه برای دستیابی به اثربخشی بالا بسیار حائز اهمیت است. ترجمه کودکان باید محتوای جذابی ارائه دهد و به کودکان کمک کند با زبان مقصد بهترین تجربه ممکن را داشته باشند. ترجمه خوب، حس اعتماد به نفس کودک را بالا می‌برد. روان بودن، سادگی و قابل فهم بودن از معیارهای اصلی یک ترجمه خوب به شمار می‌آید.
- خلاقیت چه تأثیری در ترجمه این نوع کتاب‌ها دارد؟
خلاقیت در کتاب‌های طنز کودکان می‌تواند تأثیرات مثبت و متنوعی داشته باش؛ مانند جلب توجه؛ خلاقیت در محتوا و داستان‌سازی می‌تواند توانایی جلب توجه کودکان را افزایش دهد. عناصر غیرمنتظره و ایده‌های خلاقانه می‌توانند داستان را جالب‌تر و سرگرم‌کننده کنند. ترسیم شخصیت‌های فانتزی؛ خلاقیت به نویسنده امکان می‌دهد شخصیت‌های فانتزی و جذابی را ایجاد کند که با دنیای خودکارتونی کودکان هماهنگ باشند. این شخصیت‌ها می‌توانند مواد طنزی فراهم کنند. حل مسائل با خلاقیت؛ کتاب‌های طنز می‌توانند خلاقیت را به عنوان ابزاری برای حل مسائل و مواجهه با چالش‌ها معرفی کنند. این می‌تواند به کودکان نشان دهد که خلاقیت چگونه می‌تواند در مواقع دشوار مفید باشد. یادگیری با خنده؛ خلاقیت در کتاب‌های طنز کودکان می‌تواند به عنوان یک ابزار آموزشی مؤثر عمل کند. از طریق شخصیت‌ها، داستان‌ها و طنز، مفاهیم مختلف به کودکان انتقال داده شود. تقویت تخیل؛ کتاب‌های طنز با افکار خلاقانه و داستان‌هایی که از مرزهای واقعیت خارج می‌شوند، می‌توانند تخیل و خیال کودکان را تقویت کنند. به طور کلی، خلاقیت در کتاب‌های طنز کودکان می‌تواند باعث سرگرمی، آموزش و تشویق به تفکر خلاق در کودکان شود.
نظر شما