سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: کتاب «فرهنگ تصویری هنر» را ورق می‌زنم. دایرةالمعارفی ساده و جذاب برای کودکان است؛ پر از تصویرهای مستند و زیبا که با متن‌های کوتاه و خوش‌خوان از تاریخچه هر هنر می‌گوید و در ادامه به‌واسطه معرفی هنرمندان مشهور آن حوزه و سبک فعالیت‌شان، ژانرهای مختلف آن هنر را معرفی می‌کند.

این کتاب ۷ بخش به نام‌های نقاشی، مجسمه‌سازی، معماری، عکاسی، سینما، موسیقی و تئاتر دارد که در پایان هر قسمت، یک فعالیت مرتبط با آن رشته آورده شده تا کودک با انجام این فعالیت با هنری که درباره آن مطالعه کرده، بیشتر انس بگیرد.

این اثر را امیلی بومون نوشته و بیتا ترابی، مترجم و نویسنده کودک و نوجوان به فارسی ترجمه کرده است. با ترابی تماس گرفتم و از او خواستم درباره محتوای کتابی که از زبان فرانسه به زبان فارسی برگردانده است، برایم بگوید. او گفت: همان‌طور که از نام کتاب پیداست این اثر فرهنگ تصویری کوچک، کم‌حجم و ساده‌ای است برای آشناکردن بچه‌ها با هنرهای هفت‌گانه.

ترابی افزود: من داستان می‌نویسم و رشته تحصیلی‌ام ادبیات فرانسه است. هنر و ادبیات هم از هم جدا نیستند و با هم آمیختگی دارند؛ این شد که وقتی کتاب را دیدم، حس کردم توانسته با زبان تصویر و حداقل کلمات خیلی ساده بچه‌ها را با دنیای ۷ هنر و تاریخچه هر کدام از هنرها آشنا کند. درباره گروه سنی مخاطبان این کتاب هم باید بگویم، با توجه به مصوربودن آن، برای بچه‌های ۶ سال به بالا مناسب است؛ اما وقتی مشغول ترجمه کتاب شدم با خودم فکر کردم سادگی کتاب، نه‌تنها برای بچه‌ها که برای علاقه‌مندان به این مباحث، در شروع راه می‌تواند جذاب و کاربردی باشد.

در ادامه، نقل‌قولی از پابلو پیکاسو برای او خواندم که گفته بود: «همه کودکان هنرمند هستند، مسئله اینجاست که بتوانند هنرمند بمانند.» و از ترابی پرسیدم «چطور می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا به توانایی‌های خود در زمینه هنر اعتماد کنند و در آینده نیز با استفاده از فرصت‌های رشد، هنرمند بمانند؟» این مترجم پاسخ داد: من مترجم کتاب «فرهنگ تصویری هنر» هستم و درباره پرسش‌های «هنرمند کیست» و «آیا همه‌ی بچه‌ها در زمینه هنر توانمند و بااستعداد هستند یا نه» نمی‌توانم نظر تخصصی بدهم؛ اما به گمان من این گفته پیکاسو را از این منظر می‌شود دید که بچه‌ها به‌واسطه کنجکاوی و روحیه جست‌وجوگری‌شان و بعضی‌وقت‌ها هم به‌واسطه زاویه‌دید و نگاه جالب و بکر به محیط و اشیا و آدم‌های دورشان، به شاعران و هنرمندان و گاه فیلسوفان پهلو می‌زنند.

او در ادامه گفت: من عقیده دارم یک اثر هنری به‌واسطه میزان شجاعت و صداقت خالقش، ماندنی و ارزشمند می‌شود. هر چقدر هنرمند با خودش و با محیطش صادق‌تر باشد، هنرش انگار ناب‌تر است. البته به معنای این نیست که از واقعیت کپی کند؛ بلکه منظورم میزان خلوص و پاک‌بودن است که این مسئله شهامت می‌خواهد. شهامت یعنی به فکر منفعت‌نبودن، یعنی از تنهایی و تمسخر نترسیدن، یعنی ادا نداشتن، یعنی «خود» بودن. از نظر من همین‌هاست که هنر را خاص و ماندگار می‌کند. الان که دارم فکر می‌کنم هر دوی این ویژگی‌ها یعنی «صداقت» و «شجاعت» در بچه‌ها هست؛ شاید برای همین است که بالقوه در وجودشان نگاه هنرمندانه‌ای نهفته است. بی‌شک این دو خصلت به مرور و بسته به محیط زندگی و تربیت و رفتار آدم‌بزرگ‌ها دست‌خوش تغییر می‌شود.

بیتا ترابی در بخش بعدی صحبت خود بیان کرد: این نکته را هم نباید نادیده گرفت که الزاماً همه بچه‌ها قرار نیست هنرمند شوند و اثر هنری خلق کنند؛ خیلی‌ها فقط مخاطب هنر هستند؛ یعنی مثلاً از تاریکی و زمختی دنیا به شنیدن یک قطعه موسیقی خوب، خواندن کتاب یا دیدن فیلم پناه می‌برند. مهم این است که بچه‌ها از همان کودکی هنر را بشناسند و بدانند پناهگاه است؛ مرهمی که می‌توانند گاهی از خشونت بی‌پروای زندگی و خستگی روزمرگی به آن پناه ببرند.

در ادامه این گفت‌وگو به بخش معماری این کتاب هم گریزی زدم؛ چرا که در بخش معماری مساجد کتاب «فرهنگ تصویری هنر» تصویری از یک مسجد ایرانی دیدم و با توجه به آن، از ترابی پرسیدم: آیا کتابی همانند «فرهنگ تصویری هنر» در مورد هنر، هنرمندان و تاریخچه هنر ایرانی برای کودکان تألیف شده است؟ او پاسخ داد: در زمینه آشنایی بچه‌ها با سازها، موسیقی، بناهای ایرانی، تاریخ ایران و تاریخچه به وجود آمدن سینما و....کتاب تألیف شده؛ اما هنوز هم جا برای کار بسیار است. برای تألیف و تولید کتاب‌های خوب باید جدی‌تر به حوزه ادبیات کودک نگاه کرد. خیلی‌ها فکر می‌کنند حیطه ادبیات کودک و نوجوان ساده است و می‌توان راحت برای بچه‌ها کتاب نوشت و چاپ کرد؛ گاهی‌اوقات افراد یک‌سری مفاهیم را به شکل سرسری و دم‌دستی کتاب می‌کنند؛ اما بچه‌ها با کتاب‌های این‌چنینی ارتباط نمی‌گیرند.

این نویسنده کتاب کودک و نوجوان در پایان در تکمیل نظر خود گفت: نویسنده کتاب‌های بچه‌ها، خود باید آدم پُر و آگاهی باشد، باید در زمینه‌های مختلف مثل تاریخ و … کتاب خوانده باشد، هنرها را بشناسد، هنر ایرانی و اقوام مختلف را بشناسد، بچه‌ها را بشناسد و دائم خودش را نو کند و در کتاب‌هایش دنبال دریچه‌های تازه باشد. این‌ها آسان نیست. دغدغه و دید و نگاه می‌خواهد؛ برای همین هم تعداد کتاب‌های تألیفی خوب در زمینه هنر برای کودکان کم است.

کتاب «فرهنگ تصویری هنر» در ۱۲۴ صفحه به قلم امیلی بومون تألیف شده و بیتا ترابی آن را از زبان فرانسه به زبان فارسی برگردانده است. تصویرگری‌های این کتاب را اتین بوترلن، ایزابل روژنونی، ایزابلا میسو و کولت داوید انجام داده‌اند و انتشارات شهر قلم این اثر را منتشر کرده است.