سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - علی‌الله سلیمی، نویسنده و منتقد ادبی: تصویر و متن در کتاب‌های کودکان ارتباط تنگاتنگی با همدیگر دارند و گاه یکی از آنها بر دیگری غلبه می‌کند؛ به گونه‌ای که با حذف عنصر غالب، دیگری تهی از معنای لازم می‌شود. با این حال، نویسندگان و تصویرگران کتاب‌های کودکان معمولاً سعی می‌کنند آثاری هماهنگ خلق کنند که هویت جداگانه اثر هم تا حدودی حفظ شود. هر چند این رویکرد برای متن، بیشتر امکان‌پذیر است؛ اما گاهی تصاویر هم این قابلیت را دارند که هویت مستقلی داشته و بدون متن اجزای آن ارتباط پیوسته‌ای با همدیگر داشته باشند. مانند کتاب «تو یک جهانگردی» نوشته شهرزاد شهرجردی با تصویرگری غزل فتح‌الهی که وابستگی متن به تصویر بیشتر و انکارناپذیر است.
در این کتاب، متن، داستان خواهر و برادری را روایت می‌کند که برادر مختصر وسایلی از خانه برمی‌دارد و همراه خواهرش که از او کوچک‌تر است عازم سفری می‌شوند که برادر می‌گوید برای جهانگردی است. برای خواهرکوچولو، ماهیت این سفر نامشخص است و برادر، هر مواجهه و مانعی را بخشی از سفر جهانگردی برمی‌شمارد؛ اما تصاویر کتاب، چیز دیگری را نشان می‌دهد که وقتی در کنار متن قرار می‌گیرد، ابعاد ماجرا به کلی تغییر می‌کند.
در تصویر اول، خانه درهم‌ریخته‌ای را می‌بینیم که دیوارهایش تَرَک برداشته و شیشه پنجره‌ها شکسته و فرو ریخته است. تصویر دوم، خواهر و برادر را در موقعیت پناه‌گرفتن زیر میزی در خانه نشان می‌دهد. در تصویر سوم، سقف فروریخته خانه را می‌بینیم و چند فروند هواپیمای جنگی را در آسمان. به همین ترتیب، تصاویر بعدی، ورود سربازان و تانک‌ها به خیابان‌ها و فرار مردم از شهر و صف آدم‌های در حال فرار در دشت‌ها و دریاها را نشان می‌دهد و سرانجام عبور این افراد از مرزها و رسیدن به اردوگاه‌های پناهندگان که خواهر کوچک تصور می‌کند به شهر جهانگردها رسیده‌اند. او در آنجا با کودکان ساکن اردوگاه دوست می‌شود و حاصل سفرش را می‌نویسد و نقاشی‌هایش را هم خودش می‌کشد.
در کتاب «تو یک جهانگردی»، ابعاد یک فاجعه انسانی که همانا جنگ و آوارگی کودکان است، به کمک تصاویر نشان داده شده و نویسنده کوشیده است در متن داستان، اشاره‌ای به جنگ و آوارگی کودکان جنگ‌زده نکند و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های عنصر تخیل، ذهن و روان مخاطب کودک را از صدمات احتمالی پدیده ویرانگر جنگ دور نگه دارد و با آگاهی از ظرفیت‌های خیال‌انگیز تصاویر، خلق دنیای موازی و دوست‌داشتنی برای کودکان را به تصویرگر بسپارد. این کتاب در کمال سادگی، سوال‌های پیچیده‌ای را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند که تنها یکی از آن سوال‌ها می‌تواند این باشد که مقصد نهایی این خواهر و برادر جهانگرد کجاست؟ آن هم در موقعیت متفاوتی که آنها و همسفران‌شان دارند. اندیشیدن به این نوع سوال‌ها، مخاطب کودک را با برخی از واقعیت‌های جهان امروز آشنا می‌کند.
کتاب «تو یک جهانگردی» نوشته شهرزاد شهرجردی با تصویرگری غزل فتح‌الهی در ۳۲ صفحه از سوی انتشارات کتاب‌های طوطی (کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) چاپ و منتشر شده است و به تازگی چاپ سوم آن نیز به بازار کتاب کودک و نوجوان عرضه شده است.
نظر شما