سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): تصمیم امام خمینی (ره) بود که بیست‌ونهم فروردین ماه، روز ارتش نامگذاری شود. یکی از دلایل این تصمیم، پشتیبانی ایشان از ادامه فعالیت این سازمان نظامی در خدمت به کشور و مقابله با ناامنی‌هایی که از گوشه و کنار گزارش می‌شد بود. چه آنکه در آن مقطع، یعنی ماه‌های نخست پس از انقلاب، بحث تضعیف یا حتی انحلال ارتش بالا گرفته بود و عده‌ای از مقامات کشور با همه اختیارات‌شان سعی در کوچک و منحل کردن ارتش داشتند. فشارها که زیاد شد، سرلشکر قرنی (شهید قرنی) که با حکم امام (ره) ریاست ستاد ارتش را به عهده گرفته بود، به نشانه اعتراض به کارشکنی‌ها و تصمیم‌های نسنجیده و مشکوک، در نخستین هفته از فروردین ماه ۱۳۵۸ از مقامش استعفا کرد.
قرنی در متن استعفایش نوشت: «معاون نخست وزیر انقلاب که خود را واضع مقررات و مالک‌الرقاب می‌داند بدون آنکه بداند ارتش چه موقعیت و چه امکاناتی دارد و متأسفانه بدون اینکه حتی اینجانب را طرف مشورت قرار دهد، هر روز دستوراتی صادر می‌نماید که ارتش بایستی شاهد لطمه‌ای دیگر بر روحیات افسران و افراد خود و افتادن مقداری سلاح و مهمات و مال و منال به دست افراد ناصالح و وابسته به خارجیان باشد و… وزیر دفاع بدون مشورت و نظرخواهی از اینجانب و خارج از وظایف خود می‌رود و از رادیو و تلویزیون و مطبوعات نسنجیده می‌گوید که سربازان فروردین مرخص و بالنتیجه تعداد معدودی که از ارتش با خون دل به سربازخانه ها کشانده بود، نگهداری سربازخانه‌ها را رها کرده و به موطن خود می‌روند و شب هنگام عناصر توده‌ای وابسته به سیاست‌های خارجی با کامیون‌ها به سربازخانه‌ها می‌روند و باقیمانده اسلحه و مهمات را بار کرده و به خارج از شهر می‌برند… دولت بدون مشورت با ارتش و آگاه‌ترین مرجع ارزیابی کردستان، نمایندگانی را به آنجا می‌فرستد که با ورود آن‌ها و اولین سخن‌پراکنی که می‌کنند مردم را به پادگان مهاباد ریخته و غارت می‌کنند و در جلوی همین هیأت فرمانده پادگان را گلوله‌باران می‌کنند.»
دولت موقت این استعفا را پذیرفت و ریاست ستاد ارتش را به یکی از نظامیان همراه‌تر و همسوتر با خود، سرلشکر ناصر فربد سپرد (ناگفته نماند که فربد نویسنده کتاب قطور «نقش ارتش در تحولات تاریخی ایران» است). اما کوشش‌ها برای تضعیف ارتش همچنان ادامه داشت. سرانجام شماری از فرماندهان رده‌بالای ارتش به دیدن امام (ره) رفتند و از ایشان برای تدبیر این بحران و خطری که احساس می‌کردند، کمک خواستند. امام (ره) چند روز قبل در صحبت با شماری از دانشجویان، دستور به برکناری فرمانده‌هان رده‌بالای ارتشی وابسته به رژیم گذشته داده بود و برخی‌ها این دستور را - به خطا - فرمانی برای کوچک‌تر کردن ارتش تلقی می‌کردند. امام (ره) برای ختم این کشمکش‌ها و تدبیر مسئله، در ۲۸ فروردین ۱۳۵۸ به صراحت به حمایت از ارتش رفتند و پیامی عمومی صادر کردند.
پیام امام (ره) واضح بود و پاسخ ابهامات را در خود داشت: «روز چهارشنبه ۲۹ فروردین روز ارتش اعلام می‌شود. ارتش محترم در این روز در شهرستان‌های بزرگ با ساز و برگ به رژه بپردازند و پشتیبانی خود را از جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران و حضور خود را برای فداکاری در راه استقلال و حفظ مرزهای کشور اعلام نمایند. ملت ایران موظفند از ارتش اسلامی استقبال کنند و احترام برادرانه از آنان نمایند. اکنون ارتش در خدمت ملت و اسلام است و ارتش اسلامی است و ملت شریف لازم است آن را به این سِمت رسماً بشناسند و پشتیبانی خود را از آن اعلام نمایند. اکنون مخالفت با ارتش اسلامی که حافظ استقلال و نگهبان مرزهای آن است، جایز نیست. ما و شما و ارتش، برادرانه باید برای حفظ و امنیت کشورمان کوشش کنیم و به شرارت اشرار و اختلال مفسدان خاتمه دهیم.»
جستجویی میان عناوین کتاب‌ها
اما هنگامی که بازار کتاب کشورمان را در جستجوی کتابی درباره ارتش زیرورو می‌کنیم، می‌بینیم که چقدر در این زمینه کمبود و کاستی وجود دارد. اگر کتاب‌هایی را که به شهدا و ایثارگران ارتش اختصاص دارند - و بیشترشان در دسته خاطرات جای می‌گیرند [۱] - در نظر نگیریم، درباره نقش و عملکرد این سازمان نظامی در چند دهه اخیر بسیار کم پژوهش شده و کم نوشته‌اند. آن چند عنوان قابل‌اعتنا هم که به چشم می‌خورند، متعلق به سال‌های گذشته هستند. از جمله، اواسط دهه ۱۳۸۰ احمد نوروزی فرسنگی، در کتاب «ارتش در تاریخ و انقلاب اسلامی» کوشید تا گذشته این سازمان نظامی را مرور کند و به نقش آن در حوادثی که کشور ما پشت سر گذاشته است بپردازد. همچنین کتاب «ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» را داریم که مجموعه چندجلدی است و کارنامه این سازمان نظامی در دوران جنگ تحمیلی را بررسی می‌کند. تازه‌ترین عنوان از این مجموعه که به نبردهای غرب کشور در دو سال نخست جنگ اختصاص دارد، سال ۱۳۹۵ منتشر شده و نمی‌توانیم آن را در فهرست کتاب‌های تازه قرار بدهیم.
همچنین می‌شود از کتاب چندجلدی «تاریخ نبردهای هوایی در دفاع مقدس» کاری از انتشارات راهبردی نهاجا نام برد که عنوانش به خوبی گویای محتوای آن است. کتاب «آغازگر جنگ» نیز روایتی از چگونگی شروع جنگ تحمیلی به خواننده ارائه می‌کند. نیز یکی از جدیدترین مطالعات درباره این موضوع، کتاب «تاریخ معاصر ارتش در ایران» کاری از هادی بیاتی، مجید یوسفی و رضا جهان‌فر و انتشارات دانشگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء است که به بررسی نقش و عملکرد ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی یکصد سال اخیر ایران می‌پردازد. بر اساس آنچه که در مقدمه این اثر آمده، نویسندگان کتاب ضمن مطالعه اسناد و منابع تاریخی مرتبط با موضوع، از پژوهش‌های موجود در مرکز مطالعات راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز بهره گرفته‌اند. این کتاب حدود ۳۵۰ صفحه‌ای در پنج فصل تنظیم شده است: ادبیات نظری، تاریخچه تشکیل ارتش معاصر، نقش ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره پهلوی اول، نقش ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پهلوی دوم، و نقش ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران جمهوری اسلامی.
[۱] در این دسته، فهرست کتاب‌ها قابل توجه است که می‌شود در میان‌شان به «سید الاسراء» درباره خلبان آزاده و شهید سید حسین لشکری، «به دنبال سرنوشت» درباره خلبان آزاده و جانباز محمدجواد وارسته، «اسارت ناخواسته» درباره خلبان آزاده حسن نجفی اشاره کرد.
نظر شما