به گزارش خبرنگا ر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت‌وگو درباره مستندنگاری، عنوان نشستی است که در دومین روز برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سرای ادبیات برگزار شد.
در آغاز، جواد کلاته عربی، نویسنده رمان و مستند در حوزه دفاع مقدس درباره چیستی و چگونگی مستندنگاری گفت: داستان خود را معرفی می‌کند و ورود داستان به بحث مستند، به تاریخ آسیب‌زاست. ما در ادبیات جنگ به شدت تحت تاثیر کتاب «دا» قرار گرفته‌ایم و به جای مستندنگاری وارد فضای داستان نگاری شده‌ایم.
وی افزود: من مخالف روش روایت مسند داستانی هستم؛ با انتشار این گونه کتاب‌ها، قسمت مهمی از ادبیات جنگ دچار تحریف و جلوی پیشرفت گرفته می‌شود.
سپس محمد قائم خانی با انتقاد از عدم ارائه کتاب‌های جدید در نمایشگاه کتاب گفت: یکی از اتفاقاتی که از دهه هشتاد وارد جامعه ما شد این بود که فضایی در کشور به وجود آمد که هر کسی، آن چیزی که دوست داشت را واقعیت پنداشت و سایر موارد را ولو اینکه عینی هم باشد، واقعیت قلمداد نشد. ما با مستند داستانی و رمان تاریخی مواجه هستیم. در مستند داستانی این توجیه وجود دارد که داستان هر کجا که با واقعیت منطبق نبود، بگوییم تخیل نویسنده است.
وی خاطرنشان کرد: امروز ما با پدیده مستند داستانی مواحهیم که با یک سرعت بالا و به سفارش ناشرها در حال تولید انبوه است. فرآیند تولیدهای گسترده و بررسی آسیب‌شناسی آن، چیزی است که باید به آن پرداخته شود.
همچنین مصطفی حریری، مستندساز، در مورد روایت مستند داستانی به عنوان یک گونه جذاب ادبی گفت: خاستگاه مستندنگاری حوزه ژورنالیسم بوده است. در دهه هشتاد تعداد روزنامه‌نگاران در کشور به ۵۰۰ نفر هم نمی‌رسید اما از دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، یکباره تعداد روزنامه نگاران غیر متخصص به طرز چشمگیری افزایش یافت و این آسیبی جدی به روزنامه‌نگاری و مستندنگاری بود.
حریری تاکید کرد: فرایند مصاحبه در تاریخ شفاهی بسیار مهم است و باید از لایه‌های مختلف گذر کنی تا بتوانی به ذهن مصاحبه شونده ورود کنی. مستند نگاری در ئلقع ثبت خاطره است که البته با یادداشت روزنوشت تفاوت دارد. مستندنگاری امروز یک نگاه منفعت طلبانه و گاه جنبه تبلیغاتی دارد.
در ادامه نشست مستند نگاری، جواد کلاته عربی با اشاره به مسئله جنگ هشت ساله ایران و عراق گفت: نگاه داستانی به مستندات چه در ساختار و چه در محتوا به مستندنگاری آسیب زده است. متن جذابی که به مستند و واقعیت آسیب بزند و روی آن پا بگذارد، مورد قبول نیست.
کلاته عربی تاکید کرد: البته مستندنگاری نباید عاری از ادبیات باشد؛ زیرا که در این شرایط جذابیتی یاقی نمی‌ماند. گرچه همواره تاکید دارم که مستند تاریخی را نباید فدای جذابیت داستانی کرد.
وی گفت: تاریخچه مستندنگاری به بلندای تاریخ است و نمی توان شروع آن را با شروع روزنامه‌نگاری یکی دانست. متون تاریخی از جمله سفرنامه‌ها زیر مجموعه ای از متون مستند است.
این نویسنده افزود: نگاه مستندنگاری چه در داستان و چه در عناصر داستانی که جذابیت را به دنبال دارد، به مستندنگاری آسیب زده است. مستندنگاری انواع مختلفی دارد؛ مثلاً ما یادداشت‌نویسی روزانه داریم.علاوه بر آن خاطره‌نویسی داریم خاطره خودنوشت داریم، زندگی‌نامه داریم.
کلانه عربی عنوان کرد: ما باید بدانیم فلسفه و علت این کار چه بوده است؟ اصل ماجرا این است که واقعیت منتقل شود. قبول دارم که هر متن واقعی، قابلیت انتشار ندارد، اما کاملاً بر این نکته تاکید دارم که آراستگی‌های داستانی نباید به اصل روایت تاریخی، آسیبی بزند. اگر بی‌ضابطه پیش برود نابود می شود. باید معلوم شود حد دخل و تصرف نویسنده در مستند تاریخی، چقدر باید باشد.
نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳ با شعار «بخوانیم و بسازیم» ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.
نظر شما