به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عبدالجبار کاکایی، شاعر و ترانه‌سرا در نشست «بررسی کتاب‌های شعر محاوره»؛ جشنواره شعر فجر که در دهمین روز برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سرای ادبیات برگزار شد عنوان کرد: زبان محاوره، زبان انتقال فرهنگ عامیانه است؛ شعر محاوره تنها زبان شکست فعل‌ها که در تعبیر امروزی از آن یاد می‌شود، نیست، بلکه علومی از شعر است که مخاطب آن مردم است و سعی می‌کند کنایه و ضرب‌المثل‌ها و فرهنگ رایج مردم را در خود قرار دهد. در روزگار ما بعد از دوران مدرنیته که شعر رسمی دچار تحولاتی شد و خود را از گذشته تقریباً جدا کرد، رفته‌رفته شعر محاوره را در شعر برخی سخنوران عصر جدید همچون احمد شاملو و فروغ فرخزاد شاهد هستیم که قطعاتی به زبان محاوره دارند و شعرهایشان به زبان عامیانه بوده است.

کاکایی همچنین گفت: در سال‌های اخیر شاهد انتشار ده‌ها دفتر شعر محاوره از سوی شاعرانی بوده‌ایم که عمدتاً با شعر کلاسیک شروع کردند اما برای آشتی دادن مردم با شعر در روزگاری که به دوران عسرت شعر معروف است، شعر در مواجهه با رقبای قدرتمندی که در عرصه هنرهای نمایشی و تصویری جدید دارد، مقداری دچار تنگنا و مضیقه شده و عقب‌نشینی کرده است. یکی از ویژگی‌های شعر محاوره این است که زبان عواطف و احساسات رایج ماست؛ یعنی ما با زبان محاوره اظهار محبت می‌کنیم. نوع گفتار رایج، آن گفتار عامیانه یا محاوره‌ای است که بستر انتقال عواطف و احساسات جامعه است.

این ترانه‌سرا عنوان کرد: ترانه‌سراها در دهه ۳۰ از زبان محاوره به عنوان زبان ترانه استفاده کردند که بسیار مورد توجه قرار گرفت، این موضوع یکی به دلیل قابلیت‌هایی است که وزن شعر محاوره در تلفیق با موسیقی هماهنگی دارد و نیز بستر انتقال معانی عامیانه است. به همین دلیل امروز شعر محاوره بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ترانه‌سرایان برای تطبیق وزن کلام با ملودی از شعر محاوره یا شعر رایج زبان عامه استفاده می‌کنند و به دلیل همه این دلایل، دامنه استفاده از شعر محاوره افزایش یافت و کار به انتشار آثار مکتوب به زبان محاوره رسید. در این بین نوعی زبان به وجود آمد که متعلق به همین نسل است.

کاکایی همچنین گفت: یکی از کشف‌های نسلی که ۳۰ سال به ترویج زبان محاوره می‌پردازد تلفیق زبان معیار و محاوره با هم و انتقال زبانی سبک برای انتقال احساسات و مفاهیم است که در نوع خود موفق هم بوده‌است. تنها اشتباه رایجی که درباره زبان محاوره در روزگار ما وجود دارد این است که گویندگان و سرایندگان این کلام برای خوانش آن می‌گویند یک ترانه بخوانیم. ترانه تعریف خود را در قالب‌های شعر فارسی دارد و هماهنگی کلام با موسیقی است اما شعر محاوره همان شعر معیار و رسمی است که در روزگار ما دچار تحول ذاتی شده و گفت‌وگوی جدیدی را با نسل جدید شروع کرده است. ترانه تعریف مشخصی دارد، هماهنگی و هم‌سازی کلام با موسیقی است که گاهی از پیش کلام یا پیش موسیقی ساخته می‌شود اما شعر محاوره همان شعر رسمی ماست که تحول ذاتی پیدا کرده و با استفاده از ظرفیت‌های زبان عامیانه گفت‌وگوی جدیدی را با نثر جدید شروع کرده است.

وی درباره تفاوت شعر عوامانه و شعر عامیانه عنوان کرد: این تفاوت را بر مبنایی می‌بینم که شعر عوامانه شعر رایجی است که خیلی نیاز به تأمل ندارد، خیلی پیچیده نیست؛ احوالات عمومی مردم این است که در همه شرایط مستعد شنیدن الفاظ پیچیده نیستند و گاهی فقط دوست دارند از ریتم لذت ببرند. وظیفه موسیقی و ترانه خدمت‌رسانی است؛ در قدیم وقتی ترانه‌ای پخش می شد همه دعوت به سکوت می‌کردند امروز خیلی به مفهوم کلمه توجه نمی‌کنند.

در ادامه این نشست، امیرعلی سلیمانی، منتقد و ترانه‌سرا درباره شعر محاوره در مقایسه با ترانه اظهار کرد: وقتی ما در مورد شعر محاوره صحبت می‌کنیم اگر همین تفکیک را نسبت به ترانه قائل باشیم، در یکی دو دهه اخیر به لحاظ مکتوب و منتشرشدن جدی گرفته شده است؛ کمتر در دهه ۵۰ و ۶۰ چنین چیزی را سراغ دارم جز آثار ترانه‌سرایانی که بعد از اینکه اثر اجرا شده، کارها کنار هم گرد آمده و منتشر شده است.در یکی دو دهه اخیر شاید به دلیل اقبال شاعران به حضور در پروژه‌های موسیقایی و ارائه پیشنهادهایی برای موسیقی، کتاب‌هایی در این زمینه در دهه ۸۰ و ۹۰ هم منتشر شده است.

وی افزود: به صورت کلی نسبت به دهه‌های قبل با به رسمیت‌بخشیدن بیشتری برای شعر محاوره مواجه هستیم. این آثار اکنون در جوایز ادبی هم به صورت جداگانه بررسی می‌شوند و باید زمان بگذرد که دسته‌بندی بهتری از این آثار انجام شود تا بتوانیم بررسی درستی از شعر محاوره‌ای داشته باشیم. شعر محاوره در ۲۰ یا ۳۰ سال گذشته، قدری نداشت. سهم شعر محاوره هنوز هم در سبد کتاب‌های شعر بسیار ناچیز است.

به گزارش ایبنا، سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری برگزار می‌شود و سامانه ketab.ir فضای مجازی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ است.

اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید.