به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بندرعباس، «سفرنامه پدرو تیشیرا» یک سند تاریخی در حقانیت ایران زمین بر مالکیت جزایر خلیج‌فارس و نام دریای پارس است و شاهنامه توران شاهی، ضمیمه آن یکی از میراث‌های مکتوب با ارزش هرمزگان به شمار می‌آید.
پدرو تیشیرا که بود؟
پدرو تیشیرا (۱۶۴۵ -۱۵۶۳) جهانگرد پرتغالی است که در واپسین سال‌های سده شانزدهم، چند سالی را در ایران سپری کرد، فارسی را نیک فرا گرفت و گزیده‌ای از یکی از اسناد مهم تاریخی ایران، شاهنامه تورانشاهی، را به پرتغالی بازگرداند، سندی که اصل فارسی آن از میان رفته به همین امر، ترجمه وی را اهمیتی صد چندان می‌دهد. این اثر گران سنگ دربردارنده اطلاعات ارزشمندی درباره حضور ایرانیان در جزیره‌های خلیج فارس، و حتی کرانه‌های عربی آن، و سندی است در رد ادعای آنان که منکر حضور دیرینه ایرانیان در این نواحی هستند.
تیشیرا افزون بر ترجمه شاهنامه تورانشاهی دو سفرنامه نیز از خود به یادگار گذاشته است، که یکی از آن‌ها شرح سفر دور و دراز وی از هند به ایتالیا است که با گذر از جزایر فیلیپین و قاره آمریکا انجام شد، و سفر دیگری که ضمن گذر از هند، جزیره هرمز، بصره و بغداد، شهرهای مقدس در خاک عراق، به بندر اسکندرون منتهی شد و مابقی آن تا اروپا از راه دریا ادامه یافت. او تاریخ همه دوره‌های ایران را بر خلاف سنت تاریخ نویسی در خود این کشور در اثری واحد گرد آورده است.
رضا ضیا ابراهیمی استاد کینگز کالج لندن، تیشیرا را مبدع تاریخ‌نگاری ایران به شکل امروزی می‌داند. تیشیرا همزمان با دولت صفویه زندگی می‌کرد. وی از والدین یهودی در پرتغال به دنیا آمد اما بر آیین یهود پرورش نیافت. آنچه از نوشته‌های او بر می‌آید، یک مسیحی و حتی کاتولیکی پارسا بود و پیشه یا تجارت او نیز نامعلوم است.
در این مجموعه ارزشمند ۵ مقدمه در ۷۰ صفحه آمده است که در نوع خود جالب توجه است. پس از مقدمه مترجم، پدرو تیشیرا نویسنده اثر، مقدمه آورده است. مقدمه مفصل ورود انگلیسی‌ها و هلندی‌ها به خاور زمین برای نخستین بار به قلم دونالد فرگوسن، و کتاب تشیرا و مقدمه ناخدا جان استیونس بر ترجمه کتاب‌های پدروتیشیرا و مقدمه نویسنده بر کل کتابش و گواهی کلیسایی و مجوز چاپ در بخش آغازین کتاب لحاظ شده است.
سپس به سفرهای پدروتیشیرا و شرح سفرش از هند به ایتالیا می‌پردازد. در فصل اول درباره دلایل پدرو برای این سفر، با شرحی کوتاه درباره سفر پیشین از هند به اسپانی ا از راه جزیره فیلیپین اختصاص دارد.
فصل دوم به چگونگی ترک گوا و سفر تیشیرا به هرمز و رفتن از استان هرمزگان به بصره و بازگشت مجدد به این جزیره توسط این جهانگرد پرتغالی اشاره دارد.
پدرو در فصل سوم کتاب به چگونگی سفر دوباره خود از هرمز و رفتن به راس خلیج‌فارس و سپس سفر به بصره از راه دجله و فرات و فصل چهارم چگونگی عزیمت وی از بصره از راه بیابانی و مسیر روزانه اش تا زمان ورود به مشهد علی پرده برداری می‌کند.
فصل پنجم از مشهد حسین علیه السلام و بنای آن و چگونگی ورود تیشیرا بدان، گذر از دجله و ورود به بغداد خواهد گفت. فصل ششم درباره شهر بغداد است. فصل هفتم به چگونه ترک بغداد و رفتن دگر بار از راه میان رودان به عانه بر کرانه فرات و فصل هشتم درباره شهر عانه بر کرانه فرات است.
فصل نهم، از چگونگی سفر وی و همراهانش از عانه به سُخانه از راه بیابانی تمرکز دارد. فصل دهم به چگونگی ترک سُخانه و رفتن به حلب، فصل یازدهم به شهر حلب، فصل دوازدهم به چگونگی ترک حلب و سفر به اسکندرون اختصاص دارد.
فصل سیزدهم کتاب به چگونگی از بندر اسکندرون از راه دریا و رفتن به جزیره قبرس می‌پردازد. فصل چهاردهم چگونگی سفر از قبرس از راه دریا و سفر به جزیره زانته و اتفاقات آن خواهد پرداخت و فصل پانزدهم از سفر زانته به ونیز را پوشش می‌دهد.
در بخش پیوست‌ها نیز ۴ پیوست لحاظ شده است. پیوست نخست، شرحی کوتاه درباره خاستگاه پادشاهی هرمز برگرفته از تاریخ آن نوشته تورانشاه شاه هرمز و پایان تاریخ ملوک هرمز است. پیوست دوم نیز گزیده‌هایی از تاریخ شاهان ایران را عرضه می‌کند. پیوست سوم، گزارشی کوتاه درباره مهم‌ترین استان‌های ایران و پیوست چهارم، ترجمه شاهنامه تورانشاهی اثر گاسپار داکروز کشش دومنیکن است و سرانجام یادداشت‌ها و نمایه قرار دارد.
در بخشی از کتاب آمده است: هرمز که جزیره‌ای بایر و متروک و کوهی از نمک بود، در میان همه سرزمین‌های پُرخواسته هند یکی از ثروتمندترین‌ها است. این به واسطه کالاهای ارزشمندی است که از سرتاسر هند، و از همه عربستان و ایران تا سرزمین‌های مغول‌ها به آنجا می‌آورند، من حتی در آنجا بازرگانانی را از روسیه در اروپا و از ونیز یافتم. از این رو است که ساکنان هرمز می‌گویند: همه گیتی انگشتری است که هرمز نگین آن است…
گرچه در این سرزمین هیچ میوه‌ای عمل نمی‌آید و فاقد آب و خواربار است اما گوشت، نان و برنج فراوان، ماهی بی‌شمار و انبوهی از میوه‌های بسیار عالی دارد که از نواحی بسیار، و به ویژه ایران، برای این جزیره آورده می‌شود. از همین ایران گلابی، هلو، سیب، انگور و انجیر به فراوانی می‌آورند و با آن برای همه هند مربا درست می‌کنند. از همین جا است که برای همه هند مویز، برای بیماران…
شاهنامه شاه هرمز
شاهنامه توران شاهی یکی از آثار منحصر به فرد در زمینه هرمزگان شناسی و شکل‌گیری نخستین سلسله شاهان محلی هرمز و هرمزگان به شمار می‌رود. این اثر تالیف توران شاه، یکی از ملوک هرمز متوفی در سال ۷۷۹ هجری / ۱۳۷۸ میلادی است. شاهنامه توران شاهی یکی از بیش متن‌های حماسی فارسی بوده که توران شاه اول، از شاهان مقتدر، واقع بین، سیاست‌مدار، شاعر و دوستدار فرهنگ و ادب و ممدوح حافظ، آن را به نظم و نثر نوشته است. وی که حکومتی طولانی داشت، در سال ۷۷۹ هجری قمری در گذشته است. توران شاه در این اثر، اصل و نسب دیرینه خود را به حضرت آدم رسانیده و وقایع مهم و تذکره نیاکان خود را بیان کرده و تا فتح بحرین توسط خودش پیش رفته است. این اثر، ترکیبی از نظم و نثر بوده است و از این نظر که توران شاه به توصیف خصلت‌های نیک پدرانش و دلیری و رزمندگی قوم و تبار خود پرداخته، ذبیح الله صفا در کتاب حماسه سرایی در ایران آن را منظومه‌ای حماسی به شمار آورده است.
به گزارش ایبنا، کتاب «سفرنامه پدرو تیشیرا» به همراه «ملوک هرمز» و گزیده‌هایی از «شاهان ایران» نوشته پدرو تیشیرا، ترجمه به انگلیسی توسط ویلیام اف. سینکلر همراه با یادداشت‌هایی دیگر و مقدمه از دونالد فرگوسن، با ترجمه فارسی محمد آقاجری، ویراستاری عبدالجلیل مرداسنگی و صفحه‌آرایی و طراحی جلد صدیقه غلامی برای نخستین بار پاییز ۱۴۰۲ به شمارگان ۵۰۰ نسخه در ۳۸۴ صفحه در قطع وزیری و جلد سخت به بهای ۳۵۰ هزار تومان به همت انتشارات نسیم بادگیر وارد بازار کتاب شد.
نظر شما