سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - یوسف ملایی: آلمانی‌ها میزبان هفدهمین دوره از رقابت‌های فوتبال جام ملت‌های اروپا هستند. میزبان پر افتخاری که ۴ قهرمانی، ۴ نایب‌قهرمانی و ۴ مقام سومی در جام جهانی، ۳ قهرمانی، ۳ نایب قهرمانی و ۳ مقام سومی در جام ملت‌های اروپا، یک قهرمانی و یک سومی در جام کنفدراسیون‌ها و یک قهرمانی، دو مقام نایب قهرمانی و سه مقام سومی در بازی‌های المپیک را در کارنامه ورزشی دارد و پس از برزیل، برترین تیم در جام جهانی فوتبال است و در مجموع جزو ۵ تیم ملی فوتبال پر افتخار جهان باشد. ضمناً آلمان اولین کشوری است که هم در رده مردان هم در رده زنان در جام جهانی فوتبال به مقام قهرمانی رسیده است.

جام ملت‌های اروپا ۲۰۲۴ یا یورو ۲۰۲۴ نیز هفدهمین دوره از رقابت‌های فوتبال جام ملت‌های اروپا است که در آلمان در حال برگزاری است. این رقابت‌ها در ۱۴ ژوئن (۲۵ خرداد) آغاز شده و در ۱۴ ژوئیه (۲۴ تیر) پایان می‌پذیرد.

به بهانه این مسابقات، به بررسی ادبیات و نویسندگان مشهور کشورهایی می پردازیم که در این مسابقات حضور دارند.

پرجمعیت‌ترین کشور اتحادیهٔ اروپا

آلمان دومین کشور پرجمعیت در اروپا پس از روسیه، و پرجمعیت‌ترین کشور اتحادیهٔ اروپا در اروپای مرکزی واقع است و فراز و نشیب‌های متعددی از جمله جنگ جهانی اول و دوم و دوپاره شدن به آلمان شرقی و غربی را تجربه کرده است اما با نظم ماشینی و به مرور زمان با فروریختن دیوار برلین در ۹ نوامبر ۱۹۸۹ (میلادی) و همگرایی دو آلمان شرقی و غربی، در ۳ اکتبر ۱۹۹۰ جمهوری فدرال آلمان پایه‌گذاری شد. از آن پس هر ساله سوم اکتبر را به عنوان روز اتحاد آلمان جشن می‌گیرند.

زبان رسمی و اصلی آلمان، آلمانی است. این زبان یکی از ۲۳ زبان رسمی در اتحادیهٔ اروپا و در کنار فرانسوی و انگلیسی یکی از سه زبان کاری کمیسیون اروپاست.

ادبیات آلمانی

ادبیات آلمانی شامل متون ادبی است که به زبان آلمانی نوشته شده‌اند که شامل آثار ادبی در آلمان، اتریش، بخش‌های آلمانی بلژیک و سوئیس، لیختن‌اشتاین، تیرول جنوبی در ایتالیا و آلمانی‌زبان‌های پراکنده‌است. امروزه ادبیات آلمانی بیشتر به زبان آلمانی استاندارد نوشته می‌شود، اما هنوز هم آثاری وجود دارند که با تأثیر از گویش‌های زبان آلمانی (مانند آلمانیش) آفریده می‌شوند.

آلمان یعنی «متعلق به مردم»

نام آلمان در زبان آلمانی دویچلند (به آلمانی: Deutschland) است که واژهٔ دُویچ (به آلمانی: Deutsch) دارای معنای اولیهٔ «متعلق به مردم» بوده‌است. آلمان علاوه بر قدرت بزرگ اقتصادی در جهانی به عنوان کشوری توسعه‌یافته، سطح دسترسی به خدمات اجتماعی در این کشور از جمله مراقبت سلامت سراسری، و تحصیلات رایگان دانشگاهی بالا است. همچنین آلمان عضو سازمان ملل متحد، اتحادیهٔ اروپا، ناتو، شورای اروپا، گروه هفت، گروه ۲۰ و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی است و از نظر تعداد آثار میراث جهانی یونسکو سومین کشور با بیشترین آثار ثبت‌شده در این فهرست است. کشف فلوت ۴۲۰۰۰ ساله‌، قدیمی‌ترین آلت موسیقی یافت شده تا به امروز است. اما اینک نام آلمان بواسطه میزبانی از رقابت‌های فوتبال جام ملت‌ها پر تکرار شده است که در زیر نیز به آن می‌پردازیم.

ادبیات و فرهنگ آلمانی در یک گستره فرامرزی جغرافیایی، تاریخ‌سازی می‌کند. زیرا سرزمین پیشین گُل که از مظاهر زیبایی و احساس است اینک با ۹ برنده نوبل ادبیات، جزو ۴ کشور برتر دنیاست و از سوی دیگر با ۱۴ برنده نوبل آلمانی زبان، پس از فرانسه، دومین زبانی است که آثار آن جوایز نوبل ادبیات را درو کرده‌اند.

نویسندگان آلمانی برندگان جوایز نوبل ادبیات

نویسندگان آلمانی با اتکا به مضامین عمیق اجتماعی یا فلسفی، شهرت ادبیات این کشور را جهانی کرده‌اند. «گوته» که با لقب «شکسپیر آلمان» شناخته می‌شود، به عقیده بسیاری از پژوهشگران حوزه ادبیات، برجسته‌ترین چهره ادبی آلمان در عصر مدرن است. او فعالیت های بسیار گوناگونی داشت و به عرصه هایی همچون شعر، نمایشنامه، رمان، علم، سیاست، کارگردانی تئاتر و نقد ادبی می‌پرداخت. اما گوته یکی از این نوابغ حوزه ادبیات بود و در زیر به برخی از آن‌ها نیز به اختصار خواهیم پرداخت.

بزرگ‌ترین نویسنده کلاسیک سدهٔ ۱۹

کریستیان ماتیاس تئودور مومسن (زادهٔ ۳۰ نوامبر ۱۸۱۷ – درگذشته ۱ نوامبر ۱۹۰۳) بزرگ‌ترین نویسنده کلاسیک در سدهٔ ۱۹ با خلق تاریخ روم در سال ۱۹۰۲ «به خاطر زندگی عالی استاد، نوشته‌های هنری تاریخی، با منابع خاص کاری که نمی‌توان از آن گذشت» جایزه نوبل ادبیات را برنده شد. وی پژوهش‌گر، تاریخ‌نویس، حقوق‌دان، روزنامه‌نگار، سیاستمدار و باستان‌شناس آلمانی بود.

فیلسوف شاعر

رودولف کریستف یوکن فیلسوف آلمانی، «نه تنها در توجه به یادگیری عمیق و تحقیق‌های منتقدانه، بلکه بالاتر از همه برای تکریم انرژی خلاقانه، سبک تازه و نیروی شاعرانه‌ای که به شاهکارهای شاعرانه شخصیت می‌بخشید» برنده جایزه ادبی نوبل (۱۹۰۸) شد. رودولف زادهٔ ۵ ژانویهٔ ۱۸۴۶ است و در ۱۵ سپتامبر ۱۹۲۶ در سن (۸۰ سال) درگذشت. از وی ۳ اثر به نام‌های: تاریخ و تحلیل مهمترین ارکان عصر ما، بخش حقیقی دین و معنی و ارج زندگی به یادگار مانده است.

نابغه‌ای به نام پاول یوهان

پاول یوهان لودویگ فون هایزه (زادهٔ ۱۸۳۰ - درگذشتهٔ ۱۹۱۴) نویسندهٔ آلمانی، «به عنوان تکریم هنرمندی تمام و کمال، نفوذ با آرمانگرایی، که در طول زندگی حرفه‌ای اش به عنوان شاعر، نمایشنامه نویس، رمان‌نویس و نویسنده مشهور داستان‌های کوتاه نشان می‌دهد» برندهٔ جایزه نوبل ادبیات بود.

پل تحصیلات خود را در برلین و بن در رشته زبان‌های یونانی و لاتین انجام داد. چندین شعر از ایتالیایی ترجمه کرد. بیش از ۶۰ نمایشنامه و چند رمان و داستان کوتاه نوشت. در سال ۱۹۱۰ برنده جایزه نوبل ادبیات شد. یکی از داوران جایزه نوبل دربارهٔ او گفت «از گوته به بعد چنین نابغه‌ای نداشته‌ایم.»

او در برلین به دنیا آمد. پدرش زبان‌شناس برجسته‌ای بود و مادرش جواهرساز دربار و از خویشاوندان فلیکس مندلسون آهنگ ساز و رهبر ارکستر بود. کتاب‌های هایزه، آربیاتا، بچه‌های دنیا، نولهای دریاچه گاردو، آندرئا دلفین، تصویر یک مادر و برای بهشت از آثار او هستند.

معروف‌ترین نمایندگان سبک ناتورالیسم

گرهارت هاوپتمان (زاده ۱۵ نوامبر ۱۸۶۲ – درگذشته ۶ ژوئن ۱۹۴۶) نمایش‌نامه و رمان نویس آلمانی بود که در سال ۱۹۱۲ میلادی، «در درجه اول به خاطر زاینده بودن، تنوع و برجستگی آثار در حوزه هنرهای دراماتیک» برندهٔ جایزه نوبل ادبیات شد. وی از معروف‌ترین نمایندگان سبک ناتورالیسم (طبیعت‌گرایی) بود که با وجود این طبع خود در سبک‌های دیگر را نیز آزموده‌است.

ازدواج بواسطه شهرت نویسندگی

پل توماس مان (زاده ۶ ژوئن ۱۸۷۵ در لوبک – درگذشته ۱۲ اوت ۱۹۵۵ در زوریخ) نویسنده‌ای که «اصولاً برای رمان بزرگش زوال یک خاندان و به رسمیت شناخته شدن آن به‌طور پیوسته به عنوان یکی از کارهای کلاسیک ادبیات معاصر» در سال ۱۹۲۹ برنده جایزه نوبل ادبیات شد.
توماس مان در سال ۱۸۹۷ همراه برادرش هاینریش مان به رم رفت و در همان سال، نگارش کتاب بودنبروک‌ها را آغاز کرد که در سال ۱۹۰۱ آن را چاپ رساند و شهرت زیادی بدست آورد. توماس در سال ۱۹۰۵ با کاتیا پرینگسهایم دختر یکی از استادان دانشگاه مونیخ ازدواج کرد.

شاعر زن

نلی زاکس شاعر و نمایشنامه نویس آلمانی مقیم سوئد بود که زاده ۱۰ دسامبر ۱۸۹۱ در آلمان است و ۱۲ مهٔ ۱۹۷۰ در سن (۷۸ سال) در استکهلم درگذشت. نلی زاکس از سال ۱۹۳۳ بر اثر تعقیب و شکنجه یهودیان دچار تشنج‌های شدید روحی و جسمی شد، و دو کتاب شعر نخستین وی زیر این تأثیر است.

زاکس «به خاطر دراماها و اشعار برجسته اش و تفسیری قابل لمس در تفسیر سرنوشت اسرائیل» در سال ۱۹۶۶ جایزهٔ ادبی نوبل را دریافت کرد.

برنده نوبل، اسیر جنگی ارتش ایالات متحده آمریکا

هاینریش تئودور بُل (زادهٔ ۲۱ دسامبر ۱۹۱۷ – درگذشتهٔ ۱۶ ژوئیهٔ ۱۹۸۵)، نویسندهٔ آلمانی «به خاطر نوشته‌هایش که ترکیبی از جهان‌بینی گستردهٔ زمانهٔ خود و مهارت حساس او در کاراکترسازی است و به تجدید حیات ادبیات آلمان کمک کرده‌است» برندهٔ جایزه نوبل ادبی شد. بیشتر آثار او به جنگ (به‌خصوص جنگ جهانی دوم) و آثار پس از آن می‌پردازد.

کتاب‌های عقاید یک دلقک، قطار به موقع رسید، سیمای زنی در میان جمع، از وقتی که جنگ درگرفت تا وقتی که جنگ تمام شد، نان سال‌های جوانی، بیلیارد در ساعت نه و نیم، شبکه ی امنیتی، برخیز عشق من برخیز، آدم کجا بودی؟، قطار سر وقت، آبروی از دست رفته کاترینا بلوم، فرشته سکوت کرد از آثار او هستند. بل در دوران جنگ جهانی دوم، چهاربار مجروح و مبتلا به تیفوس شد. نهایتاً در آوریل ۱۹۴۵ به اسارت ارتش ایالات متحده درآمد و به اردوگاه اسرای جنگی فرستاده شد. پس از پایان جنگ، با همسرش در شهر کلن، شهری که ۸۰ درصدش در اثر جنگ ویران شده بود، اقامت گزید و در مغازهٔ نجاری خانواده‌اش شروع به کار کرد.

بل در ۳۰ سالگی نویسندهٔ تمام‌وقت شد. اولین رمان او به نام «قطار به موقع رسید» در سال ۱۹۴۹ به چاپ رسید. در همین سال، او را به جلسهٔ گروه ۴۷ که متشکل از حلقهٔ نویسندگان آلمانی بود دعوت کردند. در سال ۱۹۵۱ جایزهٔ ادبی گروه ۴۷ را برای داستان «گوسفند سیاه» دریافت کرد. در ۱۹۵۶ به ایرلند سفر کرد و یک‌سال بعد کتاب «یادداشت‌های روزانهٔ ایرلند» را به چاپ رساند.

کودک فقیر و اسیر آمریکایی برنده نوبل

گونتر ویلهلم گراس (زاده ۱۶ اکتبر ۱۹۲۷ – درگذشته ۱۳ آوریل ۲۰۱۵) نویسنده، مجسمه‌ساز و نقاش آلمانی بود. او عضو برجسته گروه ۴۷ و از نویسندگان بزرگ و معروف آلمان بود. وی «به خاطر به تصویر کشیدن افسانه‌های شاد و سیاه که در گذر تاریخ به دست فراموشی سپرده شده بودند.» در سال ۱۹۹۹ برنده جایزه نوبل ادبیات شد، فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد هنگام اعلام نام او، داستان‌هایش را تصویرگر چهرهٔ فراموش شده تاریخ خواند.

گونتر گراس بازتاب صدای نسلی از آلمانها بود که در زمان سلطه نازیسم بزرگ شده بودند. او خود را روایتگر تاریخ از نگاه پایین‌دستی‌ها می‌دانست. وی با رویکردی معترضانه و هشداردهنده همواره در تمام رویدادهای مهم سیاسی و ادبی آلمان حضور مؤثر داشت.
در پانزده سالگی برای گریز از محیط تنگ و فقیرانه خانوادگی، خدمت در ارتش هیتلری را با رغبت پذیرفت و در هفده سالگی به لشکر دهم توپخانه اس‌اس - فروندبرگ فرا خوانده شد. گراس پس از مجروح شدن در تاریخ ۲۰ آوریل ۱۹۴۵، در تاریخ ۸ مه ۱۹۴۵ در ماریانسکه لازنی دستگیر و به اسارت نیروهای آمریکایی درآمد و تا ۲۴ آوریل ۱۹۴۶ در بازداشتگاه بود.

از آثار برجسته آن می توان به طبل حلبی، موش و گربه، سال‌های سگی، بر گام خرچنگ و آنچه باید گفته شود اشاره کرد.

دختر روستایی مهاجر، برنده جایزه نوبل ادبیات

هرتا مولر (زاده ۱۷ اوت ۱۹۵۳) نویسنده، شاعر و مقاله‌نویس رومانیایی‌تبار آلمانی است که با «تمرکز بر شعر و نثر ساده دورنمای زندگی کسانی را که زندگی شان مصادره شده به تصویر کشیده‌است.» و سال ۲۰۰۹ برنده جایزه نوبل ادبیات شد.

کتاب گرسنگی و ابریشم، قرار ملاقات، گذرنامه، سرزمین گوجه‌های سبز، مسافر یک لنگه پا، نفس بریده و زمین‌های پست برخی از آثار وی هستند.
مولر سال ۱۹۵۳ در یک روستای آلمانی‌زبان در غرب رومانی به دنیا آمد و خانواده‌اش جزو اقلیت آلمانی کشور رومانی بود. مادرش پس از جنگ جهانی دوم توسط نیروهای نظامی شوروی به اردوگاه کار اجباری اعزام شد.

مولر به دلیل عدم همکاری با پلیس مخفی حکومت نیکلای چائوشسکو در دهه ۱۹۷۰ شغل معلمی خود را از دست داد. سال ۱۹۷۶ او در یک کارخانه صنعتی کار مترجمی می‌کرد. مولر در آلمان به تدریس در دانشگاه پرداخت و از سال ۱۹۹۷ عضو آکادمی زبان آلمان شد.
او بعد از دریافت جایزه نوبل ادبیات در شهر لایپزیگ در سخنانی گفت هنگام نوشتن اولین کتاب‌های خود مجبور بوده‌است با ویراستار آلمانی‌اش در جنگل‌های دورافتاده دیدار کند تا کسی نتواند گفتگوی آن‌ها را بشنود.

مؤسسهٔ گوته و اهدای مدال به یک ایرانی

انستیتو گوته یا مؤسسهٔ گوته که از روی نام شاعر آلمانی، یوهان ولفگانگ گوته نام‌گذاری شده است، یک سازمان ناسودبر (غیرانتفاعی) است که وظیفهٔ آن گسترش زبان و فرهنگ آلمانی در بیرون از مرزهاست. از ۱۵۷ مرکز این موسسه ۱۲ تای آن‌ها در داخل آلمان و ۱۴۵ مرکز در بیرون از آلمان است.

انستیتو گوتهٔ شهر وایمار آلمان، مدال یوهان ولفگانگ گوته، در تاریخ ۶ شهریور ۱۳۹۲ (۱۳ اوت ۲۰۱۳) به سه برنده از جمله محمود حسینی‌زاد مترجم زبان آلمانی از ایران اهدا کرد. هیئت مدیرهٔ انستیتو گوته، در بیانیهٔ خود دلیل اهدای مدال گوته به محمود حسینی‌زاد را، از جمله معرفی نسل جوان نویسندگان آلمانی‌زبان به خوانندگان ایرانی عنوان کرده‌است.