سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): پاساژ شیرنگی برای مردم گرگان نامی آشنا و قدیمی در ضلع شمالی و شرقی میدان شهرداری به‌عنوان یکی از پرترددترین نقاط در مرکز شهر گرگان است.
در محل تلاقی دو سوی ورودی شرقی و شمالی پاساژ شیرنگی و در میان حسینیه مُجنی‌های مقیم گرگان (حسنیه قدس) و فروشگاه پوشاک بانوان، «کتابفروشی جنگل» به مدیریت محمد ملکی از پیشکسوتان و در حال حاضر قدیمی‌ترین کتاب‌فروش فعال شهرستان گرگان قرار دارد.
«کتابفروشی جنگل» نخستین بار در سال ۱۳۵۴ با نام کاوه در خیابان «گرگان جدید» فعالیت خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۵۷ به مکان کنونی‌اش واقع در پاساژ شیرنگی انتقال یافت و اکنون پنجمین دهه حیات سبز خود را در پاساژ شیرنگی و حافظه جمعی گرگانی‌ها سپری می‌کند.
«کتابفروشی جنگل» با متراژ ۲۴ مترمربع در حال حاضر برگی آشنا از شناسنامه فرهنگی گرگان به‌حساب می‌آید که نسل‌های گوناگون و در دهه‌های متمادی ولو در حد تجربه خرید یک جلد کتاب از او خاطره دارند و اکنون همپا با بانی‌اش با نیم‌قرن تجربه، پر سابقه‌ترین کتابفروشی گرگان و شاید شمال کشور است که چراغش همچنان با قوت روشن است.
«جنگل»، بیشترین تنوع موضوعی را در بین کتاب‌فروشی‌های گرگان دارد
هرچند که بیرون از درب ورودی کتابفروشی و در نگاه اول کتابهای کودکان به چشم می‌خورد اما به‌محض ورود، با فروشگاهی با تنوع موضوعی روبه‌رو می‌شویم که در آن فضای کوچک کتابفروشی دنیای بزرگی را پیش رویمان به نمایش می‌گذارد.
محمد ملکی، مالک «کتابفروشی جنگل» که متولد ۱۱ آبان ماه ۱۳۳۴ در بیارجمند و دانش‌آموخته کارشناسی ماشین‌های کشاورزی از دانشگاه تهران بوده و از مقطع متوسطه تا به امروز ساکن گرگان است درباره تنوع و دسته‌بندی‌های کتابهای کتاب‌فروشی‌اش عنوان کرد: هرچند که در ابتدای تأسیس «کتابفروشی جنگل» تنها کتاب‌هایی در موضوعات سیاسی و نواندیشی دینی داشتم، اما به‌مرور زمان کتابهای تخصصی رشته‌های کشاورزی و فنی مهندسی را متناسب با نیاز دانشجوهای دانشگاه منابع طبیعی می‌فروختم.
وی افزود: در حال حاضر، در همه حوزه‌ها اعم از علمی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصاد، رمان، کودک و نوجوان، کشاورزی و فنی کتاب داریم و اگر اغراق نباشد، می‌توانم به جد بگویم که «جنگل» علی‌رغم محدودیت فضایی بیشترین تنوع موضوعی را بین کل کتاب‌فروشی‌های گرگان دارد.
ملکی ادامه داد: تلاش من همواره این بوده که جدیدترین کتاب‌ها را برای سلایق مختلف تهیه کنم و در حال حاضر بیش از ۱۰ هزار جلد کتاب در قفسه‌های کتابفروشی و انبار موجود دارم.
هیچ خدماتی جز فروش کتاب نداریم
محمد ملکی افزود: در «کتابفروشی جنگل» هیچ خدمات دیگری جز فروش کتاب ارائه نمی‌شود. در ابتدا شرایط طوری بود که حتی کتابهای درسی هم نمی‌فروختم. البته دوره‌ای به مقدار کمی لوازم‌التحریر هم به فروش می‌رساندم؛ اما طولی نکشید که دیگر به آن ادامه ندادم و امروز کار من تنها فروش کتاب است.
کودک و نوجوان پرفروش‌ترین بخش «کتابفروشی جنگل» است
ملکی در ادامه به بیان پرفروش‌ترین موضوعات کتابهای «کتابفروشی جنگل» پرداخت و گفت: در حال حاضر کتابهای کودک و نوجوان، رمان، روان‌شناسی در سر لیست فروش‌ها هستند و در سال‌های اول فعالیتم اغلب کتابهای مذهبیِ روشنفکران و نواندیشان در فهرست پرفروش‌ها بود؛ اما این سال‌ها فروش کتابهای مذهبی تقریباً به صفر رسیده؛ هر چند هنوز کتابهای افرادی چون عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان و علی شریعتی کم‌وبیش فروش می‌روند.
سرانه مطالعه جامعه در گروی اقتصاد است
ملکی با تأکید بر اقتصاد به‌عنوان عاملی تعیین‌کننده در سرانه مطالعه کشور عنوان کرد: فروش کتاب رابطه مستقیمی با مسائل اقتصادی دارد. اقتصاد اصلی‌ترین مسئله برای معیشت و زندگی مردم است؛ به‌طوری‌که گرانی و تورم نرخ فروش کتاب را کاهش می‌دهد. در ۲ سال اخیر، قیمت کتاب به‌شدت افزایش پیداکرده است. افرادی بودند که رمان‌های زیادی از من می‌خریدند اما با افزایش تورم در چند سال اخیر، دیگر چنین کاری نمی‌کنند.
دانشجویان سال‌هاست که کتابهای تخصصی نمی‌خوانند
مالک «کتابفروشی جنگل» در بخش‌هایی از صحبت‌هایش گذری زد به ریشه‌یابی اُفت فروش کتاب و اظهار داشت: فروش کتابهای دانشگاهی در برخی سالیان اُفت شدیدی را تجربه کرد به‌طوری‌که علم و دانش جایگاه خود را از دست داد.
دانشجوهای امروز اغلب به دنبال گرفتن مدرک و فارغ‌التحصیلی هستند. من به یاد دارم زمانی دانشجویان به‌قصد خریدن کتابهای جدید در رشته درسی‌شان به اینجا می‌آمدند؛ اما اکنون کم‌تر دانشجویی به دنبال کتابهای جدید رشته تحصیلی‌اش می‌آید. من نمی‌دانم دقیقاً چه اتفاقی افتاد و چه عواملی دخیل بودند، اما فاجعه بزرگی رخ داد و دانشجویان به‌روز کنونی افتادند. برخی از کتاب‌هایی که من از زمان دولت نهم و دهم تهیه‌کرده بودم، همچنان روی دستم مانده و حتی با قیمت‌های قدیم هم فروش نمی‌رود.
کتابفروشی شغل پردرآمدی نیست
وی ادامه داد: کتابفروشی این روزها شغل سخت و کم‌درآمدی به‌حساب می‌آید. به‌طوری‌که در تأمین مسائل زندگی با بحران مواجه شده‌ام؛ اما به دلیل عشق و علاقه‌ای که به این شغل دارم، لنگان‌لنگان به‌پیش می‌روم تا ببینم چه می‌شود.
هر کتاب یک پنجره به جهان است
ملکی در بخش دیگری از سخنانش گفت: کتاب‌ها پنجره‌هایی به جهان هستند. هر کتابی حداقل یک روزنه را به جهان هستی باز می‌کند و افراد اهل مطالعه، بهتر زندگی خود را پیش می‌برند. من به‌شخصه هیچ کتابی را بد نمی‌دانم و معتقدم همه کتاب‌ها قابل‌استفاده هستند. در نهایت، به کسی که آنها را می‌خواند بازمی‌گردد.
وی افزود: به عقیده من سانسور، ممیزی یا مجوز کتاب معنا و مفهومی ندارند. چراکه هرکسی که کتاب می‌نویسند، به دنبال برداشتن یک گام و کمک به دیگران است. کتاب باعث رشد و تعالی جامعه می‌شود و برای انسان همچون بال‌های یک پرنده است.
جامعه امروز کتاب را پس میزند
مالک «کتابفروشی جنگل» در ارزیابی نگاه امروز جامعه به کتاب و کتاب‌خوانی گفت: متأسفانه امروز به علت روابط خاص و ملاک‌های نادرستی که در جامعه وجود دارد، جایگاه‌ها به‌هم‌ریخته است. وقتی برخی جایگاه‌ها بر اساس نوع نگاه و … تعیین شود، جامعه از خودش می‌پرسد اصلاً چرا باید کتاب بخواند؟ با خودش می‌گوید: مگر آن‌هایی که کتاب می‌خوانند به کجا رسیدند؟ پس در نهایت بخش بزرگی از جامعه برای بخش‌های دیگر پیام می‌فرستد که کتاب خواندن خوب است یا خیر. البته تجربه من نشان می‌دهد که بچه‌های کوچک وقتی از جلوی مغازه من رد می‌شوند و نگاهشان به کتاب‌ها می‌افتد، والدینشان را وادار به خرید کتاب می‌کنند.
وی افزود: من مطلبی را خوانده بودم که برخی روان‌شناسان به این نتیجه رسیدند که تعداد کتابهای یک‌خانه، تأثیر روانی خاصی بر افراد آن خانواده دارد. در نتیجه حتی نگاه به کتاب باعث شادابی روح و روان آدمی می‌شود.
همه ما در ترویج کتاب‌خوانی مسئولیم
ملکی، نقش تمام شهروندان را در ترویج کتاب‌خوانی مهم قلمداد کرد و ادامه داد: هر شهروند می‌تواند خودش به‌تنهایی در ترویج کتاب‌خوانی مؤثر باشد. هرچند که ممکن است افراد اهل مطالعه جایگاه خاصی نداشته باشند، اما باید به این نکته توجه داشت که کتاب‌خوانی در بسیاری از عرصه‌های زندگی مؤثر است.
وی افزود: هیچ انسانی بی‌نیاز از تجربه دیگران نیست و باید از جامعه کمک بگیرد. کتاب‌خوانی نیز به همین شکل است و ما را از تجربیات دیگران بهره‌مند می‌سازد. البته من معتقدم ترویج کتاب‌خوانی باید از مهدکودک‌ها آغاز شود.
ملکی گفت: سیستم آموزشی ما باید به شکلی کودکان را با کتاب بیش‌تر آشنا کنند. متأسفانه حتی در مدارس ما نیز تنها مُشتی تئوری به دانش‌آموزان تدریس شده و به مهارت‌های زندگی توجه نمی‌شود به همین علت، بسیاری از افرادی که موفق به اخذ دیپلم می‌شوند، از مهارت‌های زندگی بهره‌مند نیستند.
دولت از راه‌های مختلف به ترویج کتاب‌خوانی کمک کند
وی در ادامه به ارائه راهکارهایی برای ترویج کتاب‌خوانی توسط دولت پرداخت و گفت: من فکر میکنم خود دولت نیز باید از راه‌های مختلف به بیش‌تر شدن کتاب‌فروشی‌ها کمک کند؛ ازجمله با معافیت‌های مالیات و ارائه کاغذ باقیمت پایین‌تر به ناشرین یاری‌رسانی کند.
ملکی افزود: انتظار می‌رود که دولت فضا را بازتر بگذارد و وزارت ارشاد کم‌تر به مسئله ممیزی توجه کند. همچنین معیار انتخاب افراد برای برخی جایگاه‌ها بر اساس دانایی و تخصص افراد قرار بگیرد که جامعه شاداب‌تر و امیدوارتری داشته باشیم. علاوه بر این، باید بیش‌تر به انجمن‌های شعر، داستان، موسیقی و… توجه شود تا کتاب‌خوانی رونق بیش‌تری پیدا کنند.
در سامانه «بازار کتاب» فعالیت ندارم
ملکی با بیان اینکه «کتابفروشی جنگل» تابه‌حال در سامانه «بازار کتاب» عضویت نداشته، عنوان کرد: در دولت یازدهم و دوازدهم طرحی تحت عنوان تخفیف فصلی کتاب (۱۸ دوره) اجرا شد که افراد با مراجعه به کتاب‌فروشی‌های عضو آن، کتابهای مدنظرشان را با ۲۰ تا ۲۵ درصد تخفیف به‌صورت حضوری می‌خریدند.
وی افزود: در تمامی آن سال‌ها «کتابفروشی جنگل» با عضویت در این طرح، در خدمت مردم گرگان بود. در دولت سیزدهم نیز من در سامانه «بازار کتاب» ثبت‌نام اولیه انجام دادم؛ اما به من گفتند که باید تمامی کتاب‌هایم را در سامانه ثبت کنم تا کتاب‌هایم را رصد کنند. من به علت اینکه در کتاب‌فروشی‌ام امکان ثبت کتاب و … نداشتم، از این طرح حذف شدم.
باید به طرح تخفیف فصلی بازگردیم
وی افزود: من این طرح بازار کتاب و این نوع نگاه را مناسب نمی‌دانم. نمی‌شود فروش کتاب‌ها را سلیقه‌ای کرد و بر اساس انتخاب عده‌ای به فروش رساند. انسان‌ها باید آزاد باشند و بر اساس نیازهایشان کتاب‌هایی که می‌خواهند را انتخاب کنند. در طرح‌های فصلی مخاطبان می‌آمدند و بین مشتری‌ها و فروشنده دیالوگ‌های سازنده شکل می‌گرفت و تجربه‌های خود را حین خرید به اشتراک می‌گذاشتند.
ملکی ادامه داد: جا دارد اشاره‌کنم وقتی کتابی از وزارت ارشاد اجازه چاپ گرفته چرا دوباره باید از فیلتر دیگری عبور کند؟! پیش‌تر از چاپ کتاب‌هایی که برخلاف شئونات جامعه بودند، جلوگیری شده؛ اما در این طرح گویی می‌خواهند کتاب‌هایی که مجوز چاپ گرفته‌اند را نیز محدود کنند که این ازنظر من معنا و مفهومی ندارد.
وی گفت: همچنین معتقدم همین کار اشتباه باعث می‌شود که این طرح در ادامه راه (در صورت عدم‌اصلاح) راه به‌جایی نبرد و بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها عضو آن نشوند. امید می‌رود دولت چهاردهم شرایط را به شکل سابق بازگرداند تا مردم در فضای تعاملی‌تری دوباره به کتاب‌خوانی روی‌آورند.
نظرات