اعظم نجفقلی‌نژاد، استادیار گروه پژوهشی علوم داده، اطلاعات و هوش مصنوعی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره تجهیز و توسعه کتابخانه‌ها و دسترس‌پذیر کردن منابع؛ یکی از برنامه‌ها و اولویت‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: برای توسعه و تجهیز کتابخانه‌های عمومی، کارهای خوبی انجام شده اما مشکل اینجاست که یک برنامه منسجم و ملی برای توسعه کتابخانه‌ها نداریم.

وی با بیان اینکه در بسیاری از موارد با تغییر افراد در پست‌های مدیریتی ساختار آن نهاد نیز به هم می‌ریزد، عنوان کرد: بنابراین لازم است در قدم نخست، یک برنامه جامع و ملی برای توسعه کتابخانه‌ها تدوین و اهداف تعیین شود، بودجه مشخص برای ایجاد، بازسازی و تجهیز کتابخانه‌ها لحاظ و همکاری بین دستگاه‌ها در یک برنامه مشخص تعریف شود تا تغییر مدیریت‌ها بر ادامه روند توسعه کتابخانه‌ها خللی ایجاد نکند.

این عضو هئیت علمی گروه پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان اینکه صرف توجه و تاکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر توسعه و تجهیز کتابخانه‌ها این مراکز توسعه پیدا نمی‌کنند، عنوان کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌تنهایی نمی‌تواند برنامه توسعه کتابخانه‌ها را پیش ببرد، این هدف مهم یک همکاری میان‌بخشی مهم می‌طلبد و نیازمند همکاری دستگاه‌های مختلف مانند آموزش و پرورش، شهرداری، وزارت علوم و تحقیقات فناوری است که باید در قالب یک ساختار شکل بگیرد تا با تغییر مدیریت‌ها، توسعه کتابخانه‌ها را متوقف نشود.

توسعه کتابخانه‌های ثابت و سیار در مناطق روستایی

این عضو هیئت‌علمی گروه پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به راهبرد افزایش تعداد کتابخانه‌های عمومی در برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم اظهار کرد: باید برای افزایش کتابخانه‌ها به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و بخش روستایی تلاش بیشتری صورت بگیرد؛ چراکه سهم فرهنگ در بعضی از مناطق محروم کمتر و در برخی مناطق حتی نزدیک به صفر است. خدمات فرانهادی مانند ارائه کتابخانه سیار باید گسترش پیدا کند. توسعه و گسترش فضاهای مطالعه فردی و گروهی و برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در کتابخانه‌ها، ارتقا سواد جامعه و حرکت به سمت آگاهی عمومی که باید برنامه مشخصی در این زمینه وجود داشته باشد، همچنین تجهیز کتابخانه‌ها با امکانات مدرن نیز از دیگر ضروریات زیرساخت توسعه کتابخانه‌هاست.

خرید منظم منابع کتابخانه‌ای مورد توجه وزارت فرهنگ باشد

نجفقلی‌نژاد با اشاره به ضرورت به‌روزرسانی منابع کتابخانه‌ای و استمرار خرید آثار در طول سال عنوان کرد: متاسفانه خرید مداوم کتابخانه‌ای موضوعی است که در کتابخانه‌های عمومی همیشه با چالش و مشکل بودجه روبه‌رو بوده است و این مهم باید مورد نظر وزارت فرهنگ و ارشاد دولت چهاردهم باشد؛ همچنین گسترش اشتراک پایگاه‌های علمی در کتابخانه‌های عمومی موضوع مهمی است که باید برای آن برنامه‌ریزی کرد.

حمایت وزارت فرهنگ از ناشران حرفه‌ای

این کارشناس با بیان اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید از ناشران، مترجمان و نویسندگان برای تولید کتاب باکیفیت حمایت کند گفت: برای ترویج کتابخوانی در جامعه، رسانه ملی، ابزار مهمی است. معرفی کتابخانه‌ها، نویسندگان و کتاب‌ها در رسانه ملی و رادیو، تسهیل فرایند عضویت در کتابخانه‌ها، توجه به تجهیز و معرفی کتابخانه‌های آموزشگاهی در مدارس، جذب نیروی انسانی در ستاد و کتابخانه‌های عمومی، برگزاری مسابقات جذاب و هدفمند کتابخوانی از عوامل تاثیرگذار در ترویج کتابخوانی در جامعه است که می‌تواند وزارت فرهنگ را در پیشبرد، تقویت و احیای برنامه‌های کتابخوانی در جامعه کمک کند.

ایجاد کتابخانه دیجیتال یک مطالبه ملی و مهم است

نجفقلی‌نژاد با تاکید بر ضرورت ایجاد زیرساخت‌های حمایتی و قانونی برای توسعه کتابخانه‌های عمومی اظهار کرد: بحث توسعه کتاب صوتی، ایجاد کتابخانه دیجیتال و ورود کتاب‌های فارسی به کتابخانه دیجیتال باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مدیریت و ساماندهی شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از طریق تعامل با ناشران و نهادهای قانون‌گذاری باید مشکل ایجاد کتابخانه دیجیتال را یک‌بار برای همیشه حل کند تا مردم به راحتی به کتابخانه دیجیتال و منابع مورد نیازشان دسترسی داشته باشند؛ همچنین این وزارتخانه می‌تواند از اپلیکیشن‌های کتابخوانی برای گفت‌وگو درباره کتاب، معرفی کتاب و تسهیل دسترسی به کتاب استفاده کند.

نجفقلی‌نژاد با تاکید بر ضرورت توجه به زیرساخت‌های حوزه کتابخوانی در بحث ترویج کتاب گفت: تا وقتی زیرساخت‌های لازم برای توسعه کتابخوانی را نداشته باشیم، عملاً برنامه‌های حمایت از ترویج کتاب و کتابخوانی نیز به نتیجه نمی‌رسد. یعنی ابتدا باید کتابخانه‌های فیزیکی گسترش، سپس کتابخانه دیجیتال ایجاد شود و در مراحل بعدی استفاده از اپلیکیشن‌ها، خرید منابع و توجه به افرایش منابع توسعه پیدا کند تا بتوانیم به توسعه برنامه‌های انگیزشی در این حوزه بپردازیم. توسعه تولید کتاب‌های الکترونیکی و تسهیل در دسترسی به منابع کتابخانه دیجیتال و حمایت از نشر دیجیتال کشور یکی از زیرساخت‌های مهم در دسترس‌پذیر کردن منابع کتابخانه‌ای در جامعه است.

توجه به کودک خانواده و دانش آموزان برای ترویج کتابخوانی

نجفقلی‌نژاد درباره اجرای برنامه‌های ترویج کتابخوانی در جامعه که به‌عنوان اولویت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم مطرح شده، اظهار کرد: برپایی جشنواره‌های کتابخوانی، ترویج کتاب با محوریت شناخت نویسندگان و کتاب‌ها در رسانه ملی، ایجاد بورسیه‌های تشویقی و جوایز اختصاصی برای نویسندگان و مترجمان فعال که آثار باکیفیت تولید می‌کنند، تشویق حضور خانواده‌ها در کتابخانه‌ها و ایجاد برنامه‌های ترویجی و تشویقی در این زمینه می‌تواند برنامه‌های ترویج کتابخوانی را در عمل موفق کند؛ چراکه اگر کودک، دانش‌آموز و خانواده کتابخوان در جامعه نداشته باشیم، جامعه کتابخوان نیز نداریم.

این دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی با تاکید بر تجهیز کتابخانه‌های آموزشگاهی در سطح مدارس و دانشگاه‌ها از سوی وزارت آموزش و پرورش که البته می‌تواند با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال شود، عنوان کرد: دانش‌آموزان باید کتابخانه مجهز و منابع به‌روزی داشته باشند تا بتوانیم با اجرای برنامه‌های انگیزشی، سطح مطالعه غیردرسی را میان دانش‌آموزان افزایش دهیم. در مجموع منابع متنوع مطالعاتی و ایجاد برنامه‌های انگیزشی، قطعاً موجب ترویج کتابخوانی در مدارس و دانشگاه‌ها می‌شود.

این عضو هیئت‌علمی گروه پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به اینکه ارائه تخفیف برای خرید کتاب میان معلمان، دانش‌آموزان، دانشجویان و گروه‌های هدف بزرگ و مهم جامعه، توسعه کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها و تعامل این مراکز با مدارس موضوع مهمی است، اظهار کرد: کتابخوانی به‌عنوان یک برنامه درسی باید در مدارس و دانشگاه‌ها وجود داشته باشد. یا حداقل ساعت یا «زنگ کتابخوانی» در مدارس و دانشگاه‌ها شکل بگیرد. ایجاد باشگاه‌های کتابخوانی در مدارس و دانشگاه‌ها و همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با شهرداری و وزارت آموزش وپرورش برای پیشبرد برنامه‌های ترویج کتابخوانی ضروری است.

پژوهش‌های کتابخانه‌ای عملیاتی شود

نجفقلی‌نژاد، درباره مطالبات جامعه علم اطلاعات و دانش‌شناسی از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم اظهار کرد: حمایت از پژوهش و برون‌داده‌ها و دستاوردهای پژوهشی؛ یک بحث مهم است. به اندازه کافی در حوزه فرهنگ به‌ویژه کتابخانه‌ها، پژوهش‌های زیادی وجود دارد، مهم این است که در زمان تصمیم‌گیری براساس داده‌های پژوهش‌محور و اطلاعات موجود عمل شود؛ البته اختصاص بودجه برای پژوهش بنیادی و کاربردی نیز ضروری است.

وی با اشاره به استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه و آموزش عالی گفت: صنعت و دانشگاه نباید دو راه متفاوت را بروند. دانشجویان مستعد می‌توانند در بخش فرهنگی، ازجمله کتابخانه‌ای، پژوهش‌های مفیدی را انجام دهند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند در بخش حمایت از ناشران و نویسندگان داخلی، تجهیز کتابخانه‌ها و دسترسی آسان به منابع علمی در کتابخانه‌ها قدم‌های بزرگی را بردارد.

ضرورت توسعه و توجه به هنر و ادبیات در جامعه

این عضو هیئت‌علمی گروه پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به ضرورت توسعه هنر و ادبیات در دوره جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: حمایت از هنرمندان و نویسندگان جوان، ایجاد یکسری فضاهای خاص برای توسعه هدفمند فعالیت‌های هنری و ادبی در کتابخانه‌ها، تقویت بخش بین‌الملل در بخش هنر و ادبیات و اعزام افراد در این بخش برای استفاده از دستاوردهای علمی و حضور مستمر در مجامع بین‌المللی نیز یک ضرورت مهم است. ارائه گزارش‌های شفاف دوره‌ای و پاسخگو بودن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش‌های مختلف ازجمله مطالبات از وزیر جدید فرهنگ است؛ همچنین وزارت ارشاد بهتر است در همه تصمیمات خود جامعه دانشگاهی را دخیل کند.

وی درباره «سند ملی خواندن و ترویج مطالعه مفید» گفت: «سند ملی خواندن و ترویج مطالعه مفید»، سند کاملی است؛ البته اجرای آن در عمل مستلزم همکاری بین بخشی و هماهنگی ارگان‌های متنوعی است که عملیاتی شدن آن می‌تواند در پیشبرد ترویج کتابخوانی بسیار موثر باشد؛ البته در این سند، گنجاندن واحد درسی «خواندن» در مدارس و دانشگاه‌ها را ندیدم شاید هم بود و من ندیدم؛ البته در این سند به ضرورت ایجاد زنگ کتابخوانی در مدارس پرداخته شده است. در مجموع همه می‌دانند چه کارهایی در ترویج خواندن موثر است اما عملیاتی شدن و اجرای آن در عمل مهم است که باید محقق شود.

به گزارش ایبنا؛ در «سند ملی خواندن و ترویج مطالعه مفید» ۸ وزارت آموزش و پرورش مکلف به نهادینه‌سازی ترویج خواندن در مدارس از طریق تقویت کتابخانه‌های آموزشگاهی و گنجاندن دوره‌های مهارتی «مشاوره کتابدار» در آموزش ضمن خدمت معلمان است.