به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین رونمایی جلد نخست دانشنامۀ حقوق ایران یکشنبه ۲۵ شهریور در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. در این برنامه کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ مصطفی محقّق داماد، سرپرست علمی دانشنامۀ حقوق ایران، علی آل‌داود، عضو شورای علمی دانشنامۀ حقوق ایران؛ و نسرین مهرا، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی سخن گفتند. حسین سیمایی صرّاف، وزیر علوم، تحقیقات و فنّاوری سخنران ویژه خواهد بود. در این مجلس پیام تصویریِ حسین صفایی، استاد پیش‌کسوت حقوق و هم‌چنین فیلم مستندی ساختۀ سهام‌الدّین بورقانی با گفتارهایی از حمید گوینده و رحیم نوبهار، اعضای شورای علمی دانشنامۀ حقوق ایران به نمایش درآمد.

کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی مؤسسه‌ای علمی ۔ پژوهشی است که در اسفند ١٣۶٢ به‌منظور تدوین و انتشار دانشنامه‌های عمومی و تخصصی و کتب مرجع در ابعاد مختلف معارف بشری، به‌ویژه فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی، بنیاد نهاده شد.

نخستین تجربه دانشنامه‌نگاری حقوقی در ایران با معیارهای شناخته‌شده جهانی

وی افزود: این مرکز علاوۀ بر دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه‌های دیگری را مانند دانشنامۀ ایران، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، و دانشنامۀ تهران بزرگ را منتشر کرده است. با افزایش تجربۀ مرکز در امر دانشنامه‌نگاری، و لزوم تدوین دانشنامۀ مستقل برای حقوق ایران، به پیشنهاد این‌جانب، اندیشۀ تهیۀ دانشنامۀ حقوق ایران برمبنای حقوق نوشتۀ کشور در کنار سایر آثار مرکز قوت گرفت و انجام این مسئولیت فرهنگی بر عهدۀ فقیه و حقوق‌دان نام‌آشنای کشور، دوست دیرینم، آیت‌الله دکتر محقق داماد، استاد دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی، رئیس گروه علوم اسلامی فرهنگستان علوم و البته مدیر بخش حقوق مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی محول شد. کاری که نخستین تجربۀ دانشنامه‌نگاری حقوقی در ایران با معیارهای شناخته‌شدۀ جهانی است.

رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلام ادامه داد: اگرچه تا قبل از این، آثار سترگی از حقوق‌دان‌های نامی و بزرگ کشور تحت عناوین دانشنامه یا دائرةالمعارف حقوقی منتشر شده بود، اما هیچ‌گاه خصوصیات یک دانشنامۀ استاندارد در سطح جهانی مانند دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را نداشت. ازاین‌رو، جای خالی چنین دانشنامه‌ای با هدف تمرکز بر حقوق نوشتۀ ایرانی از آغاز قانون‌گذاری تا کنون مشهود بود. درنتیجه بنا شد در هرمدخل، مجموعه‌ای کامل از اطلاعات تاریخی و علمی و عملی به شکلی مستند به خواننده ارائه شود؛ به‌طوری‌که هم نیازهای علمی خواننده را مرتفع سازد و هم مجموعه‌ای از منابع معتبر در اختیار او قرار گیرد.

وی در پایان سخنانش گفت: بدیهی است همیشه تجربۀ اول نگارش چنین دانشنامه‌هایی بدون کم‌وکاست نخواهد بود. امید است با نقدها و راهنمایی‌هایی که استادان و علاقه‌مندان به حقوق ایران ابراز می‌کنند، مجلدات بعدی این دانشنامه غنی‌تر و پربارتر تدوین، و در اختیار جامعۀ حقوقی کشور قرار گیرد.

نهج‌البلاغه خود یک کتاب حقوق عمومی است

سپس آیت‌الله محقق داماد به سخنرانی پرداخت و پس از تبریک‌میلاد پیامبر اسلام (ص) گفت: تصور می‌کنم یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها از ابتدای جنبش مشروطه رساله یک کلمه اثر میرزا یوسف خان تبریزی (یوسف مستشارالدوله) است، مستشارالدوله نویسنده این کتاب چنین می‌پنداشت که اگر در کشور قانون داشتیم مشکلات به وجود نمی‌آمد، دقیقاً در آن دوران همین بی‌قانونی عامل بیچارگی بود و یکی از خواست‌های مردم در جنبش مشروطه عدالت‌خانه بود.

او افزود: می‌توانیم به حرف مستشارالدوله این را اضافه کنیم که پیش از قانون و مهم‌تر از آن حق است، مردم در آن دوران حقی نداشتند و هیچ‌کس برای مردم حقی قائل نبود و این دقیقاً مسئله‌ای است که باید بیش از قانون به آن اهمیت داد. از همان ابتدا در کشور ما دانشگاه با عنوان دانشگاه حقوق شناحته شد نه قانون، نمی‌دانم چه در ذهن پیشکسوتان می‌گذشت که حق را مقدم به قانون می‌دانستند و دست به این کار بزرگ زدند، به هر صورت ما اگر برای بشر حق قائل شدن را به فرهنگ تبدیل کنیم تا حکومت‌ها این را برای مردم قائل شوند مشکلات کمتر می‌شوند.

آیت‌الله محقق داماد درباره این دانشنامه گفت: مرحوم لنگرودی همه کارها را یکه و تنها انجام می‌داد اما در این دانشنامه کار متفاوت آن بود که دانشنامه‌ای با استانداردهای جهانی آماده شد، تهیه این کتاب با استاندارد جهانی آسان نبود و من می‌دانستم که باید کار زیادی صورت بگیرد اما این کتاب را یک معجزه می‌دانم چرا که عالی‌ترین افراد حقوقی کشور از همان ابتدا در این کار به میدان آمدند و افراد زیادی از دانشگاه‌های بزرگ همچون دانشگاه تهران و شهید بهشتی در این کار مشارکت داشتند. البته در راه تهیه این دانشنامه مشکلات زیادی همچون مشکلات مرکز، کرونا و… وجود داشت و چاپ آن زمان زیادی برد اما امیدوارم برای جلد دوم چنین نباشد.

او افزود: اگر می‌خواهیم جامعه خوبی داشته باشیم باید حق و حقوق را به خوبی تزریق کنیم، ما باید حقوق بشر را بیش از پیش قوام ببخشیم، خوشبختانه بزرگان دین ما در این کار پیشقدم بودند و شاهد کتبی همچون نهج البلاغه هستیم که خود یک کتاب حقوق عمومی است.

در ادامه این نشست صحبت‌های سید حسین صفایی به صورت کلیپ پخش شد و توضیحات کاملی درباره دانشنامه حقوق و زحمات صورت گرفته برای آن بیان شد.