سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در برگی از تقویم فرهنگی شهر گرگان، تاریخ سوم ربیع‌الثانی (۱۶ مهرماه) به‌عنوان سالروز سفر امام حسن عسکری (ع) به گرگان به چشم می‌خورد.
قدمگاهی منصوب به امام حسن عسکری (ع) در بافت تاریخی گرگان واقع در محله سبزه مشهد که از ۱۰ سال پیش جمعی از مردم و مسئولان به آن بیشتر نشان داده‌اند و انتظار دارند به‌عنوان یک نقطه مستعد برای گردشگری مذهبی بیشتر به آن توجه نشان داده شود.
به همین مناسبت و در آستانه سوم ربیع‌الثانی به سراغ محمد انصار از نویسندگان و پژوهشگران جوان و فعال و مؤلف کتاب‌هایی چون مساجد شهر و محله سبزه مشهد گرگان رفتیم و با او در مورد قدمگاهی که منصوب به امام حسن عسکری (ع) و مسجدی به همین نام و فعالیت‌های پژوهشی که او درباره این رویداد انجام داده به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه ازنظر مخاطبان می‌گذرد.
-بدون مقدمه بفرمایید درباره ماجرای سفر امام عسکری (ع) به گرگان، چه‌کارهایی انجام داده‌اید؟
برای آشنا کردن مردم با این رویداد تاریخی و مکانی که آن حضرت به اینجا، قدم گذاشته است، چند مقاله نوشتم و چند مصاحبه هم انجام دادم. ضمناً در ۲ عنوان از کتاب‌هایم یعنی کتاب «مساجد شهر گرگان» و «محله سبزه مشهد» به این ماجرا پرداخته‌ام.
-آیا به‌جز شما، فرد دیگری هم پژوهشی انجام داده و تحقیقاتی صورت گرفته است؟
بله آقای دکتر ابراهیم حنیف نیا دراین‌باره کتاب کوچکی با نام «نگین گرگان» نوشت که در سال ۱۳۹۵ از سوی انتشارات ریحانی گرگان به چاپ رسید.
-در نقطه مقابل چطور؛ یعنی پژوهشی برای مخالفت با روایت سفر امام عسکری (ع) به گرگان انجام‌شده است؟
دو کار پژوهشی دراین‌باره انجام‌شده است. نخست مقاله‌ای است که بانام «بررسی تاریخی ورود امام حسن عسکری (ع) به گرگان و اعتبارسنجی قدمگاه منسوب به ایشان» به قلم مهدی یکه خوانی و وحیده حیران نوشته شد و در شماره ۸۹ مجله پژوهشی تاریخ اسلام به چاپ رسید.
دوم مقاله‌ای است که با نام «مستند خبر حضور امام عسکری (ع) در گرگان» به قلم آقای حسینیان مقدم که در سایت تاریخ اسلام مجتمع گروه امام خمینی (ره) چاپ شد.
البته به‌جز اصل ماجرا، درباره محل حضور امام، اختلافاتی هست که این‌جانب به این اشکال‌ها و ایرادها که همه یکسان هستند، در کتاب‌ها و مقالات خودم پاسخ داده‌ام و تا جای امکان، برای نویسندگان آنها، می‌فرستادم؛ اما هنوز جای پژوهش پیرامون این حدیث هست.
-یک نمونه از کارهای پژوهشی که می‌توان انجام داد را بفرمایید؟
پژوهشگران بروند کتاب‌های بیشتری را بررسی کنند و بیابند که گذشتگان، دراین‌باره چه گفته‌اند. به‌ویژه آن کتاب‌هایی که خطی هستند؛ زیرا که کتاب‌های برخی از بزرگان ما، هنوز خطی هستند و کسی به آنها دست نزده است؛ مانند کتاب «مَعادن الذَهَب» نوشته میرزا ابوالقاسم فندرسکی که این‌جانب نامش را در تابلویی که در محل قدمگاه ایشان یعنی در محله سبزه مشهد نصب‌شده، دیده‌ام.
-آیا این روایت را تنها یک نفر نقل کرده است؟
خیر، این ماجرا در قرن ششم هجری، در ۲ کتاب حدیثی به نام‌های «الخرائج و الجرائح» اثر قطب‌الدین رواندی و «الثاقب فی المناقب» اثر ابی حمزه طوسی نوشته شد. آن‌هم بدون اینکه به یکدیگر ارجاع داده باشند، بلکه تفاوت‌هایی هم در نقل آنها هست که به‌جز یک مورد، بقیه مهم نیستند و آن اینکه در نقل ابی حمزه طوسی، جعفر بن شریف جرجانی (راوی حدیث) پس از دیدار با امام، ۱۹۰ روز دیگر به گرگان خواهد رسید. ولی در نقل قطب‌الدین راوندی، ۱۷۰ روز آمده است.
علت این اختلاف، این بوده که در خواندن واژه‌هایی که ازنظر نگارشی یکسان بودند و تفاوت آنها در نقطه‌های آنها بود، اشتباه پیش می‌آمد. در این روایت، مائه و سبعون آمده است که آن را مائه و تسعون خوانده‌اند. پس ۱۷۰ روز درست است زیرا که اگر ۱۷۰ روز از سوم ربیع‌الثانی به عقب برگردیم، به ماه شوال می‌رسد. این ماه و دو ماه پس‌ازآن، ماه‌های حج هستند.
این دو راوی، هر دو اهل استرآباد یا جرجان نیستند. آنها از بزرگان جهان اسلام هستند که علما، گفته‌های آنها را می‌پذیرند. ناگفته نماند که شاید این ماجرا در کتاب‌های دیگری پیش‌ازاین دو تا نوشته‌شده باشد اما آنها به دست ما نرسیده باشند.
-آیا خرافاتی هم دراین‌باره هست؟
بله چند نمونه داریم. نخست اینکه برخی مردم، باورشان این است که امام عسکری (ع) پیش از دیدار با مردم، به حمام محله دباغان رفته و غسل می‌کند و سپس به محله سبزه مشهد می‌آید و می‌گویند جای دست ایشان هنوز هست.
متأسفانه این باور در کتاب‌های «جغرافیا و جغرافیای تاریخی گرگان و دشت» اثر اسدالله معینی و خاطرات حضرت حجت‌الاسلام سید محمد رئیسی نوشته‌شده است. این حرف غلط است و باعقل سازگار نیست.
جالب اینجاست که محله قدیمی دباغان، از بین رفته است و پیشینه محله کنونی، به صدسال هم نمی‌رسد. پس جای دست امام در حمام جدید، بی‌معنی است! دوم اینکه می‌گویند که ایشان، از آسمان به زمین آمده و تنها بر روی یک نقطه، قدم گذاشته است.
در متن روایت گفته‌شده است: «فدَخَل الینا و نحن مجتمعون» یعنی ما گرد هم آمده بودیم و او بر ما داخل شد. پس محل نزول او، دور از چشم مردم بود و به‌طور عادی، پیش مردم می‌رود. سوم اینکه بر سر درب قدمگاه آن حضرت نوشته‌شده که امام، روز جمعه سوم ربیع‌الثانی سال ۲۵۵ هجری به گرگان آمده است. در روایت، روز و ماه ورود، معین‌شده است نه سال. همچنین سوم ربیع‌الثانی سال گفته‌شده برابر با روز جمعه نبوده است.
احتمالاً ورود ایشان، سال ۲۵۶ یا ۲۵۹ بوده است. بهتر است که این تاریخ پاک شود؛ زیرا که برخی با استناد به همین، می‌گویند که این حدیث جعلی است.
-در این روایت چه نکاتی نهفته است؟
خبر رسیدن به‌موقع راوی حدیث یا همان جعفر بن شریف به گرگان و به دنیا آمدن فرزند او، بچه‌دار شدن شخص عقیم و شفای نابینا نمونه‌هایی از کرامات آن حضرت می‌باشد که در این حدیث آمده است.
به گزارش ایبنا، محمد انصار دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی، نویسنده و پژوهشگر گرگانی، زاده یکی از محلات قدیمی و فرهنگی شهرستان گرگان (سبزه مشهد) است و تا به امروز آثاری را درباره زیست‌بومش قلمی کرده که می‌توان به عناوینی چون محله سبزه مشهد گرگان، کتابستان حماسه، گل‌های محراب و کتابشناسی استان گلستان و ۱۹ مقاله در دانشنامه گلستان اشاره کرد.
نظر شما