سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - هر ساله برای جذب و حمایت از نوقلمان سراسر کشور، نشر صاد جشنواره خودنویس را برگزار می‌کند و با تشکیل کارگاه به برگزیدگان کمک می‌کند که طرح خودشان را به داستان و رمان‌های قابل دفاع تبدیل کنند. امسال نیز ۱۷ طرح برگزیده شده‌اند، که پنج مورد با موضوع غزه است. به این بهانه گفت‌وگویی با سیده عذرا موسوی، دبیر علمی پنجمین دوره خودنویس داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
در این دوره چه چیزی باعث شد به سراغ «غزه» به عنوان موضوع ویژه این دوره بروید؟
زبان و ادبیات جلوه‌گاه اندیشه و آرمان یک جامعه است. انسان‌ها از زبان برای انتقال پیام‌ها، عواطف و اندیشه‌های خود بهره می‌برند و از ادبیات که زبان برتر است، به عنوان ابزاری در انتقال بهتر و مؤثرتر اندیشه خود استفاده می‌کنند. ادبیات در ماندگار کردن ارزش‌ها و اندیشه‌ها سهمی بزرگ دارد. به همین دلیل هر اندیشه‌ای که در قالب مناسب خویش ریخته شود، ماندگار خواهد شد. از سوی دیگر، تاریخ، زمین بازی مستبدان و قدرت‌های استعمارگر است. آنها نخست حافظه تاریخی ملت‌ها را پاک می‌کنند و سپس آنچه را که مایلند و می‌پسندند، می‌نویسند. در واقع تاریخ را جعل می‌کنند و با بَزَک کردن چهره ظالمان و جنایتکاران، صورت دیگری از آنها تصویر می‌کنند. بنابراین در این جنگ روایت‌ها، نویسندگان می‌توانند با زبان داستان و رمان به مفاهمه و گفت‌وگو با مخاطبان خود بپردازند و به‌واسطه این قالب داستانی محبوب، از آرمان خود یعنی فلسطین و ارزش‌ها و باورهای مربوط به آن دفاع کنند و اجازه جعل و تاریخ‌سازی را به دشمنان ندهند. به‌دنبال این بیداری جهانی، جشنواره خودنویس تصمیم گرفت به‌صورت ویژه به موضوع «غزه و فلسطین» بپردازد و انگیزه نوشتن درباره آن را در نویسندگان تقویت کند؛ بنابراین در این دوره، موضوع غزه یکی از موضوعات مسابقه بود که اتفاقاً با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شد.
برگزیدگان امسال ۱۷ نفر نوقلم بودند که از بین این افراد پنج نفر طرحشان با موضوع غزه است، درباره این طرح‌ها توضیح دهید.
در بین همه طرح‌ها این پنج طرح از بداعت و تازگی بیشتری برخوردار بودند و نویسندگان کوشیده بودند از منظر جدیدی به مسائل فلسطین و غزه نگاه کنند. برخی از سوژه‌ها بسیار جذابند و اگر نویسندگان موفق شوند از عهده نوشتن آنها بربیایند، آثار بسیار خواندنی خواهند بود. موضوع غزه و فلسطین توانسته بود در بین تمام موضوعات جشنواره بیش‌ترین توجه را به خود اختصاص بدهد و شاید بیش از یک‌چهارم طرح‌ها به این موضوع پرداخته بودند. البته به دلیل جوان بودن و نوقلم بودن شرکت‌کنندگان تعداد زیادی از آنها به سوژه‌های تکراری پرداخته بودند. ولی به نظر می‌رسد که نویسندگان طرح‌های برگزیده قصه شنیدنی‌تری برای گفتن دارند.
با توجه به اینکه افراد برگزیده تجربه‌ای از حضور در فلسطین و غزه ندارند، آیا طرح‌های آنان باورپذیر است؟
هر نویسنده‌ای که قصد دارد از زمانه و مکانی بنویسد که از او دور است، نیازمند کوشش مضاعفی است. احتمالاً نوشتن یک داستان تاریخی مثل داستانی مربوط به زمانه پیامبر در حجاز یا حمله مغول به خراسان بزرگ هم مثل نوشتن درباره فلسطین باید سخت باشد. بخشی از فرآیند نوشتن حاصل تجربه زیسته است، ولی بخشی از آن نیز ممکن است به‌واسطه ذخیره عاطفی نویسنده محقق شود. برای نویسنده ایرانی که تجربه هشت سال دفاع مقدس را دارد، صف‌آرایی قدرت‌های بزرگ تسلیحاتی در برابر کشوری که با نیروی ایمان می‌جنگد، چیز غریبی نیست. نکته حائز اهمیت دیگر این است که پژوهش بخشی از فرآیند نوشتن است. هر اثری فارغ از گونه و موضوع، نیاز به یک پیشینه مطالعاتی و پژوهشی دارد. در مواجهه با موضوع فلسطین، آن دسته از نویسندگان که اخبار را با دقت رصد کرده و تحلیل‌ها را دنبال می‌کنند، می‌کوشند که به تاریخ و جغرافیای منطقه اشراف بیابند و از زاویه تازه‌ای به مسائل نگاه کنند، موفق ترند.
آیا این‌طرح‌ها با تبدیل شدن به یک اثر می‌توانند خواننده را با مردم غزه پیوند دهند یا صرفاً همان داستان‌های همیشگی‌اند که تنها وجه تفاوتشان محل وقوعشان است؟
می‌گویند همه قصه‌ها نوشته شده‌اند و هیچ قصه تازه‌ای گفته نمی‌شود، تنها فرمول‌شکنی‌ای که ممکن است اتفاق بیفتد، در نثر است. نویسنده باید طوری داستانش را بنویسد که دیگران ننوشته‌اند. همان‌طور که می‌گویند، فیلمنامه‌ها نوشته نمی‌شوند؛ بلکه بارها و بارها بازنویسی می‌شوند. هر داستانی که درباره فلسطین و غزه نوشته شود، در نقطه‌ای دیگر از دنیا امکان وقوع دارد، ولی آنچه از طرح‌ها برمی‌آید این است که احتمالاً ما با قصه‌های تازه‌ای از این سرزمین روبه‌رو خواهیم شد. قصه‌هایی که یا نشنیده‌ایم، یا کمتر شنیده‌ایم و محصول آن تاریخ و جغرافیا هستند. فلسطین نماد خیر در برابر شر مطلق است و اسطوره نبرد خیر و شر همواره در تاریخ جهان بازنمایی شده است. امید است برگزیدگان پنجمین دوره مسابقه خودنویس بتوانند به‌خوبی و با موفقیت از عهده خلق یک داستان خواندنی بربیایند.
نظر شما