به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهوری در مراسم رونمایی کتاب «توئیتری‌شدن سیاست» که در خانه اندیشمندان علوم انسانی و پلتفرم اجتماعی کارزار برگزار شد، با بیان اینکه به‌عنوان یک کنشگر توئیتری بسیار مورد «مهرورزی» قرار گرفتم و شاهد ادبیات نامناسب بودم، اما می‌خواهم درباره مزایای آن صحبت کنم، گفت: یکی از دلایل شکل‌گیری این فضا در توئیتر را فیلتر بودن آن می‌دانم. البته باید به‌عنوان یک قربانی مهرورزی‌ها در توئیتر تاکید کنم که بسیاری از مواردی که ادبیات نامناسبی به کار برده می‌شود از حساب‌های کاربری فیک و ناشناس نشئت می‌گیرد. این فضا البته فضای گفت‌وگو نیست بلکه فضای انتقال پیام‌هاست. نمی‌توان در ۲۸۰ کاراکتر توقع گفت‌وگو داشت.
وی افزود: حتماً گفت‌وگو پلتفرم‌های دیگری نیاز دارد، اما متاسفانه برای برخی این فضا به محلی برای پروژه‌گرفتن و پول درآوردن بدل شده است که باید برای این امر متاسف بود. امروز ارتباطات، مرزی نمی‌شناسد و توئیتر یکی از این فضاها برای انتقال احساسات و اطلاعات است که انتقال آنها هم در جهان، بدون مرز شده است. بدانیم و قبول کنیم که اگر توئیتر نبود بسیاری از مردم جهان متوجه فاجعه و جنایتی که اسرائیل در غزه رقم زده است، نمی‌شدند. البته رسانه‌هایی مثل الجزیره هم در این زمینه نقش داشته‌اند.
معاون راهبردی رئیس‌جمهوری ظریف گفت: توئیتر باعث شده که انحصار رسانه‌ای شکسته شود. رسانه‌های عمومی بین‌المللی ناگزیر هستند به دنبال توئیتر بدوند. اگر خبری در توئیتر درآید و این رسانه‌ها آن خبر را انعکاس ندهند، به اعتبار آن رسانه‌ها لطمه وارد می‌شود. در دوره کنونی انسان‌ها کنشگر هستند نه صرف دولت‌ها و رسانه‌ها و این یک تحول بسیار مهم است. در دنیای امروز افراد در حال کنشگری هستند که دولت‌ها نمی‌خواهند ما این حرف‌ها و کنشگری‌ها را بشنویم.
معاون راهبردی رئیس‌جمهوری گفت: دولت‌ها در حاکمیت خود بسیار خسیس هستند و حاضر نیستند آن را با کسی به اشتراک بگذارند، اما امروز افراد در حال کنشگری در توئیتر هستند و این امکان بسیار مهمی است.
ظریف با ذکر خاطره‌ای از انتشار توئیتی به زبان انگلیسی در دوران مذاکرات برای جلوگیری از یک اقدام رسانه‌ای وزیر خارجه آمریکا و تاثیر مثبت این اقدام، بیان کرد: توئیتر این امکان را به ما می‌دهد که امکانات گسترده طرف مقابل را با کمترین امکانات خنثی کنیم.
وی گفت: توئیتر امکان تماس لحظه‌ای را هم به طرف می‌دهد و مثلاً می‌توان لحظه‌ای از جنگ جلوگیری کرد. زمانی که پهپاد آمریکایی را در آب‌های خلیج فارس در مرز خودمان منهدم کردیم آمریکا ادعا کرد که این اتفاق در آب‌های بین‌المللی رخ داده است و من در توئیتر با انتشار تصویر نقشه‌ای که به‌صورت دستی طراحی شده بود، هجمه آمریکا را خنثی کردم. اقدامی که آقای پمپئو را آنقدر عصبانی کرد که گفت ظریف نقاشی بچه‌ها را توئیت می‌کند ولی همان نقشه بچگانه جلوی بروز یک جنگ را گرفت.
معاون راهبردی رئیس‌جمهوری همچنین در بخش دیگری از سخنانش افزود: درست است توئیتر کوتاه است و امکان گفت‌وگو نمی‌دهد، اما آنی است و آنی پیامی را منتقل می‌کند.
وی با اشاره به معایب توئیتر نیز بیان کرد: اولین ایراد توئیتر کوتاه بودن پیامی است که می‌توان در آن منتشر کرد. توئیتر جای توضیح مواضع نیست. در دنیای امروز یکی از بحث‌های مهم ارتباطات که مخاطب‌شناسی است موضوعیت ندارد، چون نمی‌توانیم مخاطب خود را انتخاب کنیم. این یعنی اگر در مسجد صحبت کنی انگار در میخانه صحبت کردی! در توئیتر نمی‌شود یک حرف به ایرانی‌ها زد و یک حرف به خارجی‌ها. دیگر نمی‌شود سر مردم را کلاه گذاشت و حتی اگر هر حرفی را به هر زبانی مثل انگلیسی، عربی، عبری و نظایر آن بنویسید باز هم همه می‌توانند با امکان ترجمه که در توئیتر موجود است آن توئیت را بخوانند. پس همه باید مراقب گفته‌های خود باشند.
وی افزود: شما در توئیتر با شهروندان امریکا، دوستداران مقاومت و ملیت‌ها و طرفداران و مخالفان جریان‌های متفاوت صحبت می‌کنید، البته ممکن است یک توئیت را برای یک مخاطب خاص بنویسید، اما باید دقت کنید که این توئیت را فقط آن مخاطب خاص نمی‌خواند و ممکن است واکنش‌هایی از گروه‌های مختلف بگیرید. امروز در حال انجام اقدامات نهایی برای انتشار پیامی خطاب به یهودیان سراسر جهان بودم و دیدم در ترجمه آن، کلماتی ناصحیح استفاده شده که اگر منتشر می‌شد می‌توانست منجر به واکنش روزنامه کیهان هم بشود تا تفاوت میان کلام فارسی و ترجمه آن را محل مواجهه خود قرار دهد. وی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره اینکه در چهارسال آینده دیپلماسی ایران و امریکا در فضای توئیتر چگونه خواهد بود، گفت: می‌توانم بگویم که در چهارسال آینده توئیت درباره رابطه ایران و امریکا از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا زیاد خواهید دید.
توئیتری شدن سیاست دنیای تهدیدها و فرصت‌هاست
همچنین هادی خانیکی، پژوهشگر علوم ارتباطات در این نشست گفت: جامعه ارتباطی و سیاسی ما سخت مدیون فعالیت‌های دکتر ظریف است که هم در عرصه حل مشکلات سیاست، اعتبار و آبروی کشور بودند و هم در عرصه پیونددادن بین کار سیاسی و آکادمیک طلایه‌دار بودند.
وی افزود: ویژگی سیاست‌گریز از عرصه رسانه است اما دکتر ظریف با شجاعت به عرصه رسانه ورود کرد و فرهنگ نجیبانه‌ای را در کنار فرهنگ خشن توئیتر به عرصه سیاست کشاند. باید همه ما ادای احترام کنیم و بدانیم که دینی از او بر عهده همه ماست اگرچه این مطابق خواست بدخواهان نیست.
خانیکی بیان کرد: وظیفه خود می‌دانم که بگویم؛ کسانی که به این عرصه ورود پیدا می‌کنند وظیفه مهمی بر عهده دارند چرا که نظریه را از جامعه وارد دانشگاه و فهم را از دانشگاه به جامعه منتقل می‌کنند. این کتاب رساله دکتری است که با تغییراتی به چاپ سپرده شده است و باید از نشر «اگر» تشکر کنیم که ورود خیلی خوبی به این موضوع و مسئله مبتلابه ایران پیدا کرده است.
وی گفت: دغدغه اصلی این است که از مراحلی تحت عنوان رسانه‌ای و شبکه‌ای و مجازی شدن سیاست عبور کرده‌ایم و به عرصه توئیتری شدن سیاست ورود کرده‌ایم. در کتاب «توئیتری شدن سیاست» هم بحث شبکه‌های اجتماعی دنبال شده است و هم مسائلی که در جامعه شبکه‌ای و پلتفرمی به دنبال دارد و همچنین مباحثی که در حوزه مهندسی اجماع در توئیتر با آن مواجه هستیم.
خانیکی افزود: از منظر ارتباطی توئیتری‌شدن سیاست فرآیندی است که توئیت برای شکل‌دهی به گفتمان‌های سیاسی محوریت پیدا می‌کند و به عاملی برای ارتباط سیاستمداران و مردم بدل می‌شود. این موضوع شیوه‌های سنتی ارتباطات را به چالش می‌کشد و البته محدودیت کاراکترها موجب موجز شدن و قطبی‌سازی محتواها و قدرت انتشار سریع و وایرال کردن از طریق بازنشر می‌شود.
این پیشکسوت رسانه بیان کرد: توئیتری شدن سیاست تحولی را در عرصه سیاست شکل می‌دهد که دنیایی سرشار از بیم و همچنین دنیایی مشحون از امید را ایجاد می‌کند. دنیای توئیتری شدن سیاست دنیای تهدیدها و فرصت‌هاست، دسترسی مستقیم و بدون واسطه فرصتی ایجاد می‌کند که سیاستمداران ارتباط بی واسطه با مخاطبان داشته باشند که این پدیده جدیدی ایجاد کرده است که از آن به فرهنگ تکه‌های صوتی می‌گوییم و به صورت پدیده کوتاه و موجز به جای گفتمان موجود شکل می‌گیرد.
کتاب «توئیتری شدن سیاست» در زمان درستی منتشر شده است
محمد فاضلی، نویسنده و پژوهشگر نیز با بیان اینکه کتاب با نظریه‌های مفصل شروع می‌شود، گفت: زمانی که رسانه‌ها می‌توانند به شکل گسترده فعالیت کنند، فضای دموکراتیک در جامعه ایجاد می‌شود. توسعه رسانه‌ها سبب توسعه دموکراسی می‌شود.
وی با بیان اینکه کتاب می‌گوید توئیتر به عنوان رسانه، فرهنگ سیاسی را گسترش می‌دهد، افزود: این فرهنگی است که در دهه ۷۰ و ۸۰ وجود دارد. یورگن هابرماس می‌گوید هر چقدر گفت وگو در جامعه بیشتر شود، دموکراسی در جامعه بیشتر می‌شود. علی‌رغم اینکه انتظار داریم توئیتر به فرهنگ دموکراسی کمک کند، زیرا گفت وگو باعث می‌شود تفاوت‌ها را قبول کنیم و خشونت‌گریزی جزء جامعه دموکراتیک است و در میان جوامع همبستگی تقویت می‌شود. همواره همبستگی رسانه این فضا را ایجاد می‌کند.
فاضلی بیان کرد: شواهدی در توئیتر نشان می‌دهد که در توئیتر قبیله‌هایی تشکیل شده که فقط اعضای قبیله خود را تقویت می‌کنند و با قبیله‌های دیگر حرف نمی‌زند و می‌جنگد. رسانه‌های دموکراتیک سعی دارند مدارا را تقویت کنند و بگویند با آنکه فردی مخالف من است، می‌توان با او گفت‌وگو کرد، اما کافی است بخش فحاشی‌های این کتاب را بررسی کنید. نویسنده اعلام می‌کند، توئیتر فحاش‌ترین بخش رسانه است.
توئیتر باعت شکل‌گیری وسط بازها می‌شود
فاضلی با تاکید بر اینکه توئیتر نه تنها فضایی برای گفت‌وگو ایجاد نمی‌کند، بلکه موجب شکل‌گیری «وسط‌بازها» می‌شود، ادامه داد: در توئیتر در بحرانی‌ترین شرایط آنچه ترند می‌شود، «وسط‌باز خفه شو» است.
به گفته این پژوهشگر آمار نشان می‌دهد که فقط سه درصد از مردم ایران در توئیتر هستند و در میان آنها ۱۴۰ هزار نفر فعالند. اما آنکس که در توئیتر فعال است با چنین فضایی دست و پنجه نرم می‌کند.
فاضلی با بیان اینکه کاربران می‌خواهند در رسانه از اوضاع مملکت با خبر شوند، بیان کرد: کاربران توئیتر بعد از استفاده از آن حالشان بد می‌شود و از زندگی ناراضی می‌شوند و کاربران بعد از اینکه مدتی در توئیتر می‌مانند آن را ترک می‌کنند زیرا توئیتر بر ساختن جامعه سیاه تاکید می‌کند. این نشان می‌دهد افرادی که تندروتر هستند و رنگ خردستیزی به خود می‌گیرند، بیشتر از بقیه لایک می‌گیرند.
وی با فرض گرفتن اینکه جامعه آرزوی دموکراسی دارد، ادامه داد: کاربران توئیتر درگیر رادیکالیسم، فردگرایی و پاره پاره شدن هستند. سیاست‌گذاری در ایران هم سرنخ‌های را از همین فضا می‌گیرد و ممکن است بر اساس این فضا، سیاستی را بنا کند.
این پژوهشگر با بیان اینکه انتشار این کتاب به موقع است، افزود: افرادی که در توئیتر هستند اگر بخواهند در فضای واقعی حضور داشته باشند، میراث خود را به فضای عمومی می‌آورند.
فاضلی با بیان اینکه لازم است درباره فضای توئیتر بررسی تطبیقی انجام شود، گفت: اگر به جامعه‌ای اجازه دهند در بیرون کنش سیاسی داشته باشد، همه خصومت در درون توئیتر ریخته نمی‌شود البته محدود بودن کاراکترها هم می‌تواند به تند بودن پست‌ها کمک کند.
نسل زد نسبت به گذشتگان از توئیتر بیشتر استفاده می‌کند
محمد رهبری، نویسنده کتاب «توئیتری شدن سیاست» نیز در توضیح چند نکته درباره کتاب بیان کرد: نقاط ضعف و مطالبی که درباره محتوای کتاب گفته شده است، دقیق و درست است. در زمانی که بسیاری از پژوهشگران معتقدند باید پیمایش‌های ملی را مطالعه کرد و آنچه در فضای مجازی اتفاق می‌افتد انعکاسی از جامعه است، این کتاب را نوشتم.
این پژوهشگر با بیان اینکه تحولات درون شبکه‌های اجتماعی در تحولات جامعه تاثیر می‌گذارد، ادامه داد: در جامعه پساصنعتی نحوه جامعه‌پذیری مردم متاثر از فضای درونی شبکه‌های اجتماعی است. می‌توان گفت فقط سه درصد جامعه در توئیتر عضو هستند اما باید توجه داشت، ۲۵ درصد دانشجویان از توئیتر استفاده می‌کنند که نشان می‌دهد نسل جدید خیلی بیشتر، از این فضا استفاده می‌کند و نسل جدید تحت تاثیر فضای حاکم قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: اینها آینده ما را می‌سازند و بنابراین افراد بیشتری در آینده در توئیتر فعالیت می‌کنند و همه مستقیم و غیر مستقیم از محتوای آن تغذیه می‌کنند و این روند اثر مثبت یا منفی را بر جامعه می‌گذارد و به خاطر تاثیرهایی که دارد باید توییتر را مطالعه کرد.
اطلاعات داده‌کاوی با جامعه فاصله دارد
رهبری با تاکید بر اینکه اثری که توئیتر دارد شاید کوتاه‌مدت نباشد، افزود: آنچه در داده‌کاوی پیدا می‌کنیم با آنچه در جامعه است تفاوت زیادی دارد. به همین دلیل است که پروژه خود را به «بررسی فرهنگ سیاسی» اختصاص دادم.
این پژوهشگر با بیان اینکه از سال ۹۶ روزانه توئیتر را مطالعه و ساعاتی را صرف بررسی آن کرده است، گفت: باید توجه داشت افرادی که از توئیتر حالشان بد شد، گوشی هوشمند را کنار نگذاشتند و در فضای مجازی فعال هستند.
وی با بیان اینکه فضای توئیتر قطبی شده است، ادامه داد: خوشه‌هایی که در توئیتر شکل می‌گیرد، با دیگر گروه‌ها در جنگ هستند در نتیجه در توئیتر فضایی چندپاره و تیز شکل می‌گیرد.
نوشته‌های تند و تیز در توئیتر لایک بیشتر می‌گیرد
رهبری با بیان اینکه نوشته‌ها در توئیتر تند و تیز است، گفت: وقتی قرار است سخنی در قالب ۲۸۰ کاراکتر بیان شود، این محدودیت باعث می‌شود گفته‌ها در توئیتر خیلی تیز بیان شود و گفتمان شکل نمی‌گیرد. در آن فضا هرچه افراد تیزتر حرف بزنند، لایک و دنبال‌کننده بیشتری خواهند داشت.
به گفته این نویسنده توئیتر به پوپولیسم دامن می‌زند و فعالیت‌های پوپولیستی را بیشتر می‌کند. افراد در توئیتر حرف‌هایی می‌زنند که لایک و دنبال‌کننده بیشتر دریافت کنند. پوپولیسم کم‌کم فضای نخبگانی و سیاسی را در برمی‌گیرد. کاربران احساس می‌کنند فعالیت در توئیتر اثرگذاری دارد و فرد احساس نمی‌کند که باید کنشگری جمعی داشته باشد. همچنین رادیکالیسم در فرم و محتوا گسترش پیدا می‌کند. روح حاکم به مطالب و ادبیات توئیتر رادیکال است.
رهبری با اعلام اینکه نگاه انتقادی و بدبینانه به توئیتر دارد، ادامه داد: فیلترینگ توئیتر همه اثرها را پررنگ‌تر کرده است و زمانی که فضایی را فیلتر می‌کنیم مانع دیدگاه انتقادی می‌شویم. باید فضا را باز و آزاد گذاشت تا دیدگاه انتقادی به آن داشت. اگر فضای توئیتر آزاد باشد رادیکالیسم کمتر می‌شود و افراد با نگاه منتقدانه بیشتر به آن نگاه می‌کنند.
ابوالفضل دلاوری نیز با بیان اینکه این کتاب با اقبال خوبی مواجه شده است، گفت: امیدواریم مطالعات این نویسنده ادامه پیدا کند. در طول پژوهش در روند اقداماتی که داشت از او یاد گرفتم.
جلسه رونمایی از کتاب «توئیتری شدن سیاست» با همت انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، خانه اندیشمندان علوم انسانی و پلتفرم اجتماعی کارزار برگزار شد.
در این مراسم محمد جواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور، هادی خانیکی و محمد رهبری نویسنده کتاب «توئیتری شدن سیاست» نیز درباره ابعاد سیاست‌ورزی در شبکه‌های اجتماعی سخنرانی کردند.
نظر شما