سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مهدیه سادات نقیبی: فیلم «زیبا صدایم کن»، به کارگردانی رسول صدرعاملی، یک اقتباس سینمایی از کتاب فریدون حسن‌زاده است که در جشنواره فیلم فجر ۱۴۰۳ به نمایش درآمد. این فیلم تلاش می‌کند تا داستان کتاب را بهروز کند و به موضوعات اجتماعی و انسانی موجود در جامعه ایران امروز بپردازد. با توجه به فرآیند اقتباس و انتقال اثر از صفحه کتاب به پرده سینما، می‌توان گفت که این فیلم در پرداخت به داستان اصلی، به‌ویژه در تغییرات و بهروز رسانی‌های صورت گرفته، موفقیت‌هایی داشته است، اما در عین حال با چالش‌هایی مواجه است که نیازمند بررسی عمیق‌تر هستند.
اقتباس به روز؛ ادغام مضمون سنتی با رویکردهای مدرن
یکی از اولین مسائلی که در نقد این فیلم به چشم می‌آید، تغییراتی است که در فرآیند اقتباس برای بهروز رسانی داستان اصلی صورت گرفته است. کتاب فریدون حسن‌زاده در زمان انتشار خود، به مسائل انسانی و روابط درون خانواده پرداخته بود، اما اقتباس سینمایی این اثر به ویژه با اضافه کردن موضوعاتی چون مشکلات اجتماعی، اختلافات نسل‌ها و مسائل روز جامعه ایران، تلاش دارد تا مخاطب امروزی را با خود همراه کند. کارگردان و نویسندگان فیلمنامه، برای بهروز رسانی این داستان، موفق شدند برخی از المان‌ها و موضوعات کلاسیک کتاب را با مشکلات اجتماعی و فرهنگی معاصر ایران تلفیق کنند. به‌عنوان مثال، موضوعاتی چون اختلافات نسل‌ها و فاصله‌های اجتماعی که در کتاب به‌طور سنتی به نمایش درآمده بود، در این اقتباس با مسئله‌ای مثل «گشت ارشاد» یا مشکلات زنان در جامعه ایران امروز گره خورده است. این بهروز رسانی‌ها برای سینمای امروز ایران ضروری بودند، چرا که جامعه و مشکلات آن از زمان انتشار کتاب تا امروز تغییرات بسیاری داشته است. با این حال، در برخی موارد این تغییرات و بهروز رسانی‌ها ممکن است به‌طور کامل با روح اصلی داستان کتاب هماهنگ نباشند. مثلاً در بعضی صحنه‌ها، تأکید بر مسائل اجتماعی به‌ویژه در رابطه با زنان و خانواده، به‌جای اینکه مکمل داستان باشد، به‌طور گاه به‌گاه به یک دستور کار تبدیل می‌شود که به اجبار وارد فیلمنامه شده است و از لذت تماشای فیلم می‌کاهد.
چالش‌های اقتباس؛ چطور به روح کتاب وفادار بمانیم؟
در فرآیند اقتباس سینمایی، یکی از بزرگترین چالش‌ها، حفظ وفاداری به روح اصلی اثر و انتقال درست احساسات و پیام‌های آن به مخاطب است. فیلم «زیبا صدایم کن» در این زمینه به شکلی متفاوت عمل کرده است. تلاش شده که از نظر ظاهری و ساختاری وفاداری به متن اصلی حفظ شود، اما در درون فیلمنامه و روایت، آن‌چه که در کتاب یک کشمکش آرام و روان بود، در فیلم به پیچیدگی‌ها و تداخلات بیشتر تبدیل شده است. این تغییرات، اگرچه برخی از آنها می‌توانند به جذابیت و تاثیرگذاری فیلم کمک کنند، اما در مواردی موجب می‌شود که فیلم به‌جای یک داستان همگن، به یک مجموعه از ایده‌ها و موضوعات پراکنده تبدیل شود. به‌ویژه در بخش‌های مربوط به مسائل اجتماعی و فرهنگی، که در کتاب به‌طور ظریف و با دقت پرداخته شده است، این مسائل در فیلم با شدت بیشتری به نمایش درآمده‌اند که ممکن است برای تماشاگران آنها را در حد یک ژانر اجتماعی بیش از حد اغراق‌شده احساس کنند. در همین راستا، یکی از نقدهای قابل توجهی که به اقتباس این فیلم وارد است، نحوه استفاده از المان‌های اجتماعی است. در حالی که برخی از این موضوعات در کتاب با لایه‌های عاطفی و انسانی پرداخته شده‌اند، در فیلم، گاهی این لایه‌ها نادیده گرفته شده و به‌جای آنکه فیلم تماشاگر را به تفکر و تعمق وادارد، به یک پیام‌گرایی سطحی و تزئینی تبدیل می‌شود که ممکن است گاهی مانع از عمق بیشتر اثر شود.
اختلاف‌های نسل‌ها در اقتباس؛ تطابق یا تضاد؟
یکی دیگر از تفاوت‌های بارز میان کتاب و فیلم، تغییرات مربوط به نسل‌ها و نحوه برخورد شخصیت‌ها با یکدیگر است. در کتاب، فاصله‌های نسلی به‌طور خودجوش و با ریتمی آرام پیش می‌روند، در حالی که در فیلم، این تفاوت‌ها به‌طور عمده برجسته و مکرر به نمایش درمی‌آیند. در واقع، اقتباس سینمایی این ایده‌ها را به‌ویژه در مورد رابطه پدر و دختر و همچنین مشکلات بین والدین و فرزندان به شدت گسترش داده است. این تغییرات ممکن است از نظر نمایش تفاوت‌های اجتماعی و نسلی مفید باشد، اما در نهایت، به جای یک حرکت درونی و طبیعی در شخصیت‌ها، گاهی منجر به اغراق‌های بصری و دراماتیک می‌شود که در تضاد با روح ساده و بی‌پیرایه کتاب قرار دارد.
در نهایت، می‌توان گفت که «زیبا صدایم کن» به‌عنوان یک اقتباس سینمایی، در بسیاری از جنبه‌ها موفق بوده است، اما در عین حال نتوانسته است به‌طور کامل از نظر وفاداری به اصل اثر و نیز انتقال دقیق احساسات و پیام‌های آن به مخاطب، انتظارات را برآورده کند. تغییرات و بهروز رسانی‌های صورت‌گرفته، به‌ویژه در پرداخت مسائل اجتماعی و فرهنگی، اگرچه می‌توانند برای سینمای امروز ایران ضروری باشند، اما در بعضی موارد، در جذابیت و تاثیرگذاری کلی فیلم لطمه وارد کرده‌اند. این فیلم در نهایت به‌عنوان یک تجربه سینمایی، به مخاطب پیشنهاد می‌دهد که با وجود تغییرات، هنوز هم می‌توان در دل داستان‌های سنتی و انسانی، مفاهیم جدید و معاصر را جست‌وجو کرد.
نظر شما