سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب سال جمهوری اسلامی ایران یک جایزه نیمه‌دولتی ایرانی است که هر ساله در بهمن‌ماه توسط خانه کتاب ایران به نویسندگان برگزیده و شایسته تقدیر در بخش‌های کلیات، فلسفه و روان‌شناسی، دین، علوم اجتماعی، زبان، علوم کاربردی، هنر، ادبیات و تاریخ و جغرافیا اعطا می‌شود.
این جایزه که امسال با هدف شناسایی و معرفی کتاب‌های برتر، کمک به اعتلای سطح دانش و فرهنگ مکتوب جامعه اسلامی، حفظ استقلال و هویت فرهنگی و حمایت و تشویق پدیدآورندگان متعهد و متخصص برگزار شد، در هر بخش نامزدهای خود را اعلام کرد. در ادامه مروری بر ۲ اثر تالیفی و یک ترجمه در بخش جامعه‌شناسی خواهیم داشت که با نگاهی تحلیلی و نوآورانه به مسائل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، بازتاب‌دهنده ظرفیت‌های فکری و پژوهشی جامعه ایران هستند. از بازخوانی تاریخ نوسازی و کنش‌گری مرزی در ایران تا بررسی تحولات عمیق در ساختار خانواده و تحلیل جامعه‌شناختی خط، این آثار تصویری جامع از چالش‌ها، امیدها و امکانات پیش روی جامعه ایرانی ارائه می‌دهند. این تنوع موضوعی نشان‌دهنده تلاش مستمر پژوهشگران برای درک و تبیین بهتر گذشته و حال جامعه ایران است و بی‌شک سهم مهمی در ارتقای دانش و فرهنگ مکتوب کشور خواهند داشت.
کنش‌گران مرزی – مقصود فراستخواه
کتاب «کنش‌گران مرزی» تألیف مقصود فراستخواه، یکی از کاندیداهای این بخش است که به بازخوانی تاریخ نوسازی ایران با تمرکز بر کنش‌گری مرزی می‌پردازد. مقصود فراستخواه در این کتاب به یکی از ظرفیت‌های موجود در جامعه ایران برای توسعه، تجدد، نوسازی، پیشرفت و برون‌رفت از انسداد و بحران می‌پردازد و مصداق‌ها و نمودهای آن را در بازه‌ای صدساله از تاریخ ایران، از دوره قاجار تا ابتدای عصر پهلوی، معرفی و مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.
آنچه در کتاب «کنش‌گران مرزی» به‌عنوان ظرفیتی برای برون‌رفت از انسداد سیاسی و ایجاد زمینه‌هایی برای پیشرفت و توسعه مورد توجه و تأکید قرار گرفته است، مفهوم کنش مرزی و معرفی کنش‌گران مرزی مقطعی از تاریخ ایران و بررسی و تحلیل عملکرد آن‌ها و نقاط ضعف و قوت کنش‌گری مرزی است.
برخلاف آن دسته از کتاب‌های تاریخی و جامعه‌شناختی درباره ایران که صرفاً با نگاهی آسیب‌شناسانه و نقادانه به موضوعاتی چون فرهنگ، تاریخ، جامعه، سیاست و اقتصاد در ایران پرداخته و کاستی‌ها را مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دهند، کتاب «کنش‌گران مرزی» بر یکی از داشته‌ها و ظرفیت‌های مثبت جامعه ایران نور می‌تاباند تا سویه‌ای امیدبخش را در فرهنگ و تاریخ ایران بیابد و امکانات آن را برای برون‌رفت از بحران یادآوری کند.
این کتاب، کتابی است علیه نومیدی مطلق اجتماعی و سیاسی و در یادآوری اینکه می‌توان با رجوع به آرزوها و خواست‌های ناکام‌مانده و وجوه مغفول‌مانده تاریخ ایران، امکاناتی مثبت و امیدبخش را برای پیشرفت و توسعه ایران کشف و از آن‌ها استفاده کرد.
مقصود فراستخواه، نویسنده این کتاب متولد ۱۳۳۵ در تبریز، استاد دانشگاه، جامعه‌شناس، پژوهشگر و مترجم ایرانی و تحصیل‌کرده الهیات، فلسفه و برنامه‌ریزی توسعه آموزش عالی است. کار پژوهشی او بیشتر بر سه حوزه مطالعات دین، مطالعات اجتماعی و مطالعات علم، آموزش عالی و دانشگاه متمرکز است. او دارای جایزه ترویج علم سال ۱۳۹۶ و جایزه مطالعات میان‌رشته‌ای از دهمین جشنواره بین‌المللی فارابی است و همچنین در سال ۱۳۹۷، به همراه عباس بازرگان، جایزه نشان دهخدا را برای کتاب «نظارت و ارزشیابی در آموزش عالی» که کار مشترک عباس بازرگان و مقصود فراستخواه است، دریافت کرده است.
جریان‌های پنهان خانوادگی – افسانه نجم‌آبادی
افسانه نجم‌آبادی، مدت کوتاهی پس از درگذشت پدرش، درمی‌یابد که او در خفا برای بار دوم تشکیل خانواده داده و خودش هم خواهری دارد که از وجودش بی‌خبر بوده است. این اتفاق تبدیل به ایده اصلی کتاب حاضر شده است. کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» یک اثر تحلیلی و در عین حال شخصی است که به بررسی تغییرات عمیق و بنیادین در مفاهیم عشق، ازدواج و زندگی خانوادگی در ایران اواسط قرن بیستم می‌پردازد. این کتاب با الهام از تجربه شخصی نویسنده و کشف خواهر ناتنی‌اش، به موضوع چندهمسری و تحولات آن در جامعه ایرانی می‌پردازد.
نجم‌آبادی، با استفاده از روایتی صادقانه و بی‌پرده از داستان خانواده خود، به تحلیل گذار از سنت‌های چندهمسری به تک‌همسری و تأثیرات آن بر ساختار خانواده‌ها می‌پردازد. او نشان می‌دهد چگونه در طبقه متوسط نوظهور شهری تهران، ایده "ازدواج از سر عشق" و "تک‌همسری" به تدریج جایگزین الگوهای سنتی می‌شود. نجم‌آبادی از طریق بررسی منابع ادبی مانند رمان‌ها، نمایشنامه‌ها، روزنامه‌ها و همچنین آثار فرهنگی مانند لباس عروسی، نامه‌های عاشقانه و عکس‌های خانوادگی به بررسی این دگرگونی‌ها می‌پردازد.
«جریان‌های پنهان خانوادگی» به تغییرات معماری در شهر تهران و نقش آن در شکل‌گیری خانواده‌های جدید اشاره دارد. نویسنده بر این نکته تأکید می‌کند که چگونه در طول یک نسل، چندهمسری که رویه‌ای علنی و مقبول بود، به تابو تبدیل شده و این تغییر چشمگیر چه تأثیراتی بر روابط خانوادگی و اجتماعی داشته است.
این کتاب همچنین نه‌تنها یک بررسی تاریخی و اجتماعی است، بلکه به‌عنوان یک اثر خودزندگینامه‌ای نیز قابل توجه است که به عمق تجربیات شخصی و احساسی نویسنده در قبال موضوعات مورد بحث می‌پردازد و برای خوانندگانی که به دنبال درک بهتری از تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران در دوره معاصر هستند و همچنین برای کسانی که علاقه‌مند به مطالعه تغییرات خانوادگی و نقش زنان در این تحولات هستند، اثری کلیدی و مهم به شمار می‌رود.
افسانه نجم‌آبادی، نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه هاروارد در رشته مطالعات زنان، جنسیت و تاریخ (به‌ویژه مطالعات تاریخی در قرن نوزدهم میلادی در ایران) است. او نوه نوه شیخ هادی نجم‌آبادی، روحانی تجددخواهی است که در جنبش مشروطه اثرآفرین بوده است.
مسوّده: درآمدی تاریخی به جامعه‌شناسی خط در ایران – عبدالرضا حسینی
این کتاب که تألیف عبدالرضا حسینی است، با تمرکز بر تاریخ خط و چالش‌های موجود در تاریخ‌نگاری فرهنگ و تمدن ایران، به مطرح کردن دغدغه‌های جدی در این حوزه می‌پردازد. نویسنده با انتقاد از روایت‌های غالب شرق‌شناسانه و موانع تخصصی در پژوهش‌های بین‌رشته‌ای، سعی دارد راهی نو برای تحلیل موضوعات فرهنگی و اجتماعی ارائه کند. در این کتاب، خط به‌عنوان سامانه نوشتن و هنر خوشنویسی مورد بررسی قرار می‌گیرد که نام و معنای آن، نقطه عزیمت تاریخ خط را نشان می‌دهد. حسینی با طرح این موضوع، به وجوه ایجابی تحلیل‌های تاریخی و فرهنگی پرداخته و تلاش می‌کند تا فضایی برای ایجاد چشم‌اندازهای عملی در این حوزه فراهم آورد.
این سه کتاب نه‌تنها به بررسی تحولات جامعه ایران، بلکه به تحلیل ساختارهای عمیق فرهنگی و اجتماعی می‌پردازند و منبعی غنی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه به شمار می‌آیند.
نظر شما