سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «ممکن ساختن غیرممکن‌ها» اثر واتسلاف هاول، رئیس‌جمهور سابق جمهوری چک و نمایشنامه‌نویس سرشناس، مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و نوشته‌های او طی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶ است. این کتاب نه تنها تجربه‌های عمیق سیاستمداری را با نگاهی اخلاق‌مدارانه بازگو می‌کند، بلکه انعکاسی از تاریخ پرتلاطم اروپای شرقی در عصر پساکمونیسم است. در ادامه، این گزارش در چهار بخشبه تحلیل محورهای اصلی محتوای کتاب، دیدگاه‌های هاول، ساختار کتاب، و پیامدهای معاصر آن برای جامعه بشری می‌پردازد.
زمینه تاریخی و محور اصلی کتاب
واتسلاف هاول، نمایشنامه‌نویس و اندیشمند سیاسی، در ممکن ساختن غیرممکن‌ها مجموعه‌ای از دیدگاه‌های خود را در مورد موضوعاتی چون سیاست، اخلاق، ماهیت انسانی و چالش‌های گذار از رژیم‌های توتالیتر به دموکراسی به اشتراک گذاشته است. این کتاب انعکاسی از دوره بعد از فروپاشی کمونیسم در اروپای شرقی است؛ دوره‌ای که اکثر کشورها با مشکلات عظیمی در بازسازی نهادهای دموکراتیک و غلبه بر آثار باقی‌مانده از رژیم‌های استبدادی مواجه بودند.
تز اصلی هاول در این اثر بر این مبنا استوار است که سیاست، بدون پیوند عمیق با اصول اخلاقی، در نهایت به عمل‌گرایی سطحی و ناکارآمدی منجر می‌شود. این دیدگاه متأثر از تجربه شخصی او در تحت حاکمیت توتالیتر، سرکوب آزادی بیان و فقدان کرامت انسانی در دوره سلطه کمونیسم بر کشورش شکل گرفته است. هاول در این کتاب تأکید می‌کند که تنها با پایبندی به اخلاق و حقیقت، جوامع می‌توانند به پایداری در توسعه سیاسی و اجتماعی برسند.
پویش‌های فکری و اخلاقی واتسلاف هاول
یکی از عناصر اصلی کتاب، شور فکری هاول برای ادغام اخلاق با سیاست است. او معتقد است که سیاستمداران، مردم و روشنفکران باید مسئولیت‌پذیری عمیقی در برابر جامعه و تاریخ داشته باشند. به عقیده او روشنفکران باید از قدرت فکری و اجتماعی خود برای ترویج عدالت، حقیقت و مسئولیت‌پذیری در جوامع استفاده کنند. برای هاول، فعالیت سیاسی روشنفکران صرفاً وظیفه‌ای انتزاعی نیست، بلکه مستقیماً به نیاز به مقابله با ظلم و بی‌عدالتی مرتبط است. او نمونه بارز این رویکرد را در زندگی خود به نمایش گذاشته و از نمایشنامه‌نویسی به رهبری سیاسی رسیده است.
او همچنین معتقد است سیاستمداران باید در عمل‌کردهای خود از فرصت‌ها و قدرت خود در راستای نیازها و کرامت انسانی بهره بگیرند، نه آنکه منافع شخصی و حزبی را بر اصول اخلاقی ترجیح دهند. به همین ترتیب، مردم نیز باید با آگاهی و واکنش مسئولانه به تحولات جامعه قدم بردارند. هاول همچنین به شدت به انتقاد از تمدن تکنولوژی‌محور می‌پردازد که به عقیده او نه‌تنها باعث تسلط ابعاد مادی بر معنویات بشر شده، بلکه چالش‌های پیچیده‌ای را برای جوامع چندفرهنگی به وجود آورده است. او در نوشته‌های خود از درآمیختن عقل، احساس، اخلاق و غریزه به عنوان کلید پایداری بلندمدت در سیاست یاد می‌کند.
ساختار و ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتاب
کتاب «ممکن ساختن غیرممکن‌ها» مجموعه‌ای از ۳۳ سخنرانی و نوشتار است که در مجامع متنوعی از جمله دانشگاه‌ها، نشست‌های سیاسی، گردهمایی‌های هنری و اجتماعات مردمی ارائه شده است. این تنوع در مکان‌ها و مخاطبان، غنای محتوایی کتاب را به شدت افزایش می‌دهد. نوشته‌ها همزمان عمیقاً شخصی و سیاسی هستند و موضوعات زیر را دربر میگیرند:
- تجربه تلخ جوامع تحت حاکمیت توتالیتاریسم: هاول در این بخش به روشنی تأثیرات ویرانگر رژیم‌های کمونیستی بر اخلاق، کرامت انسانی و فرهنگ جامعه را شرح می‌دهد.
- چالش‌های کشورهای پساکمونیستی: او با دقت به موانع داخلی و خارجی پیش روی این جوامع برای یادگیری و اعمال دموکراسی می‌پردازد.
- نقد تمدن‌گرایی تکنولوژیکی: هاول از پیامدهای تسلط فناوری بر جوامع و تضعیف جنبه‌های انسانی زندگی انتقاد می‌کند.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این کتاب، نگارش آن توسط خود هاول است. او هرگز اجازه نداد که دستیاران سیاسی و نویسندگان حرفه‌ای سخنرانی‌های او را تنظیم کنند. به این ترتیب، اصالت و صداقت نوشته‌های او برای مخاطبان از نیویورک تا توکیو و از دهلی نو تا اسلو ملموس و قدرتمند باقی مانده است.
پیام و اهمیت کتاب در زمانه کنونی
اگرچه کتاب حاصل زندگی و تجربیات هاول در دو دهه پایانی قرن بیستم است، موضوعاتی که مطرح می‌کند همچنان در جهان معاصر طنین‌انداز هستند. مسائلی نظیر:
- اهمیت حقیقت در سیاست:
جهانی که همچنان با بحران‌های اخلاقی و سیاسی متعدد مواجه است، نیازمند سیاست‌مدارانی است که حقیقت و اخلاق را در اولویت قرار دهند. - خطرات رژیم‌های استبدادی:
هاول به ما هشدار می‌دهد که هرگونه بازگشت به عدم شفافیت و تضعیف ارزش‌های دموکراتیک، می‌تواند کرامت بشری را به خطر بیندازد. - نقش روشنفکران و مردم در هدایت جوامع به سوی عدالت:
او در یادآوری وظیفه روشنفکران و مردم برای مقابله با تنزل معنویت انسانی، درسی قدرتمند برای همه نسل‌ها ارائه می‌کند.
هاول همچنین مفهوم پساکمونیسم را به‌عنوان چالشی نوین برای جوامع بشری معرفی می‌کند و از ما می‌خواهد که بحران‌ها را نه به‌عنوان تهدید، بلکه فرصتی برای رشد مشترک تلقی کنیم. به این ترتیب، کتاب نه‌تنها مروری بر شرایط قرن بیستم است، بلکه الهام‌بخش تفکر و تلاش برای ساختن آینده‌ای بهتر است. «ممکن ساختن غیرممکن‌ها» فراتر از یک کتاب سیاسی است؛ اثری است که در آن تجربیات شخصی، بینش‌های فلسفی و اخلاقی و تحلیل‌های جامع از تاریخ معاصر اروپای شرقی در دوران پساکمونیسم به هم پیوند خورده‌اند. واتسلاف هاول در این کتاب صدای انسانی است که در برابر تاریکی توتالیتاریسم ایستاد و دنیایی تازه از حقیقت، اخلاق و مسئولیت را نشان داد. این کتاب نه‌تنها برای علاقه‌مندان به سیاست و تاریخ مهم است، بلکه برای هر کسی که به جستجوی راه‌حل‌های پایدار و اخلاق‌مدارانه در زندگی فردی و جمعی خود علاقه‌مند است، منبعی ارزشمند به شمار می‌رود.
«ممکن ساختن غیرممکن‌ها» اثر واتسلاف هاول، با ترجمه صالح واحدی در ۲۶۹ صفحه و با قیمت ۲۸۰,۰۰۰ تومان از سوی نشر ثالث روانه بازار نشر شده است.
نظر شما