به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر درصدد ارايه آگاهي‌هايي از تاريخ تشيع در دوران امامان شيعه(عليهم‌السلام) و قيام دولت‌ها و خاندان‌هاي شيعه و نيز تشيع در حوزه علمي و فرهنگي است.

تشيع از آغاز تاكنون بر اين امر واقف بوده كه صراط مستقيم و راه حق و فهم صحيح قرآن و سنت كه گمراهي در آن راه ندارد، تنها با گردن نهادن به سخن رسول خدا(ص) است كه فرمود: «اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا ابدا؛ ميراث گران‌بهاي من در ميان شما قرآن و عترت است كه اگر به اين دو چنگ زنيد هيچ‌گاه گمراه نخواهيد شد.» بي‌شك هركس يكي از اين دو گران‌بها را بدون ديگري داشته باشد، به يقين راهي برخلاف حديث ثقلين رفته است. اين اصل، شعار جاويد تشيع و رمز ماندگاري و پويايي آن بوده است كه دست برداشتن از آن به معناي حذف ماهيت تشيع و استحاله آن است.

تاريخ امامان شيعه به خوبي نشان مي‌دهد كه آنان به تبعيت از رسول خدا(ص) همواره امت اسلام را به اين شعار جاودان فراخوانده و خواسته‌اند كه به حديث ثقلين بازگردند و وحدت حقيقي را كه رستگاري امت در آن است، تنها در اين حديث جست‌وجو كنند. اين خواسته و شعار جاودانه خط‌مشي يا محور اصلي تمام قيام‌ها و دولت‌ها و خاندان‌هاي شيعي بوده كه هراندازه آنان نيز در پي اجراي حقيقي اين حديث بوده‌اند، توفيق يارشان بوده و كمتر گمراهي در آن راه يافته است.

به جز چند سال حكومت محدود امير مومنان علي(ع)، متاسفانه بايد گفت حاكمان اموي و عباسي مانع از خلافت امامان شيعه و اجرائي كردن اين دستور حيات‌بخش ثقلين شدند و با غيبت كبراي حضرت مهدي(عج)، جامعه نيز از حضور مستقيم امام(ع) محروم ماند. ظهور قيام‌هاي شيعي ـ‌هرچند غالب آنها سركوب شد و به خون نشست‌ـ اما به يقين زمينه‌ساز شكل‌گيري دولت‌هاي شيعي در شرق و غرب جهان اسلام شد و با حمايت‌هاي آنان فرصتي براي شيعه به وجود آمد تا بتواند انديشه‌ها و شعارهاي سياسي، فقهي، اعتقادي برگرفته از ثقلين را كه چيزي جز تعاليم اسلام نبوده، حيات ديگري بخشد و به منصه ظهور رساند. نقش خاندان‌هاي شيعي و علما در اين نهضت همه‌جانبه نقش كليدي بود. تاريخ حيات سياسي ـ فرهنگي شيعه، كاملا نشان مي‌دهد كه تشيع به سهم خود در كنار ديگر مسلمانان، تعاملي سازنده داشته و به‌ويژه در بسط و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامي نقشي به‌سزا داشته است.

كتاب تاريخ تشيع 1 و 2 به همت گروه تاريخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در دو جلد چاپ و انتشار يافته و مورد توجه جامعه علمي و فرهنگي قرار گرفته است، به طوري كه به سرعت، به چاپ ششم رسيد. 

گروه تاريخ پس از چاپ نخست با وقوف بر برخي ضعف‌ها، بر آن شده تا درباره تهيه متن درسي مناسب‌تر و برطرف كردن كاستي‌هاي آن دو جلد، آن را تلخيص و بازنگري علمي كند. اين مهم با توجه به نياز مراكز علمي و آموزشي از جمله مديريت حوزه‌هاي علميه خواهران كه اين اثر به سفارش آنها انجام شده، مورد توجه قرار گرفت. اينك با تلخيص، ويراستاري علمي و افزودن برخي دولت‌هاي شيعي تاثيرگذار در عرصه تحولات جهان اسلام، كتاب تاريخ تشيع با متني درسي براي مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد رشته‌هاي تاريخ تشيع، تاريخ اسلام و تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي، سامان بهتري يافته است.

معناي لغوي شيعه و تشيع
«شيعه» در لغت به معناي پيرو، طرفدار، گروه همدل و گروه ياران به كار مي‌رود. اين واژه از مشايعت به معناي فرمانبرداري و پيروي كردن است. معناي لغوي شيعه در سوره‌هاي قصص آيه 15: «فوجد فيها رجلين يقتتلان هذا من شيعته و هذا من عدوه...» درباره حضرت موسي(ع) و صافات آيه 83: «و ان من شيعته لابراهيم» درباره حضرت نوح(ع) آمده است.

«تشيع» نيز در لغت به معناي پيروي كردن است؛ چنان كه وقتي گفته مي‌شود: «تشيع الرجل» بدين معناست كه فرد ادعاي شيعه بودن دارد. واژه «شيعه» بدون قيد، بر دوستداران اهل‌بيت(عليهم‌السلام) و معتقدين به امامت آنان، و «تشيع» به مذهب شيعه اطلاق مي‌شود. زماني شيعه علي(ع) در مقابل شيعه معاويه قرار گرفت، اما وقتي معاويه قدرت را به دست گرفت، واژه شيعه تنها بر پيروان امام علي(ع) اطلاق شد.

معناي اصطلاحي شيعه
«شيعه» در اصطلاح به مسلماني گفته مي‌شود كه حضرت علي(ع) را پس از رحلت رسول خدا(ص) خليفه شرعي مي‌داند و عمل آنان را كه در سقيفه بني ساعده گرد آمدند و ابوبكر را به خلافت برگزيدند، نمي‌پذيرند. آنان سقيفه را نقطه آغازين انحراف در تاريخ اسلام مي‌دانند و معتقدند امامت علي(ع) از طرف رسول خدا(ص) منصوص بوده و امامت از علي(ع) و اولاد او خارج نمي‌شود مگر به ظلم و ستم، و امام بايد معصوم باشد؛ از اين‌رو تنها چنين كساني شايستگي جانشيني رسول خدا(ص) را دارند. 

شيعه به معناي اعتقادي، نخستين‌بار در زمان رسول خدا(ص) به پيروان علي(ع) اطلاق شد.

معناي لغوي و اصطلاحي رافضي
«رفض» در لغت به معناي كنار گذاشتن و خوار كردن است، اين كلمه را نخستين‌بار زيدبن علي(ع) به كساني اطلاق كرد كه به جهت اعتقاد او به امامت مفضول، او را رها كرده، دست از ياري‌اش كشيدند. اهل سنت اين واژه را براي شيعه به كار برده‌اند؛ زيرا آنان با اعتقاد به امامت منصوص، پيروي امامان معصوم را واجب شمرده، خلافت سه خليفه اول را رها كرده‌اند. برخي علماي رجال اهل سنت، رواياتي را به دليل شيعي بودن راوي آن، تضعيف كرده و شيعه را رافضي خوانده، آنان را متهم به ناسزاگويي به صحابه رسول خدا(ص) و جعل كردن روايات كرده‌اند. در مقابل كلمه رافضي كه به حب اهل‌بيت(عليهم‌السلام) شهرت دارند، ناصبي است؛ ناصبي كسي است كه با اهل‌بيت رسول خدا(ص) دشمن بوده، به آنان كينه ورزد، گرچه دشمني خود را آشكار نكند.

اصطلاح اماميه، زيديه، اسماعليه، اثنا عشريه و جعفريه
«اماميه» به طور عام به تمام فرقه‌هاي معتقد به نص جلي درباره امامت بلافصل امام علي(ع) اطلاق مي‌شود. اما اين اصطلاح به طور خاص براي شيعه دوازده امامي به كار مي‌رود كه بزرگ‌ترين فرقه شيعه و معتقد به امامت امامان دوازده‌گانه و غيبت امام دوازدهم(عج) به عنوان مهدي است. نام ديگر اين فرقه جعفريه است كه به دليل پيروي از امام صادق(ع) در فروعات، جعفريه خوانده مي‌شود.

زيديه نيز با اينكه خلافت ابوبكر و عمر را پذيرفتند، در شمار فرقه‌هاي شيعه هستند؛ زيرا در اعتقاد اينان، امامت حق امام علي(ع) است و پس از امام حسين(ع) در عموم فرزندان حضرت فاطمه(س) تداوم مي‌يابد. اينان معتقدند كه امام به وصف و نه به اسم تعيين مي‌شود و با قيام با شمشير، براي گرفتن حق از غاصبان نمود پيدا مي‌كند.

اسماعيليه نيز از فرقه‌هاي مهم شيعي است كه به جاي امام كاظم(ع)، معتقد به امامت اسماعيل فرزند امام صادق(ع) هستند. اينان پس از رحلت امام صادق(ع) از شيعه‌اي كه بعدا دوازده امامي ناميده شد، جدا شدند. آنان پيش از شهرت به اسماعيليه، به سبعيه (‌هفت امامي) معروف بودند.

كتاب حاضر در هفت بخش و با عناويني نظير؛ پيدايش تشيع، تشيع از سقيفه تا عاشورا، تشيع پس از عاشورا تا عصر امام صادق(ع)، تشيع از شهادت امام صادق(ع) تا عصر غيبت كبري، دولت‌هاي شيعي، خاندان شيعي و آثار علمي فرهنگي شيعي، به بررسي تاريخ تشيع پرداخته است.

در انتهاي اين اثر ارزنده، علاوه بر منابع و مآخذ (516 عنوان)، نمايه‌اي از اعلام و اماكن نيز درج شده است.

چاپ نخست كتاب «تاريخ تشيع» در شمارگان 2000 نسخه، 491 صفحه و بهاي 56000 ريال راهي بازار نشر شد.