به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «اینستاگرام؛ فرهنگ‌های رسانه‌های اجتماعی دیداری» با حضور مهدی کاموس، پژوهشگر و مدرس علوم ارتباطات و محمدمهدی وحیدی، مترجم کتاب در سرای ناشران عمومی اهل قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست وحیدی درباره علت ترجمه این کتاب گفت: پیش از این یکی دیگر از ترجمه‌هایم با عنوان «رسانه، نژاد و بازنمایی» توسط پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری و انتشارات سوره مهر منتشر شده بود. مدتی بعد ترجمه این کتاب از سوی گروه ارتباطات پژوهشکده ارائه شد. کتاب را مطالعه کردم و محتوای آن را تازه و مناسب یافتم و ترجمه‌اش را پذیرفتم. این کتاب در سال 2020 منتشر شده و از این جهت یکی از آثار جدید در این حوزه محسوب می‌شود که به سرعت ترجمه و منتشر شده است.

این مدرس دانشگاه افزود: مضامین موجود در این مجموعه مطالبی را شامل می‌شود که احتیاج داریم درباره اینستاگرام بدانیم. اینکه این پلتفرم چه کارکردی دارد و چه آثاری بر اجتماع می‌گذارد از مهم‌ترین مباحثی است که کتاب به آن‌ها می‌پردازد. کتاب به طور کلی مجموعه‌ای است از تاریخچه، زیبایی‌شناسی، فرهنگ‌ها، اقتصاد، بوم‌شناسی و بحث‌های جدیدتری که نویسندگان به طور خاص در مورد اینستاگرام مطرح می‌کنند. درواقع می‌توان گفت این کتاب چکیده‌ای از تمام مباحثی است که می‌توانیم در مورد اینستاگرام بدانیم. این کتاب در زمره کتاب‌های دانشگاهی محسوب می‌شود اما می‌تواند برای کلیه کاربران اینستاگرام نیز مفید باشد.

مترجم کتاب «آینده ژورنالیسم و مقالات دیگر» در مورد رویکرد کلی کتاب گفت: رویکرد کتاب به شکل کلی نقّادانه است اما به نقد متوقف نمی‌ماند و جنبه‌های مثبت و راهکارهای استفاده بهینه از این‌گونه پلتفرم‌ها را نیز بیان می‌کند. «اینستاگرام، فرهنگ‌های رسانه‌های اجتماعی دیداری»، با بیش از 350 صفحه، کتاب مفصلی است و در بسیاری از موارد مطلب را با جزئیات و مثال‌های مختلف بیان کرده و ضمن اینکه انتقادی است در بطن و عمقِ خود می‌تواند به شکل راه‌کارها و رهنمودهایی برای سیاستگذاران، اهالی فرهنگ و کاربرانِ حرفه‌ای  و عادی عمل ‌کند. مثلا در کتاب بیان می‌شود که بر اساس قوانین اینستاگرام، کودکان حق استفاده از این پلتفرم را ندارند اما نویسندگان اشاره می‌کنند که علی‌رغم چنین محدودیتی، در اینستاگرام با تصاویر متعددی از کودکان مواجه هستیم. حتی از قبل از تولد، عکس‌های سونوگرافی تا لحظه به دنیا آمدن، تا سنین کودکی و فعالیت‌های دیگر آنها در اینستاگرام دیده می شود. گاهی منتقدان کسب درآمد از طریق استفاده از تصاویرِ کودکان را بهره‌کشی از ایشان  می‌دانند و از آن‌ها به عنوانِ کودکِ کار یاد می‌کنند. کتاب جنبه‌های منفی استفاده ابزاری از کودکان در این پلتفرم را مورد بررسی قرار می‌دهد اما در ضمن آن به جنبه‌های الهام‌بخشی نظیر توجه‌دادن به اهمیت پرورش صحیحِ فرزندان و مثلاً تغذیه کودک با شیر مادر نیز می‌پردازد.

در ادامه این نشست، مهدی کاموس در مورد استفاده از فضای مجازی گفت: قبل از ورود به بحث کتاب، نیاز به یک پیش آگاهی مهم درباره فناوری‌های نو داریم. فناوری‌های نو انسان‌ها را یک گام به جلو و چند گام به عقب رانده است. در شاخص‌های زندگی دو شاخص منفی جهالت و غفلت داریم. عموما این بحث‌ها در مباحث ارتباطات مطرح نیست. فناوری‌ها، انسان‌ها را به شکلی از خودآگاهی می‌رساند و عملا نشان دادند که برای زندگی، نیاز به روایت داریم. ناخودآگاه همه خواسته‌های خود را در روایت مطرح می‌کنیم. مرجع روایت در ابتدا دست راویان شفاهی و سپس در اختیار کاتبان بود و امروزه به دست کسانی افتاده است که می‌توانند احساسات ما را مدیریت کنند. اینستاگرام مدیریت احساسات را از طریق فیلم و عکس بر عهده دارد. به گمان من این کتاب می‌خواهد خودآگاهی خواننده را تقویت کند؛ چرا که دنیای امروز از طریق مدیریت احساسات اداره می‌شود.

نویسنده کتاب «مبانی زندگینامه داستانی» ادامه داد: روزگاری راویانی این روایت را بر عهده داشتند و امروز ما خود روای زندگی خود هستیم. اینستاگرام از طریق هنر، زندگی روزمره را مدیریت می‌کند. این روایت‌ها از روایت‌های مینی‌مالیستی در روایت‌های فردی تا راه انداختن کمپین‌های بزرگ در روایت‌های ماکسیمالیستی دامنه و وسعت دارد.

این پژوهشگر حوزه ارتباطات تاکید کرد: اهمیت این کتاب در این است که فلسفه گرفتن یخ اینستاگرام در زندگی ما را نشان می‌دهد. دکتر وحیدی بی هدف این کتاب را انتخاب نکرده است. چراکه روایت، امروز به جای اینکه بر کلام مبتنی باشد، بر دیدار تاکید دارد. تمرکزِ روایت از کلام به تصویر منتقل شده است.

این مدرس علوم ارتباطات ادامه داد: گافمن می‌گوید انسان میل به خودبازنمایی دارد. دنیای مدرن همه تلاشش این است که می‌خواهد شما را جوان نگه دارد. هنوز فکر می‌کنیم مریلین مونرو زنده است یا شاید گاهی می‌خواهیم شبیهِ بیلی آیلیش ‌شویم. همه اینها می‌خواهند راز و رمز جوان‌ماندن را به ما یاد بدهند.

در ادامه این نشست وحیدی اضافه کرد: کاموس برداشت خودشان را از این اثر ارائه کردند و در سطحی فراتر از محتوایِ کتاب به تحلیل پرداختند. باید اشاره کنم که در ایران به لحاظ قانونی و حقوقی، این پلتفرم به شکل رسمی فعالیت نمی‌کند و این یک ضعف اساسی محسوب می‌شود. مثلا در کتاب اشاره می‌کند که زاکربرگ از سال 2018  قصد کرد فیس‌بوک، اینستاگرام، واتساپ و مسنجر را هم‌افزایی کرده و از اطلاعات کاربران به طور مشترک در آن‌ها استفاده کند که این امر بلافاصله واکنشِ قانون‌گذاران آلمانی را برانگیخت و آن‌ها خواهان دریافت مجوز صریح از هر کاربر برای انجام این کار شدند. می‌شود گفت که محیط اینستاگرام در ایران محیط طبیعی نیست و لذا نویسندگان به نمونه‌هایی که مربوط به کشور ما باشد نپرداخته اند.

این مدرس دانشگاه افزود: یکی از نکات مثبت کتاب، ارائه تاریخچه و روند شکل‌گیری پدیده‌ها است و به نظر من می‌توان از ایده‌های این کتاب موضوعات مناسبی برای رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشگاهی استخراج کرد. در این کتاب به تاثیرات جغرافیایی، مکانی و زمانی اینستاگرام اشاره می‌شود و همچنین بحث سلبریتی‌های اینترنتی و سپس اینفلوئنسرها را با نگاهی موشکافانه و تاریخی مطرح می‌کند. بحث‌های سیاسی، مثلاً نحوه جمع‌کردن رای برای انتخابات و... با استفاده از این رسانه دیداری، در این کتاب به خوبی مطرح شده است. مباحث کتاب اگر به خوبی و دقت خوانده شود، می‌تواند کمک کننده باشد.

وحیدی در مورد دیگر مباحثی که در کتاب مطرح شده است گفت: بحث تاثیر اینستاگرام بر فرهنگ، مثلاً بر آئین‌های غذاخوردن و کافه‌گردی و موارد دیگر، از جمله مطالب ارزنده‌ای است که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در کتاب پیرامون مفهوم "هم‌آفرینی" صحبت می‌شود. در این‌جا برساخته‌شدن شخصیت ما با کمک دیگران مطرح است. به عنوان یک نمونة بارز، کسانی‌ که هنوز به دنیا نیامده‌اند و یا از دنیا رفته‌اند، در محیط مجازی، توسط دیگران برساخته می شوند. بعد از مرگ چه اتفاقی برای کاربر اینستاگرام می‌افتد؟ یا تمام داده‌ها پاک می‌شود یا این صفحه را به صفحه یادبود تبدیل می‌کند. تصمیم‌گیری در این مورد بر عهدة خود کاربر نخواهد بود. و بالاخره کتاب نشان می‌دهد که همه‌چیز به اینستاگرام وارد شده و همه چیزِ زندگیِ واقعیِ ما هم اینستاگرامی شده است. به نظر من خواندن این کتاب برای همه کاربران و کسانی که با پلتفرم‌های دیداری سر و کار دارند، خالی از لطف نخواهد بود.

در پایان این نشست کاموس گفت:  می‌توان به دقت در صحت ترجمه و اعتبار درستی ترجمه اعتماد کرد. در این‌گونه متون علمی بحث اعتبار، دقت و وسواس در انتخاب مطرح است.

سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، (بیست‌ویکم تا سی‌ویکم اردیبهشت ماه) با شعار «با کتاب سلامتیم» به شکل حضوری در مصلی امام خمینی (ره) و مجازی در ketab.ir در حال برگزاری است.